Jan Olszewski: Różnice pomiędzy wersjami

Szablon:Prezes Rady Ministrów infobox Jan Ferdynand Olszewski (ur. 20 sierpnia 1930 w Warszawie) – polski polityk, adwokat i publicysta. Kawaler Orderu Orła Białego i członek kapituły tego orderu.

Obrońca w procesach politycznych w okresie PRL, poseł na Sejm I, III i IV kadencji, premier Polski w latach 1991-1992, twórca i przewodniczący Ruchu dla Rzeczypospolitej oraz Ruchu Odbudowy Polski, były członek Trybunału Stanu, doradca prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego do spraw politycznych.

Urodził się w rodzinie kolejarzy, politycznie związanej z tradycjami polskiego niepodległościowego ruchu robotniczego. Matka była stryjeczną siostrą Stefana Okrzei, straconego przez Rosjan w 1905, jednego z założycieli Organizacji Bojowej PPS. W czasie okupacji hitlerowskiej od 1943 był członkiem konspiracyjnego harcerstwa – Szarych Szeregów. W latach 1946-1947 uczestniczył w kampanii wyborczej na rzecz PSL Stanisława Mikołajczyka. W 1949 ukończył warszawskie Liceum Ogólnokształcące im. płk. Leopolda Lisa-Kuli.

W 1953 został absolwentem studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim.

Jest żonaty z Martą Olszewską, opozycyjną dziennikarką.

Po studiach pracował w Ministerstwie Sprawiedliwości (do 1954), później w Zakładzie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (do 1956).

W latach 1956-1957 był członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika "Po prostu". Napisał z Walerym Namiotkiewiczem i Jerzym Ambroziewiczem głośny tekst Na spotkanie ludziom z AK (zamieszczony w tym czasopiśmie w wydaniu z 11 marca 1956), w którym autorzy wzywali do rehabilitacji żołnierzy Armii Krajowej. W swoich artykułach wskazywał nadużycia w sądownictwie i wymiarze sprawiedliwości, opisywał symbiozę aparatu partyjnego ze środowiskiem przestępczym na prowincji. Od 1957 miał utrzymywany przez dwa lata zakaz publikowania jako dziennikarz.

w latach 1956-1962 należał do Klubu Krzywego Koła, od 1958 do 1961 wchodził w skład zarządu KKK. Po rozwiązaniu tej organizacji uczestniczył w spotkaniach u Jana Józefa Lipskiego.

W latach 60. był obrońcą w procesach politycznych m.in. Melchiora Wańkowicza (1964), Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego (1965), Janusza Szpotańskiego (1968), Adama Michnika i Jana Nepomucena Millera.

W latach 1968-1970, w związku z obroną studentów aresztowanych w czasie manifestacji marcowych w Warszawie, został zawieszony w prawie wykonywania zawodu. Po tym okresie powrócił do pracy jako adwokat. W 1970 brał udział jako obrońca w procesie działaczy niepodległościowej organizacji Ruch.

W grudniu 1975 był inicjatorem, współautorem (wraz z Jackiem Kuroniem i Jakubem Karpińskim) oraz sygnatariuszem Listu 59 do Sejmu zawierającego protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji PRL oraz deklarację celów opozycji. W styczniu 1976 napisał też z Wojciechem Ziembińskim List 14 do Sejmu przeciwko wprowadzeniu do konstytucji zapisu o nienaruszalności sojuszu z ZSRR. Podpisał oświadczenie 14 intelektualistów z czerwca 1976, solidaryzujące się z protestami robotniczymi.

W 1976 znalazł się wśród założycieli Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. W okresie swojej działalności w PPN latach 1976-1980 ogłosił ponad pięćdziesiąt publikacji programowych. W 1977 napisał, wydany przez tę organizację i następnie wznawiany w ramach drugiego obiegu wydawniczego, poradnik Obywatel a Służba Bezpieczeństwa, który stał się instrukcją dla opozycjonistów, rozpracowywanych przez funkcjonariuszy SB w okresie stanu wojennego. Należał do ścisłego, czteroosobowego kierownictwa PPN wraz ze Zdzisławem Najderem, Andrzejem Kijowskim i Janem Józefem Szczepańskim.

W 1976 uczestniczył w zakładaniu Komitetu Obrony Robotników. Był współautorem jego Apelu do społeczeństwa i władz PRL z 23 września tego roku. Celowo nie został umieszczony na liście członków KOR, co ułatwiło mu udzielanie pomocy prawnej robotnikom represjonowanym i sądzonym po wydarzeniach czerwcowych. W czerwcu 1977 uczestniczył z ramienia KOR-u w ustalaniu rzeczywistych okoliczności zabójstwa Stanisława Pyjasa. Podpisał Deklarację Ruchu Demokratycznego z 18 września 1977, będącą dokumentem programowym środowiska KOR. Współpracował również z ROPCiO.

We wrześniu 1980 włączył się w organizowanie niezależnego związku zawodowego w Warszawie. Na spotkaniu przedstawicieli niezależnych związków w Gdańsku 17 września tego roku wystąpił, obok Karola Modzelewskiego, z koncepcją, by wszystkie nowo powstałe związki zjednoczyły się w jedną strukturę ogólnopolską, co zostało zaakceptowane. Był doradcą Krajowej Komisji Porozumiewawczej (od października 1981 Komisji Krajowej) NSZZ "Solidarność" i współautorem pierwszego statutu "Solidarności". Prowadził następnie wraz z Wiesławem Chrzanowskim postępowanie rejestracyjne związku przed sądem w Warszawie, później także postępowanie rejestracyjne NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". W grudniu 1980 współtworzył Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, powołany przez KKP. Od stycznia 1981 wchodził w skład rady programowo-konsultacyjnej Ośrodka Prac Społeczno-Zawodowych przy KKP.

Po wprowadzeniu stanu wojennego z ramienia sekretarza Episkopatu Polski abp. Bronisława Dąbrowskiego prowadził rozmowy z przedstawicielami władzy w sprawie zwolnienia z więzień i obozów internowania osób chorych. Brał udział w procesach przeciwko organizatorom strajków i podziemnym wydawcom. Był obrońcą m.in. Lecha Wałęsy, Zbigniewa Romaszewskiego, Zbigniewa Bujaka. Wiosną 1983 był inicjatorem wspólnego oświadczenia podziemnego NSZZ "Solidarność", związków branżowych i autonomicznych, zawierającego protest przeciwko delegalizacji wszystkich związków zawodowych w Polsce. Został wówczas zatrzymany na 48 godzin, po czym - prosto z aresztu - pojawił się na sali sądowej jako obrońca w procesie podziemnego Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu "Solidarności".

Z upoważnienia prymasa Glempa w 1984 i 1985 wystąpił jako oskarżyciel posiłkowy w procesie zabójców ks. Jerzego Popiełuszki. Był też pełnomocnikiem rodziny księdza. W mowie oskarżycielskiej, transmitowanej wówczas przez radio, przedstawił swoją wersję wydarzeń: twierdził, że morderstwo miało być polityczną prowokacją, której celem było rozpętanie w kraju zamieszek.

Należał do sygnatariuszy oświadczenia z 31 maja 1987, wydanego przez grono osób zaproszonych przez Lecha Wałęsę, zawierającego podstawowe cele opozycji. W maju 1988 z ramienia Episkopatu był jednym z mediatorów (wraz z Haliną Bortnowską i Andrzejem Stelmachowskim) podczas strajku w Hucie im. Lenina. W grudniu 1988 współtworzył Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność". Podejmował działania celem wyjaśnienia okoliczności zabójstw dokonanych w 1989 na księżach Stefanie Niedzielaku, Stanisławie Suchowolcu i Sylwestrze Zychu.

Był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu (jako ekspert strony solidarnościowej w podzespole ds. reformy prawa i sądów). Nie kandydował do Sejmu kontraktowego. W latach 1989-1991 pełnił funkcje zastępcy przewodniczącego Trybunału Stanu.

Od 1990 należał do Porozumienia Centrum. Jesienią tego roku uczestniczył w przygotowaniu programu wyborczego Lecha Wałęsy i był jego mężem zaufania w Państwowej Komisji Wyborczej w wyborach prezydenckich. Został następnie członkiem Komitetu Doradczego przy Lechu Wałęsie (1991).

W wyborach parlamentarnych w tym roku uzyskał mandat posła na Sejm I kadencji z listy Porozumienia Obywatelskiego Centrum. Zasiadał w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, a także w komisjach sejmowych: nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw konstytucyjnych, Komisji Sprawiedliwości oraz Administracji i Spraw Wewnętrznych. Ponadto brał udział w pracach podkomisji podstaw ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego oraz podkomisji organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i samorządu terytorialnego.

5 grudnia 1991 Sejm I kadencji powołał go na stanowisko Prezesa Rady Ministrów. Po sformowaniu składu rządu jego gabinet uzyskał wotum zaufania 23 grudnia. Pierwszą wizytę zagraniczną jako premier złożył w lutym 1992 w Watykanie.

Jako premier deklarował spowolnienie prywatyzacji majątku państwowego, opowiadał się też za dekomunizacją w wojsku i resorcie spraw wewnętrznych, nie przygotowując w trakcie kierowania rządem rozwiązań prawnych w tym zakresie. W maju 1992 wyraził swój sprzeciw koncepcji przekazywaniu baz opuszczanych przez wojska rosyjskie stacjonujące w Polsce w ręce międzynarodowych spółek polsko-rosyjskich. Uchwałą Sejmu z 5 czerwca 1992 Jan Olszewski został pozbawiony urzędu na skutek uchwalenia wotum nieufności. Głosowanie złożonego w maju wniosku od odwołanie rządu zostało przyspieszone w związku z działaniami ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza w ramach wykonywania uchwały Sejmu o ujawnienie konfidentów służby bezpieczeństwa zajmujących stanowiska w najwyższych władzach państwa.

W tym samym roku wystąpił z Porozumienia Centrum, został założycielem Ruchu dla Rzeczypospolitej, w którym objął funkcję przewodniczącego (po rozłamie w 1993 został honorowym przewodniczącym RdR Stanisława Węgłowskiego). Razem z m.in. Partią Wolności Kornela Morawieckiego i Akcją Polską Antoniego Macierewicza zawiązał przed wyborami parlamentarnymi w 1993 Koalicję dla Rzeczypospolitej, która z wynikiem 2,7% nie przekroczyła progu wyborczego.

Po utracie mandatu poselskiego brał udział w różnych inicjatywach integrujących pozaparlamentarne ugrupowania prawicowe (m.in. w ramach Konwentu Świętej Katarzyny. W wyborach prezydenckich w 1995 zajął 4. miejsce, uzyskując 6,86% poparcia (1 225 453 głosów). W II turze nie poparł żadnego z kandydatów.

Po uzyskaniu tego wyniku założył nową partię pod nazwą Ruch Odbudowy Polski, która w 1996 w sondażach uzyskiwała nawet kilkanaście procent poparcia. Pozycja nowego ugrupowania zaczęła słabnąć w związku z powstaniem Akcji Wyborczej Solidarność, do której przystąpiła znacząca większość pozasejmowych partii. W wyborach w 1997 ROP odniósł względną porażkę, uzyskując 5,56% głosów i otrzymując sześć mandatów poselskich w Sejmie III kadencji. Jeden z nich przypadł Janowi Olszewskiemu, który został członkiem Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.

Ponownie zarejestrował się jako kandydat na urząd prezydenta w wyborach w 2000. Wycofał się jednak przed dniem głosowania, udzielając poparcia Marianowi Krzaklewskiemu. Wcześniej – w sierpniu tego samego roku – został ranny w wypadku samochodowym, w którym zginął członek władz ROP Waldemar Grudziński. W wyborach parlamentarnych w 2001 po raz trzeci został posłem z okręgu warszawskiego, tym razem z listy Ligi Polskich Rodzin (zdobywając 13 255 głosów). Ponownie brał udział w pracach Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. W 2002 wystąpił z klubu LPR, współtworząc z dwoma posłami Koło Poselskie ROP.

Wraz z Antonim Macierewiczem i Gabrielem Janowskim przed wyborami parlamentarnymi w 2005 stworzył federacyjną partię pod nazwą Ruch Patriotyczny, która w wyborach do Sejmu uzyskała 1,05% głosów. Sam Jan Olszewski w tych wyborach bez powodzenia ubiegał się o mandat senatora w okręgu warszawskim, uzyskując około 123 tys. głosów (16,22%) i zajmując 6. miejsce.

W latach 2005-2006 ponownie był zastępcą przewodniczącego Trybunału Stanu. 10 kwietnia 2006 został doradcą prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego do spraw politycznych. 9 listopada 2007 objął stanowisko szefa komisji weryfikacyjnej WSI, zastępując na tym stanowisku Antoniego Macierewicza.

3 maja 2009 w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla przemian demokratycznych i wolnej Polski, za działalność państwową i publiczną został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego.

• Ludwik Hass w pracy Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biograficzny (Warszawa 1999, s. 352) pisze o działalności wolnomularskiej Jana Olszewskiego: Do wolnomularstwa został przyjęty 1 V 1962 w loży "Kopernik" (loża niezależna, od 27 XII 1991 Wielka Loża Narodowa Polski) w Warszawie, tu 24 X 1964 nadano mu stopień mistrza; 1971-1973 piastował w niej godność II dozorcy, 1975-1981 i 1986-1991 - mówcy. W 1991 został wybrany wielkim przysposobicielem Wielkiej Loży Narodowej Polski. Później wycofał się ("uśpił się"). Sam Jan Olszewski w wywiadzie-rzece Prosto w oczy twierdzi, że reaktywowana loża "Kopernik" służyła jedynie jako kamuflaż dla kontynuowania pewnych wątków działalności Klubu Krzywego Koła w konspiracji. "Dopóki zresztą działał Klub, w zasadzie formą zebrania loży - to było wznowienie loży "Kopernik" - posługiwać się nie było potrzeby.(...) Została przyjęta zasada, która nie miała nic wspólnego z prawidłowością obrzędów masońskich, ale dla naszych celów była bardzo wygodna, że w toku jednego posiedzenia uczestnicy otrzymywali od razu awans dwu- lub trzystopniowy: ucznia, czeladnika i mistrza. Sporządzało się po prostu odpowiednie protokóły. Natomiast, żeby ona jeszcze na zewnątrz była wiarygodna, wymagała udziału kogoś, kto będzie w najlepszej wierze stwarzał sytuację osłony.(...) W związku z tym Wolski wciągnął w to i uczynił sekretarzem Tadeusza Gliwica, przedwojennego członka masonerii. (...) Korzystaliśmy z formuły takich spotkań jeszcze w latach siedemdziesiątych. Potem już nikt nie miał do tego głowy - po akcji konstytucyjnej, kiedy powstał KOR, później Ruch Obrony Praw Człowieka.(...) Działalność loży na ten czas zamarła, po czym była próba powrotu do tej formuły w okresie stanu wojennego, kiedy nie było wiadomo jak to będzie się toczyło dalej. Odbyliśmy wtedy parę spotkań, na których zastanawiano się jak tę lożę wykorzystać. Potem bardzo szybko się okazało, że ta powszechna, solidarnościowa konspiracja przybiera formy tak szerokie i w istocie rzeczy stopień ścigania jest tu ograniczony. Trudno mi to dokładnie określić w czasie, ale gdzieś już pod koniec tego okresu zostało to definitywnie zarzucone"^[1].

• W telewizyjnym programie satyrycznym Polskie Zoo Marcina Wolskiego Jan Olszewski został przedstawiony jako koala. Jest również jednym z bohaterów powieści Wolskiego pt. Alterland (wyd. 2003).

• Przerwana premiera. Z Janem Olszewskim rozmawiają Radosław Januszewski, Jerzy Kłosiński, Jan Strękowski; Wyd. nakładem "Tygodnika Solidarność", Warszawa 1992, 119 s.
• Jacek Kurski, Piotr Semka - Lewy czerwcowy. Mówią: Kaczyński, Macierewicz, Parys, Glapiński, Kostrzewa-Zorbas, Wyd. Editions Spotkania, Warszawa 1993, 256 s. ISBN 83-85195-88-2
• Wygrać prezydenta. Rozmowy Wojciecha Reszczyńskiego z kandydatami na Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (wybory'95), Wydawnictwo von Borowiecki, Warszawa 1995, s. 145-162. ISBN 83-904286-0-1
• Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89 (red. nacz. Jan Skórzyński), tom 1, Wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2000, s. 274-276 (Bogusław Kopka). ISBN 83-88288-65-2
• Strona sejmowa posła IV kadencji

Zobacz kolekcję cytatów Jana Olszewskiego w Wikicytatach

Zobacz multimedia związane z tematem: Jan Olszewski

• Jan Olszewski – strona prywatna