Etyn

Etyn

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) etyn Inne nazwy i oznaczenia acetylen, narcylen numer WE: 200-816-9
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C2H2
Inne wzory	HCCH HC≡CH H-C≡C-H
Masa molowa	26,04 g/mol
Wygląd	bezbarwny i bezwonny gaz (produkt czysty); produkt techniczny ma nieprzyjemny zapach
Identyfikacja
Numer CAS	74-86-2
PubChem	{{{nazwa}}}, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID:  (ang.).{{PubChem}} Brakujące pola: cid oraz nazwa. Nieznane pola: 1.
DrugBank	DB15906
SMILES C#C
Właściwości Gęstość 0,0011716 g/cm³ (0 °C, 101,3 kPa abs.); gaz Rozpuszczalność w wodzie 1,2 g/l (20 °C)[1][2] Temperatura topnienia -81– −80,7 °C[2][3] Temperatura wrzenia −75,0 °C[3] Punkt krytyczny 35,2 °C[3]; 60,59 MPa[3] logP 0,37 Napięcie powierzchniowe 14,31 g/s² (-56 °C)[3]
Budowa Typ hybrydyzacji i VSEPR sp – liniowa Moment dipolowy 0 D[3]
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródłaSzablon:GHS Niebezpieczeństwo Zwroty H H220, EUH006 Zwroty P brak wiarygodnych danych Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanego źródłaSzablon:RL Skrajnie łatwopalny (F+) Zwroty R R5, R6, R12 Zwroty S S2, S9, S16, S33 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[3] 4 0 3   Temperatura zapłonu −118 °C[3] Temperatura samozapłonu 305 °C[3] Numer RTECS AO9600000 Dawka śmiertelna LCLo 5×105 ppm (człowiek, wziewnie)
Podobne związki
Podobne związki	etan, eten, cyjanowodór, azot
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz hasło etyn w Wikisłowniku

Etyn (acetylen, C₂H₂) – organiczny związek chemiczny, najprostszy węglowodór nienasycony z szeregu homologicznego alkinów.

Etyn odkryty został przez angielskiego chemika Edmunda Davy'ego (1785–1857) w roku 1836. Davy odkrycia dokonał przypadkowo, mieszając węglik potasu (K₂C₂) z wodą. Zauważył, że powstały gaz pali się jasnym płomieniem i stwierdził, że może on być wykorzystywany jako źródło światła. Z uwagi jednak na wysokie koszty węgliku potasu było to nieopłacalne do momentu, gdy niemiecki chemik Friedrich Wöhler odkrył węglik wapnia, co spowodowało wzrost popytu na etyn do lamp i innych zastosowań^[4].

• kąty pomiędzy wiązaniami: 180°
• gęstość względem powietrza: 0,906
• szerokie granice wybuchowości w powietrzu: 2,4–83% obj.
• czysty acetylen nie ma zapachu, jednak zwykle zawiera zanieczyszczenia związkami siarki i fosforu (głównie PH₃ i H₂S^[5]), które nadają mu nieprzyjemny zapach^[6]
• bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie i innych rozpuszczalnikach polarnych – jednak bardzo dobrze w acetonie
• po osiągnięciu pewnego ciśnienia ulega wybuchowemu rozkładowi według reakcji:

C₂H₂ → 2C + H₂

• wobec węgla aktywnego (jako katalizatora) ulega reakcji polimeryzacji najpierw do winyloacetylenu a później benzenu
• na powietrzu (zawierającym 21% tlenu) spala się niecałkowicie, z powodu bardzo dużej procentowej zawartości węgla w cząsteczce (92,3%):

2C₂H₂ + O₂ → 4C + 2H₂O

Ze względu na to w spawalnictwie (w palnikach acetylenowo-tlenowych) stosuje się czysty tlen, aby reakcja spalania była całkowita.

• ulega reakcji addycji (przyłączenia)
• ulega reakcjom spalania

• hydroliza węgliku wapnia:

CaC₂ + 2H₂O → C₂H₂ + Ca(OH)₂

Niewielkie ilości tego gazu powstają również w łuku elektrycznym wytworzonym w atmosferze wodoru pomiędzy elektrodami grafitowymi:

2C + H₂ → C₂H₂

• piroliza metanu CH₄

2CH₄ ^{_2000 °C_͕} C₂H₂ + 3H₂

• eliminacja fluorowca

C₂H₂Cl₂ + Zn → C₂H₂ + ZnCl₂

• w palnikach acetylenowo-tlenowych do spawania i cięcia metali (acetylen w dużej ilości tlenu spala się w temperaturze 3100 °C)
• w lampie acetylenowej do oświetlania
• w przemyśle chemicznym, między innymi, do produkcji tworzyw sztucznych
• acetylen o wysokiej czystości stosowany może być do narkozy, jako tzw. narcylen^[5][7]

Acetylen przechowuje się w butlach stalowych, pod ciśnieniem 1,2 MPa, w postaci roztworu w acetonie. Butle są wypełnione porowatą masą, która absorbuje aceton i acetylen.

Acetylen zaliczany jest do gazów „duszących fizycznie”. Wykazuje działanie narkotyczne. Nie jest bezpośrednio toksyczny dla błon śluzowych układu oddechowego, jednakże poprzez zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu powoduje hipoksję, której objawami mogą być zaburzenia ruchowe, przyśpieszenie akcji serca, przyśpieszenie oddechu i trudności w koncentracji. W przypadku stężeń powyżej 50% mogą pojawiać się nudności, wymioty, skrajne wyczerpanie, zaburzenia świadomości oraz zapaść prowadząca do zgonu w wyniku asfiksji. Najczęściej jednak acetylen powoduje wybuch, zanim osiągnie stężenie działające dusząco^[8][9].

Acetylen wykazuje trujące działanie na ryby. Dopuszczalne półgodzinne stężenie acetylenu w powietrzu atmosferycznym obszarów chronionych wynosi 0,5 mg/m^3[10].

Szablon:Przypisy-lista