Odo Bujwid

Odo Bujwid

Data i miejsce urodzenia	30 listopada 1857 Wilno
Data i miejsce śmierci	25 lub 26 grudnia 1942 Kraków
Miejsce spoczynku	cmentarz Rakowicki w Krakowie
Zawód, zajęcie	Bakteriolog
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Odo Feliks Kazimierz Bujwid (ur. 30 listopada 1857 w Wilnie^[1], zm. 25 grudnia^[2] (inne źródła podają 26^[3]) 1942 w Krakowie) – pierwszy polski bakteriolog, pionier higieny i profilaktyki zdrowotnej, jeden z pierwszych polskich naukowców zajmujących się wytwórczością szczepionek leczniczych, w tym przeciwko wściekliźnie, członek korespondent Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1894 roku^[4].

Urodzony w Wilnie wywodził się ze zubożałej szlachty litewskiej. Syn Feliksa i Berty z Danów^[5]. Jego ojciec przeniósł się do Warszawy i jako urzędnik pracował w magistracie. Na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim studiował medycynę, a przygotowanie fachowe do specjalizacji bakteriologicznej zdobył w Berlinie u Roberta Kocha i w Paryżu w instytucie Ludwika Pasteura. W Warszawie założył pierwszy w Polsce instytut zapobiegania wściekliźnie^[5] oraz stacje badania produktów spożywczych.

W 1893 Rada Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego zaproponowała mu objęcie nowo utworzonej katedry higieny. Bujwid przeniósł się do Krakowa, mimo że konserwatywne grupy uniwersyteckie z rezerwą i niechęcią odnosiły się do nowych prądów przyrodniczo-naukowych propagowanych przez przybysza z Kongresówki. Od początku rozwinął niezwykle intensywną działalność naukową, a ponadto stworzył w Krakowie drugi na terenie kraju zakład szczepień pasteurowskich.

Obok publikowania licznych rozpraw naukowych, aktywnie pracował społecznie. W 1896 wybrany radnym m. Krakowa^[5], przyczynił się do założenia wodociągów i sieci kanałów w mieście. Był zwolennikiem upowszechnienia oświaty, współtwórcą miejscowego III koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, organizatorem – wraz z żoną – pierwszego gimnazjum żeńskiego, popierał walkę kobiet o dopuszczenie do studiów uniwersyteckich. Przyciągał do siebie młodych ludzi o nowoczesnych poglądach, a jego dom stał się ogniskiem skupiającym przedstawicieli postępowej inteligencji krakowskiej. W okresie międzywojennym był członkiem Rady Przybocznej Prezydenta oraz w latach 1931–1933 Tymczasowej Rady Miejskiej. Propagował język esperanto, został honorowym członkiem Polskiego Klubu Esperanckiego, a także inicjatorem utworzenia Towarzystwa Polsko-Jugosłowiańskiego. W swoim domu przy ulicy Lubicz 34 założył wytwórnię surowic i szczepionek, która w czasie okupacji niemieckiej dostarczała ludności polskiej szczepionek przeciwko durowi plamistemu. Obecnie znajduje się tam muzeum.

Odo Bujwid był człowiekiem niezwykle pracowitym i zorganizowanym. Jak napisała jego córka Jadwiga Demlowa: „Nie znosił lenistwa, marnotrawstwa, był wrogiem zaciętym picia wódki, palenia papierosów, gry w karty i przebywania w knajpach”.

Zainteresowany ideą rotariańską był inicjatorem założenia Krakowskiego Klubu Rotary, był jego prezesem^[6], tworząc organizację z wielkim zaangażowaniem, zapraszając do komitetu organizacyjnego znanych sobie i zaprzyjaźnionych ludzi: Juliusza Dunikowskiego i Tadeusza Dyboskiego.

W wieku 75 lat, po śmierci żony zaczął pisać dziennik, najpierw w postaci listów do żony, później w formie klasycznych zapisków^[7].

Był członkiem Komitetu Organizacyjnego Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela w Krakowie, członkiem Komitetu Przyjaciół Pokoju. Do maja 1933 był prezesem zarządu Okręgu V Związku Rezerwistów, a po ustąpieniu został wybrany członkiem zarządu^[8]. W 1935 roku był członkiem krakowskiej loży wolnomularskiej Przesąd Zwyciężony^[9].

Zmarł 25 grudnia 1942. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XVIII-płd-po lewej Bieleckich)^[10].

Jego żoną od 1886 roku była Kazimiera Bujwidowa z Klimontowiczów^[11], jedna z najważniejszych postaci ruchu feministycznego pierwszej fali w Polsce. Miał z nią sześcioro dzieci: Kazimierę, Zofię, Jadwigę, Helenę, Stanisława i Jana.

Córka Helena, po mężu Jurgielewiczowa, jako pierwsza kobieta otrzymała w dniu 5 maja 1923 dyplom lekarza weterynarii po ukończeniu z ogólnym wynikiem celującym Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Helena była porucznikiem 11 Pułku Ułanów Legionowych, odznaczona czterokrotnie Krzyżem Walecznych za męstwo wykazane w czasie Obrony Lwowa^[12].

Syn Stanisław^[a] (ur. 8 lipca 1895 w Krakowie) był porucznikiem kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, inżynier^[14], odznaczonym Krzyżem Niepodległosci i Krzyżem Walecznych. W 1913 złożył maturę w c. k. Gimnazjum III w Krakowie^[15]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 1 i 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich. W 1917 ukończył kawaleryjski kurs oficerski. Zmarł 30 maja 1951.

Najmłodszy z rodzeństwa – Jan (1899–1984) kapitan piechoty rezerwy Wojska Polskiego, inżynier^[16]. Od 30 października 1916 służył w 2. oddziale karabinów maszynowych 1 Pułku Piechoty Legionów Polskich. Przed II wojną światową był znanym hodowcą bydła, naukowcem oraz wybitnym trenerem wioślarstwa (przed II wojną światową trenował m.in. mistrzów Europy i medalistów olimpijskich Rogera Vereya i Jerzego Ustupskiego, potem był twórcą wrocławskiego powojennego wioślarstwa i trenerem olimpijczyków z AZS Wrocław). W czasie kampanii wrześniowej 1939 był dowódcą 3. kompanii ckm 20 Pułku Piechoty Ziemi Krakowskiej. W czasie okupacji niemieckiej był żołnierzem Armii Krajowej^[17].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)^[18]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[19]

• Sprawozdanie trzydzieste dyrekcyi c. k. Gimnazyum III. w Krakowie za rok szkolny 1912/13. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Maciej Demel. Promocja zdrowia – polskie drogi (21). „Gazeta Lekarska – pismo izb lekarskich”, 9 2000. Warszawa: Naczelna Rada Lekarska. ISSN 0867-2164. brak numeru strony

• Буйвид Оскар (Słownik encyklopedyczny Brockhausa i Efrona, (ros.))
• Prace Odo Bujwida dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Publikacje Odo Bujwida dostępne w serwisie Polona