Łożyskowce
| Placentalia | |
| Owen, 1837 | |
| Okres istnienia: paleocen–dziś | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| (bez rangi) | ssaki wyższe |
| Infragromada |
łożyskowce |
Łożyskowce (Placentalia) – takson klasyfikowany w randze infragromady (czasem podgromady lub szczepu), obejmujący żyworodne, u których występuje łożysko. Należy do nich ok. 95% gatunków współczesnych ssaków (wszystkie z wyjątkiem stekowców i torbaczy).
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]U łożyskowców doszło do wykształcenia łożyska, które zapewnia kontakt między organizmem matki i rozwijającym się płodem, uniezależniając płód od środowiska zewnętrznego. Ciąża trwa od kilku tygodni do około dwóch lat. Noworodek jest znacznie większy niż u torbaczy, a u niektórych gatunków tuż po urodzeniu jest zdolny do samodzielnego poruszania się.
Ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Dokładny czas powstania łożyskowców nie jest znany. Zapis kopalny wskazuje na radiację tych ssaków po wymieraniu kredowym, choć oszacowania molekularne sugerują, że pierwsze łożyskowce żyły jeszcze w kredzie[1]. Analiza O'Leary i in. (2013) sugeruje jednak, że klad ten mógł wyewoluować dopiero po wymieraniu kredowym. Najstarszym znanym łożyskowcem jest według autorów Protungulatum donnae z wczesnego paleocenu[2] (do rodzaju Protungulatum mogą jednak należeć również kredowe skamieniałości[3]). Pierwsze łożyskowce mogły być stosunkowo dużymi i długowiecznymi ssakami – na podstawie analiz genomicznych oszacowano, że osiągały masę ponad 1 kg i żyły ponad 25 lat[4]. Według O'Leary i in. ostatni wspólny przodek łożyskowców był jednak znacznie mniejszym zwierzęciem – ważył pomiędzy 6 a 245 g i był nadrzewnym owadożercą. Jądra samców znajdowały się w jamie brzusznej, samice miały łożysko z trofoblastem, dwurożną macicę i rodziły jedno nieowłosione młode o zamkniętych oczach[2].
Systematyka filogenetyczna
[edytuj | edytuj kod]- Infragromada (szczep): łożyskowce (Placentalia)
- Grupa: afrotery (Afrotheria)
- Nadrząd: Afroinsectiphilia
- Rząd: ryjkonosowe (Macroscelidea)
- Nadrząd: Pseudungulata
- Rząd: afrosorkowce (Afrosoricida)
- Rząd: rurkozębne (Tubelidentata)
- Nadrząd: Paenungulata
- Rząd: góralkowce (Hyracoidea)
- Rząd: trąbowce (Proboscidea)
- Rząd: brzegowce (Sirenia)
- Rząd: †embritopody (Embrythopoda)
- Rząd: †Desmostylia
- Nadrząd: Afroinsectiphilia
- Grupa: afrotery (Afrotheria)
- Klad: Exafroplacentalia
- Grupa: szczerbaki (Xenarthra)
- Rząd: włochacze (Pilosa)
- Rząd: pancernikowce (Cingulata)
- Grupa: szczerbaki (Xenarthra)
- Klad: Boreoeutheria
- Grupa: Euarchontoglires
- Nadrząd: Glires
- Nadrząd: euarchonty (Euarchonta)
- Rząd: wiewióreczniki (Scadentia)
- Rząd: latawce (Dermoptera)
- Rząd: †Plesiadapiformes
- Rząd: naczelne (Primates)
- Grupa: Laurasiatheria
- Rząd: nietoperze (Chiroptera)
- Rząd: Soricomorpha
- Rząd: Erinaceomorpha
- Rząd: nieparzystokopytne (Perissodactyla)
- Nadrząd: Cetartiodactyla
- Rząd: walenie (Cetacea)
- Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
- Rząd: †Mesonychia
- Nadrząd: Ferae
- Nadrząd: Meridiungulata
- Rząd: †piroteria (Pyrotheria)
- Rząd: †astrapoteria (Astrapotheria)
- Rząd: †notoungulaty (Notoungulata)
- Rząd: †litopterny (Litopterna)
- Grupa: Euarchontoglires
Wcześniejsza systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Szczep: łożyskowce (Placentalia)
- Rząd: owadożerne (Insectivora)
- Rząd: szczerbaki (Xenathra)
- Nadrząd: archonty (Archonta)
- Rząd: nietoperze (Chiroptera)
- Rząd: latawce (Dermoptera)
- Rząd: tupaje (Scadentia)
- Rząd: naczelne (Primates)
- Nadrząd: Glires
- Rząd: gryzonie (Rodentia)
- Rząd: zajęczaki (Lagomorpha)
- Rząd: ryjkonosowe (Macroscelidea)
- Nadrząd: Ferae
- Nadrząd: kopytne (Ungulata)
- Rząd: †prakopytne (Condylarthra)
- Rząd: słupozębne (Tubelidentata)
- Rząd: walenie (Cetacea)
- Rząd: góralki (Hyracoidea)
- Rząd: brzegowce (Sirenia)
- Rząd: trąbowce (Proboscidea)
- Rząd: †Notoungulata
- Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
- Rząd: nieparzystokopytne (Perissodactyla)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mario dos Reis, Jun Inoue, Masami Hasegawa, Robert J. Asher, Philip C. J. Donoghue, Yang Ziheng. Phylogenomic datasets provide both precision and accuracy in estimating the timescale of placental mammal phylogeny. „Proceedings of the Royal Society B”. 279 (1742), s. 3491–3500, 2012. DOI: 10.1098/rspb.2012.0683. (ang.).
- ↑ a b Maureen O'Leary i in. The placental mammal ancestor and the post-K-Pg radiation of placentals. „Science”. 339 (6120), s. 662–667, 2013. DOI: 10.1126/science.1229237. (ang.).
- ↑ J. David Archibald, Yue Zhang, Tony Harper, Richard L. Cifelli. Protungulatum, confirmed Cretaceous occurrence of an otherwise Paleocene eutherian (placental?) mammal. „Journal of Mammalian Evolution”. 18 (3), s. 153–161, 2011. DOI: 10.1007/s10914-011-9162-1. (ang.).
- ↑ J. Romiguier, V. Ranwez, E.J.P. Douzery, N. Galtier. Genomic evidence for large, long-lived ancestors to placental mammals. „Molecular Biology and Evolution”. 30 (1), s. 5–13, 2013. DOI: 10.1093/molbev/mss211. (ang.).