Dokodonty
| Docodonta | |
| Kretzoi, 1946 | |
 Castorocauda lutrasimilis | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd |
dokodonty |
Dokodonty (Docodonta) – grupa wymarłych ssaków[1].
Dokodonty pojawiają się w zapisie kopalnym w epoce jury środkowej i są w nim obecne do kredy wczesnej. Ich skamieniałości znajdywano w Europie, Azji i Ameryce Północnej[1].
Były to niewielkie zwierzęta, zazwyczaj nie przerastające współczesnego kreta. Cechowały się jednakże dużym zróżnicowaniem[1].
Czaszka dokodontów była jeszcze dość prymitywna. Kość kwadratowa i kość kątowa[1], ta pierwsza budująca u gadów pierwotny staw żuchwowy[2], a u dzisiejszych ssaków przekształcona w kosteczkę słuchową – kowadełko[3], były jeszcze względnie duże[1].
Zęby dokodontów cechowały się skomplikowana strukturą. Szersze od zębów morganukodontów, nosiły liczne krawędzie i guzki. Struktury te powstały na drodze konwergencji z trybosfenicznymi trzonowcami koronnej grupy ssaków[1] (aczkolwiek w przeszłości uważano je też za homologiczne[4]), spełniając tę samą funkcję, mianowicie polepszając dopasowanie górnych i dolnych zębów. Pozwalało to na lepsze rozdrobnienie pokarmu, w czym upatruje się przyczyn sukcesu ewolucyjnego tej grupy[1].
Wśród przedstawicieli dokodontów wymienia się Haldanodon z jurajskiej Portugalii o długości 10 cm, przypominającego dzisiejszego kreta i również wykazującego adaptacje do podziemnego trybu życia. Z kolei również jurajska, chińska Castorocauda wykazywała przystosowania do życia w wodzie, jak spłaszczony w kierunku grzbietobrzusznym ogon, przywodzący na myśli współczesne bobry[1].
W przeszłości grupę tę włączano do "Prototheria". Późniejszy pogląd czyni z nich podrząd w rzędzie Triconodonta, obok morganukodontów[4].
Luo et al. w 2002 zaprezentowali następujący kladogram, na którym dokodonty reprezentuje Haldanodon[4] (znacznie uproszczono):
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Fostowicz-Frelik 2020 ↓, s. 49.
- ↑ Krysiak, Kobryń i Kobryńczuk 2012 ↓, s. 113-114.
- ↑ Błaszak 2020 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Zhe-Xi Luo, Zofia Kielan-Jaworowska i Richard L. Cifelli, W poszukiwaniu filogenezy ssaków mezozoicznych, „Acta Palaeontologica Polonica”, 47 (1), 2002, s. 1-78 (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesłąw Błaszak, Gromada: Ssaki – Mammalia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- Łucja Fostowicz-Frelik, Filogeneza, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 1: Aparat ruchowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16755-4.