Ainospråk

Aino har dei siste tiåra vore eit sterkt truga språk. Dei fleste som sjølv reknar seg blant ainoane, snakkar japansk til dagleg. Det skal vere om lag 100 brukarar i byen Nibutani, men av desse var det på slutten av 1980-talet berre om lag femten som brukte språket i daglegtalen. Kor mange som snakkar aino i dag, er vanskeleg å slå fast. Det er i dag fleire som snakkar aino som andrespråk enn som førstespråk. Ifølgje nettressursen ethnologue.com var det i 1996 15 000 ainoar i Japan, 15 av desse hadde aino som førstespråk.^[1]

Ei rørsle for å revitalsiere aino og aktivt motverke nedgangen i talet på ainotalarar, har resultert i at fleire har lært seg aino som andrespråk.

Stavingsstrukturen i aino er KV(K), det vil seie at den første lyden i stavinga alltid er ein konsonant, mens sluttkonsonanten ikkje er obligatorisk. Det finst få konsonantkombinasjonar.

Språket har fem vokalar:

Konsonantar:

• Kombinasjonen /ti/ blir realisert fonetisk som [ʧi].
• /s/ blir uttalt som [ʃ] framfor /i/ samt sist i stavingar.
• Affrikaten /ʦ/ har både ein tona og ein postalveolar allofon.
• Dialektal variasjon: Sachalin-dialekten realiserer stavingsfinalt /p, t, k, r/ som /h/.

Aino er eit SOV-språk og bruker postposisjonar. Subjektet og objektet blir vanlegvis markert ved hjelp av postposisjonar. Substantiv kan setjast saman, og hovudordet blir plassert sist. Verba er inndelte i transitative og intransitive verb, og avleiingar blir danna av ulike affiks.

I offisiell rettskriving bruker aino ein tilpassa variant av det japanske alfabetet katakana, men også latinsk alfabet blir brukt. Tidsskriftet Ainu Times kjem ut i begge skriftsystema. I latinsk ortografi stavar ein /ʦ/ c og /j/ y; /ʔ/ skriv ein anten som eit likskapsteikn (=), om den glottale klusilen står mellom vokalar (som i a=sapte), eller som ein t framfor ein konsonant, eller ved at konsonanten doblast (som i cotca eller hoyuppa, dette liknar systemet i transkribert japansk). Øvrige fonem skriv ein med same bokstavar som fonetisk skrift.

Ainofolket har ein rik munnleg tradisjon av heltesegner. Språket i desse segnene har tatt vare på mange arkaiske språktrekk.

• Patrie, James: The Genetic Relationship of the Ainu Language, The University Press of Hawaii, Honolulu 1982. ISBN 0-8248-0724-3. 
• Tamura, Suzuko: The Ainu Language, Sanseido, Tokyo 2000. ISBN 4-385-35976-8. 
• Vovin, Alexander: A Reconstruction of Proto-Ainu, E. J. Brill, Leiden 1993. ISBN 90-04-09905-0. 
• Shibatani, Masayoshi: The Languages of Japan, Cambridge University Press, Cambridge 1990. ISBN 0-521-36918-5. 
• Refsing, Kirsten: Origins of the Ainu Language, The Ainu Indo-European Controversy, Curzon P, London 1998. ISBN 0-7007-1034-5. 

• Ethnologue si side om aino (en)
• Radioleksjonar i aino Arkivert 2005-01-05 ved Wayback Machine. – frå Sapporo TV (ja)
• Ainoordliste (ja)