Stord kommune

Stord kommune
kommune
Kommunevåpen
Land	Noreg
Fylke	Vestland
Adm.senter	Leirvik
Areal	143,73 km²
•  land	137,52 km²
•  vatn	6,21 km²
Folketal	19 287  (1. januar 2024)
Målform	nynorsk
Ordførar	Sigbjørn Framnes (FrP)
Kommunenr.	4614
Stord kommune 59°48′29″N 5°27′59″E / 59.808055555556°N 5.4663888888889°E / 59.808055555556; 5.4663888888889
Kart som viser Stord kommune.
Wikimedia Commons: Stord
Nettstad: www.stord.kommune.no

Stord er ein bykommune som utgjer om lag halvparten av øya Stord i Vestland fylke, i Sunnhordland. Namnet «Stord» kjem frå norrønt og tyder ‘den høgreiste’. Stord har bystatus etter eit kommunestyrevedtak i 1997. Kommunesenteret heiter Leirvik, på folkemunne kalla «Vikjo». I Leirvik bur det om lag 14 000 innbyggjarar.^[1] Sagvåg er nest største tettstad, med om lag 3 500 innbyggjarar.^[1] Totalt er det 18 775 innbyggjarar i Stord kommune.^[2] Industriverksemdene Kværner Stord, Wärtsila og Apply Leirvik sysselset kring 3000 arbeidarar. Desse bedriftene er mellom dei leiande i verda på områda sine innan leverandørindustrien.

Kommunestyret har 35 representantar. Den politiske leiinga i kommunen er etter kommunevalet i 2023, ein koalisjon mellom H, Frp, KrF og V. Sigbjørn Framnes frå Framstegspartiet er ordførar, medan Øyvind Kyvik frå Høgre er varaordførar.^[3]

Stord sjukehus, Stord vidaregåande skule og Høgskulen på Vestlandet ligg i kommunen. Stord har eit stort idrettsmiljø, Stord Idrettslag sitt handballag har tidlegare spela i eliteserien, Stord Sumo Klubb har tidlegare hevda seg i Europa-toppen i sumobryting og Kjell Storelid vann OL-medaljar i skeiseløp i 1994.

Kommunen ligg på øya Stord, der byen Stord ligg i sør, og Fitjar kommune ligg i nord. Stord omfattar eit 144 km² stort areal på dei busette øyane Stord (127 km²), Huglo (13,9 km²) og Føyno (1,3 km²). I tillegg kjem fleire mindre øyar og holmar. Over sund og fjordar kjem ein i aust til Kvinnherad, i sør til Sveio og i vest til Bømlo.

Nordaust i kommunen er det fleire høge fjell. Den høgaste toppen er Mehammarsåto på 749 moh.,^[4] medan den mest kjende er Kattnakken, som ligg 734 moh. Her ligg det ein TV-sendar og det går bilveg heilt til topps.

Sør og aust er det lågland med mykje god dyrkingsjord. Her ligg det meste av busetnad, industri og jordbruksareal. Tettstaden Leirvik strekkjer seg frå Rommetveit i aust til Skjersholmane og Heiane i sør.

Trekantsambandet med bruer og undersjøisk tunnel gjev samband sørover til Sveio på fastlandet og til øykommunen Bømlo. Europaveg 39, hovudvegen mellom Bergen og Stavanger, går over øya. Det finst ferjesamband frå Skjersholmane til Ranavik i Kvinnherad, og frå Jektevik til Hodnanes på Tysnes og Huglo. Frå Stord Lufthamn Sørstokken går det dagleg rutefly til Oslo. Leirvik er eit viktig regionssentrum i Sunnhordland, og er eit knutepunkt for kollektivtrafikken i området, med snøggbåtkai og busstasjon.

Stord kommune vart oppretta i 1838, som følgje av formannskapslovene av 1837. Fitjar vart skilt ut som eigen kommune i 1860, og Valestrand i 1868.

Viktigaste næring på Stord er leverandørindustrien innan olje og Gass. Industriverksemdene Kværner Stord og Leirvik har rundt 3000 fast tilsette. Desse bedriftene er mellom dei leiande i verda på områda sine innan leverandørindustrien. Store delar av installasjonane, inkludert dei aller største, i Nordsjøen er bygde og samanstilte av Aker Solutions Stord. Aker Stord har levert plattformer og andre installasjonar sidan slutten av 70-talet.

Avisa Sunnhordland kjem ut på Stord. Det gjer også nettavisa Stord24. Leirvik har lokalkontor for NRK.

I 2008 starta nettavisa Innsida ei vekeavis på papir, som første nettavis i Noreg. Innsida.no vart starta i 2003 med base i Kvinnherad og frå 2006 også på Stord. Nettstaden vart ved årsskiftet 2007-08 kjøpt av Haugesunds Avis.

Folketalsutvikling for Stord kommune frå 1920:

1.12.1920[5]	1.12.1930[6]	3.12.1946[6]	1.1.1951[7]	1.1.1961[7]	1.1.1971[7]	1.1.1981[7]	1.1.1991[7]	1.1.2001[7]	1.1.2010[7]
3990	4057	5030	5583	7766	10607	13007	14684	16241	17565

• Leirvik^[8]
• Heiane/Digernes/Eldøy
• Sagvåg/Litlabø
• Nordbygdo
• Huglo

• Hystad skule
• Langeland skule
• Leirvik skule
• Litlabø skule
• Rommetveit skule
• Sagvåg skule
• Tjødnalio skule

• Nysæter ungdomsskule
• Nordbygdo ungdomsskule
• Stord ungdomsskule

• Stord vidaregåande skule

• Høgskulen på Vestlandet

• Baard Haugland (f. 1835), første bonde på Stortinget
• Per Ståle Lønning (f. 1950), journalist og programleiar
• Olav Akselsen (f. 1965), sjøfartsdirektør, tidlegare stortingsrepresentant og statsråd
• Dag Jørund Lønning (f. 1967), bygdeforskar og høgskulerektor
• Janove Ottesen (f. 1975), artist, vokalist i Kaizers Orchestra
• Synnøve Macody Lund (f. 1976), skodespelar og forfatter
• Severin Eskeland Jr (f. 1977), filmregissør
• Per Olav Kaldestad, forfattar
• Kjell Storelid, skeiselaupar
• Håvard Tvedten, handballspelar
• Christian Brink, fotballspelar
• Øyvind Angeltveit, komikar og medlem av Lompelandslaget
• Arve Isdal, gitarist i metallbandet Enslaved
• Rune Belsvik, forfattar
• Atle Hansen, forfattar, komponist og journalist
• Selma Lønning Aarø, forfattar
• Magne Rommetveit, stortingsrepresentant, tidlegare ordførar
• Ivar Eskeland, forfattar, omsetjar, litteraturkritikar og kåsør
• Christine Hope, komikar og skodespelar

• San Juan Comalapa i Guatemala^[9]

• Hangö i Finland

• Gentofte i Danmark

• Halmstad i Sverige

Fotnotar

• Nettstaden til kommunen