Belgische federale verkiezingen 1991

Begin oktober 1991 neemt de Volksunie ontslag uit de regering-Martens VIII na een bijzonder hevige communautaire confrontatie over de uitvoer van wapens naar het Midden-Oosten. De overgebleven Regering-Martens IX heeft nog steeds een meerderheid in het parlement en regeert tot het einde van de normale periode van vier jaren.

 

Aantal geldige stemmen: 6.162.160

 

Partijen die minder dan 0,1% van de stemmen behaalden zijn niet opgenomen in de lijst.

Aantal geldige stemmen: 6.117.614

• Kamer van volksvertegenwoordigers (samenstelling 1991-1995)
• Samenstelling Belgische Senaat 1991-1995

  Zie Regeringsformatie België 1991-1992 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De regeringspartijen haalden een slecht resultaat, desondanks vormden CVP, PSC, SP en PS de regering-Dehaene I. De Volksunie maakte geen deel meer uit van de regering.

Het Vlaams Blok boekte tijdens deze verkiezingen zijn eerste grote winst en daarom werd in de jaren daarop deze verkiezingsdag Zwarte Zondag genoemd.

De nieuwe lijst ROSSEM, gebouwd rond de mediatieke Jean-Pierre Van Rossem, brengt naast Van Rossem zelf nog drie medewerkers in het Parlement. Later wordt de parlementaire onschendbaarheid van Van Rossem opgeheven naar aanleiding van het Moneytron-dossier.

Het gecombineerde succes van Vlaams Blok en ROSSEM ontlokt aan leiders van traditionelere partijen de commentaar, dat de antipolitiek hoogtij viert. Het signaal van de kiezer zou een roep zijn om meer en directere democratie, meer betrokkenheid van politici bij de dagelijkse problemen van de burger, en een nadrukkelijke afwijzing van "zachte" vormen van belangenvermenging, zoals politiek dienstbetoon en politieke benoemingen. In de daaropvolgende jaren worden een aantal corrigerende maatregelen in die zin genomen, onder meer de afschaffing van het fenomeen der kabinetsmiliciens (dienstplichtige militairen die hun legerdienst op het kabinet van een Minister volbrengen).

Als democratische reactie op de verkiezingsuitslag wordt sinds 1992 op 21 juli tijdens de Gentse feesten telkens de Prijs voor de Democratie uitgereikt, een initiatief van Democratie 2000 en vzw Trefpunt.

Uit de verkiezingsoverwinning van het Vlaams Blok stelde men een vertrouwensbreuk tussen het bestuur en de rechtsonderhorige vast. Om dit vertrouwen te herstellen, zijn verschillende wetgevende initiatieven ondernomen:

• de wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen;
• in artikel 32 van de Belgische grondwet werd het principe van de openbaarheid van bestuur opgenomen;
• artikel 1412bis werd ingevoerd door de wet van 30 april 1994 in het Gerechtelijk Wetboek, waardoor aan de burger onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid wordt gegeven beslag te leggen op overheidsgoederen;
• ...