Spoorlijn 21A

Spoorlijn 21A Hasselt - Maaseik
Totale lengte	39,2 / 43,9 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	Hasselt - Maaseik
Geopend	3 maart 1874
Opheffing treindienst	As - Maaseik: 1979
Huidige status Hasselt - Genk Goederen: in gebruik Genk Goederen - As: buiten gebruik As - Maaseik: opgebroken
Geëlektrificeerd Hasselt - Y Boxbergheide: 1979 Y Boxbergheide - Genk-Goederen: 2008
Aantal sporen Hasselt - Genk Goederen: 2 Genk Goederen - As: 1
Baanvaksnelheid	120 km/u
Treindienst door	NMBS
Traject
Legenda lijn 34 van Luik-Guillemins lijn 21 van Landen 0,0 Hasselt R71 lijn 35 naar Leuven Y Noord Δ Hasselt, lijn 35/1 van Y West Δ Hasselt 1,7 Kuringen Albertkanaal Y Zonhoven lijn 15 naar Y Drabstraat 4,9 Kiewit N74 9,5 Bokrijk 12,2 Boxbergheide tracé tot 1941 13,4 Y Boxbergheide lijn 21A/1 naar Y Nieuw-Dak Y Boxbergheide lijn 21D naar Genk Nieuw-Dak lijn 21C van Y Rooierweg 15,7 Genk thans aan lijn 21D 14,8 Genk-Goederen voorheen Winterslag mijn Winterslag lijn 18 naar Eindhoven opgebroken lijn 18/2 van Y West Δ Winterslag opgebroken A2E314 19,3 Zwartberg Zwartberg Mijn opgebroken N76 Gelieren 21,8 Waterschei mijnspoor opgebroken tracé tot 1941 22,8 27,5 As lijn 21B naar Eisden-Mijnen buiten gebruik 28,3 33,0 Opoeteren-Dilsen aansluiting Zinkfabriek opgebroken Zuid-Willemsvaart 31,7 36,4 Rotem 34,3 39,0 Elen 39,2 43,9 Maaseik

Spoorlijn 21A is een Belgische spoorlijn die oorspronkelijk Hasselt verbond met Maaseik. Momenteel (2024) is van deze lijn nog enkel het baanvak van Hasselt tot aan het goederenstation Genk-Goederen in gebruik.

In 1866 was Maaseik samen met Virton de enige arrondissementshoofdplaats die nog geen verbinding had via een spoorweg. Op 19 januari van dat jaar werden er drie voorstellen ingediend om een verbinding met Hasselt te realiseren. Op 3 juni 1870 werd de aanleg definitief goedgekeurd met de optie om de lijn later door te trekken tot Venlo en werd de concessie verleend aan de Banque générale pour favoriser l'agriculture et les travaux publics. De werken startten op 18 mei 1871 en op 3 maart 1874 werd de lijn ingereden. De doortrekking van de lijn naar Venlo werd nooit gerealiseerd. In 1879 werd de exploitatie van de lijn overgedragen aan de maatschappij S.A. du chemin de fer Hasselt-Maeseyck. De nationalisatie van de spoorlijn volgde pas in 1912.

Ondertussen was er op verscheidene Limburgse plaatsen steenkool gevonden. In 1911 werd reeds een plan opgesteld om de spoorlijn op twee sporen te brengen. De Eerste Wereldoorlog vertraagde echter deze plannen. Al het kolentransport naar Hasselt verliep via de enkelsporige spoorlijn waardoor de plannen uit 1911 reeds vlug dienden aangepast te worden. De steenkoolmijnen hadden intussen al zelf spoorverbindingen aangelegd naar de spoorlijn. In 1925 werd een nieuwe ringspoorlijn die langs de drie Genkse steenkoolmijnen liep, aangelegd tussen Boksbergheide en As. Het begin van de spoorlijn te Hasselt werd voorzien van een bredere bocht die meer naar het westen lag en het baanvak tot aan het begin van de ringspoorlijn werd ook op dubbelspoor gebracht. Op de ringspoorlijn zelf lag er dubbelspoor tot in Waterschei.

In 1941 werd het rechtstreekse baanvak waarop het station Genk lag, opgeheven en in 1943 werden de sporen opgebroken. Op het einde van de jaren 1960 werd op de bedding de expresweg N75 aangelegd. De ringspoorlijn die oorspronkelijk een deel was van spoorlijn 21B werd nu een baanvak van spoorlijn 21A. Op het einde van de jaren 1950 werd het reizigersverkeer opgeheven tussen As en Maaseik. Het goederenverkeer op dit vak werd in 1979 opgeheven en het traject werd in 1988 omgevormd tot een fiets- en wandelpad.

In 1979 werd het baanvak tussen Hasselt en de nieuwe aftakking in Boksbergheide geëlektrificeerd in het kader van de opening van de nieuwe spoorwegverbinding Hasselt-Genk waarvoor een nieuwe spoorlijn aangelegd werd vanaf de aftakking tot aan het nieuwe station Genk.

Rond 1983 werd ook het reizigersverkeer op de ringspoorlijn opgeheven. Na de sluiting van de steenkoolmijnen in 1988 werd ook het goederenverkeer tussen Winterslag en As stopgezet. In 1989 werd dit baanvak officieel gesloten en voorbehouden voor toeristische exploitatie. vanaf 2000 tot 2014 gebeurde de toeristische exploitatie van het baanvak door de vzw Kolenspoor. Thans (2024) is de toestand van het baanvak vanaf Genk-Goederen tot As dermate slecht dat de lijn volledig is stilgelegd.

De NMBS verzorgt het personenvervoer met IC, L en Piekuurtreinen.

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:

Hasselt

Spoorlijn 21 tussen Landen en Hasselt

Spoorlijn 34 tussen Hasselt en Luik-Guillemins

Spoorlijn 35 tussen Leuven en Hasselt

Y Noord Δ Hasselt

Spoorlijn 35/1 tussen Y Noord Δ Hasselt en Y West Δ Hasselt

Y Zonhoven

Spoorlijn 15 tussen Y Drabstraat en Y Zonhoven

Y Boksbergheide

Spoorlijn 21D tussen Y Boksbergheide en Genk

Genk Goederen

Spoorlijn 18 tussen Winterslag en Eindhoven

Spoorlijn 21C tussen Genk-Goederen en Y Rooierweg

Zwartberg

Spoorlijn 18/1 tussen Zwartberg en Y West Δ Winterslag

As

Spoorlijn 21B tussen As en Eisden-Mijnen

21A/1: Y Boksbergheide (lijn 21A, 21D) - Y Nieuw-Dak (lijn 21C), aangelegd in 1979, samen met lijn 21D

• 
  Fietspad over het opgebroken deel van de lijn in Maaseik-Wurfeld.
• 
  Fietspad over het opgebroken deel van de lijn in de buurt van het voormalige station Opoeteren-Dilsen.
• 
  Spoorwegovergang nabij Genk.

• Lijst van spoorlijnen in België
• Lijst van spoorwegstations in België
• Lijst van voormalige spoorwegstations in België

Zie de categorie Line 21A (Infrabel) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.