Kalmthout

Kalmthout

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Antwerpen
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	59,41 km² (2022) 74,22% 13,58% 12,2%
Coördinaten	51° 23' NB, 4° 29' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkings­dichtheid	19.672 (01/01/2024) 48,8% 51,2% 331,13 inw./km²
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder	(01/01/2024) 19,14% 57,08% 23,77%
Buitenlanders	10,89% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Lukas Jacobs (CD&V)
Bestuur	CD&V
Zetels CD&V N-VA Groen Vlaams Belang Open Vld Vooruit-spirit	25 14 6 2 1 1 1
Economie
Gemiddeld inkomen	23.613 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad	4,57% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 2920	Deelgemeente Kalmthout
Zonenummer	03
NIS-code	11022
Politiezone	Grens
Hulpverlenings­zone	Rand
Website	www.kalmthout.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Antwerpen in de provincie Antwerpen
Foto's
Portaal    België

Kalmthout is een plaats en Kempense gemeente in België in de provincie Antwerpen. De gemeente behoort tot het kieskanton Brecht en het gerechtelijk kanton Kapellen.

De oude spelling was: "Calmpthout".

Kalmthout was samen met Essen en Roosendaal (Nederland) vroeger een deel van de parochie Nispen (Nederland) en vormde later met Essen en Tongerloos Huijbergen (Nederland) een heerlijkheid. Deze heerlijkheid werd in 1157 door Arnold van Brabant aan de Abdij van Tongerlo geschonken. Vanwege het gevaar van wolven stond de bisschop van Luik de Kalmthoutenaren in 1338 toe een doopvont in hun kapel te houden, zodat ze niet met pasgeboren baby's naar Nispen zouden moeten.^[1] In 1513 werd Kalmthout een zelfstandige parochie.

Het dorp werd in 1532 geplunderd door de troepen van Maarten van Rossum, in 1583 door de calvinisten en in 1587 door Spaanse troepen. De abdij van Tongerlo verkreeg in 1651 de opperste rechtspraak. In 1795 werd Kalmthout losgemaakt van Essen. Pas midden 19e eeuw, door de aanleg van de spoorlijn van Antwerpen naar Rotterdam, groeide Kalmthout sterk uit.

Kalmthout ligt aan de grens van België en Nederland, dus stond de dodendraad tijdens de Eerste Wereldoorlog in deze gemeente.

De gemeente werd rond 20 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd rond 24 september 1944 door de Canadezen. Minstens 1 weerstander werd naar het Auffanglager van Breendonk getransporteerd.^[2] Op 9 januari 1946 sneuvelden nog zes soldaten bij het opruimen van landmijnen.^[3]

Uit deze gemeente werden 42 Joden weggevoerd naar concentratiekampen in Duitsland, waar de overgrote meerderheid vermoord werd.^[4]

Kalmthout bevat vijf dorpskernen: Centrum, Dorp-Heuvel, Heide, Achterbroek en Nieuwmoer.

Nabij de Kruisstraat ontspringt het riviertje de Kleine Aa (Wildertse Beek).

Aangrenzende gemeenten
		Essen		Zundert (NL)
Woensdrecht (NL)				Wuustwezel
		Kapellen

• De Onze-Lieve-Vrouwekerk, gelegen aan het Kerkeneind.
• De Heilig Hartkerk, gelegen aan de Heuvel.
• De Kassemse eik

• Het Bijenteeltmuseum
• Het natuur-educatief centrum De Vroente
• Het provinciaal Suske en Wiske-Kindermuseum, gevestigd in het huis waar striptekenaar Willy Vandersteen woonde.

• Het natuurreservaat de Kalmthoutse Heide dat een onderdeel vormt van het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide. Dit natuurgebied loopt door tot aan de Nederlandse dorpen Ossendrecht en Huijbergen. Op 25 mei 2011 legde een grote heidebrand daar zo'n 600 ha natuurgebied in de as.
• Het Arboretum Kalmthout
• Het park van Kalmthout, het Strijboshof
• Het Klein Schietveld (natuurdomein/militair domein aan de grens met Brasschaat)

Van de ruim 18.000 inwoners hebben ongeveer 10 procent de Nederlandse nationaliteit.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal[5]	Evolutie: 1992=index 100
1992	16.119	100,0
1993	16.345	101,4
1994	16.557	102,7
1995	16.746	103,9
1996	16.911	104,9
1997	17.041	105,7
1998	17.085	106,0
1999	17.288	107,3
2000	17.260	107,1
2001	17.342	107,6
2002	17.369	107,8
2003	17.410	108,0
2004	17.396	107,9
2005	17.440	108,2
2006	17.489	108,5
2007	17.504	108,6
2008	17.574	109,0
2009	17.587	109,1
2010	17.731	110,0
2011	17.952	111,4
2012	18.126	112,5
2013	18.184	112,8
2014	18.165	112,7
2015	18.192	112,9
2016	18.336	113,8
2017	18.490	114,7
2018	18.608	115,4
2019	18.695	116,0
2020	18.872	117,1
2021	19.020	118,0
2022	19.179	119,0
2023	19.422	120,5
2024	19.672	122,0

De gemeente Kalmthout maakt deel uit van het kieskanton Brecht, gelegen in het provinciedistrict Kapellen, het kiesarrondissement Antwerpen en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Kalmthout		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Antwerpen	Antwerpen			Kalmthout
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement			Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen					Antwerpen	Kapellen	Brecht	Kalmthout
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-

Op 1 januari 1977 werden de Belgische gemeenten heringericht. De grenzen met Essen en Wuustwezel werden aangepast.
De Kalmthoutse Hoek werd de Essenhoek.

Periode		Burgemeester
	? - ?	Cornelis Cas
	...
	? - ?	Lucien Bareel
	? - ?	Joannes Erreygers
	...
	1953 - 1965	Fernand Pairon (CVP)
	1965 - 1971	Adriaan Van Hooydonck
	1971 - 1983	Ludo van den Maagdenberg (CVP)
	1983 - 1992	Adriaan Van Hooydonck (KD / CVP)
	1992 - 2000	Dirk Erreygers[6] (CVP)
	2001 - heden	Lukas Jacobs (CVP / CD&V)

De kiezers hebben een ruime keuze met maar liefst 7 lijsten. Naast de CVP, SP, PVV en Volksunie konden ze kiezen voor de NK (Nieuw-Kalmthout^[7]) en de CVP-scheurlijsten NCD'82 (Nieuw Christen Democraten) en KD (Kristen Democraten^[8]). CVP kwam uit de bus als de grootste partij en behaalde dankzij de Methode-Imperiali met 43, 17% een absolute meerderheid. De CVP-scheurlijsten behaalde respectievelijk 19,95% (KD, 5 zetels) en 0,99% (NCD'82). De SP werd de derde partij met 13,53% (3 zetels), de Volksunie strandde op 10,92% (2 zetels), de PVV op 6,84% (1 zetel) en de NK op 4,54% (onvoldoende voor een vertegenwoordiger in de gemeenteraad).

NCD'82, VLD, VU en NK^[9] besluiten deze verkiezingen gezamenlijk (onder de toepasselijke naam KARTEL) naar de kiezer te trekken. Hoewel deze kartellijst een goede score behaald en 29,32% van de kiezers kan overtuigen, blijft het verhoopte resultaat uit en boeken ze een verlies van 10,55% ten overstaan van het gezamenlijk resultaat (39,87%) van de verkiezingen van 1988. Wel behielden ze (samen) evenveel raadsleden als in de vorige legislatuur. Tot de winnaars van de verkiezingen behoren de CVP (+3,67%), het Vlaams Blok dat voor de eerste maal opkwam in de gemeente (7,98%) en Agalev (+2,78%). CVP en Agalev krijgen er zo elks één raadslid bij (respectievelijk totaal van 13 en 2) en het Vlaams Blok behaalt een zetel. Verliezer van de verkiezingen was de SP (−2,54%), de partij zag haar aantal zetels in de gemeenteraad dalen van 2 naar 1. De PVDA ten slotte behaalde een resultaat van 1,21%, onvoldoende voor een zitje in de gemeenteraad.

In de aanloop naar de verkiezingen van 2000 kwam het tot een politieke herverkaveling in Kalmthout. Zo sloten 3 van de 5 NCD'82-raadsleden aan bij de CVP (Ron Van Namen, Frans Van den Buijs en Dirk Van Peel). Patrick Neys sloot dan weer aan bij de VLD en Jef Van Looy ten slotte verliet de lokale politieke arena.^[10] Ondanks de verruiming van de CVP moest de partij een mokerslag bij de verkiezingen incasseren. Zo verloor de partij 7,07% ten opzichte van de vorige verkiezingen (34,75%, −3 raadsleden). Winnaars waren alle andere partijen met de VLD voorop, de partij behaalde 21,9% (ter vergelijking de laatste maal dat de partij zelfstandig deelnam aan de lokale verkiezingen - op 9 oktober 1988) was ze goed voor 5,86%), goed voor 6 zetels in de gemeenteraad. Het Vlaams Blok verdubbelde nagenoeg zijn stemmen (+6,57%) en kreeg 2 extra zetels in de gemeenteraad, Agalev (+1,99%) en SP (+1,03%) ieders 1 extra. De Volksunie ten slotte behaalde 6,1%, goed voor 1 mandaat in de gemeenteraad. Burgemeester werd Lukas Jacobs (CVP).

Nieuwkomers deze verkiezingen waren NV-K (Nieuw Vlaams Kalmthout) van voormalig LDD-senator Lieve Van Ermen^[11] en Kalmthout Anders. Bij sp.a was voormalig Antwerps burgemeester Leona Detiège lijstduwer.^[12] Open VLD deed niet mee met de verkiezingen. De PVDA en de nieuwe partijen NV-K en Kalmthout Anders behaalden geen zetels.

Burgemeester werd opnieuw Lukas Jacobs van de CD&V. Deze partij heeft een absolute meerderheid met 14 op 25 zetels. Het Schepencollege bestaat voorts uit Maarten De Bock, Jef Van den Bergh, René Francken (wordt na drie jaar opgevolgd door Jan Oerlemans), Sandra Hoppenbrouwers, Silke Lathouwers en OCMW- voorzitter Dirk Van Peel (wordt in de loop van de legislatuur opgevolgd door Maggy Beyers).^[13]

Partij of kartel		10-10-1976[14]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006[15]		14-10-2012[16]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	23	%	23	%	23	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	25
	PVDA1 / PVDA+2	-		-		-		1,211	0	-		-		1,972	0	3,01	0	-
	SP1/ sp.a-spirit2/ sp.a3/ Groen-VooruitC	13,581	3	13,421	3	10,761	2	8,221	1	9,251	2	12,272	2	9,573	2	6,33	1	14,8C	3
	Agalev1/ Groen!2/ Groen3/ Groen-VooruitC	-		-		8,681	1	11,461	2	13,451	3	8,522	1	8,113	1	10,13	2
	CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2	43,171	12[17]	28,381	8	38,151	12[17]	41,821	13[17]	34,751	10[17]	52,75A	16	44,602	14	44,42	14	51,42	16
	VU1/ KARTELB/ VU&ID2/ CD&V+N-VAA/ N-VA3	10,921	2	9,631	2	4,981	0	29,32B	8	6,12	1			27,273	8	22,23	6	19,13	5
	PVV1/ KARTELB/ VLD2/ Open Vld3/ DURF4	6,841	1	5,721	0	5,861	1			21,92	6	10,452	2	-		6,43	1	5,64	0
	NCD1/ NCD822/ KARTELB	0,991	0	18,521	5	24,62	7			-		-		-		-		-
	Nieuw Kalmthout1/ KARTELB	4,541	0	7,861	1	4,431	0			-		-		-		-		-
	Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2	-		-		-		7,981	1	14,551	3	16,002	4	5,492	0	7,72	1	9,02	1
	KD	19,95	5	16,46	4	-		-		-		-		-		-		-
	Anderen(*)	-		-		2,53	0	-		-		-		3,00	0	-		-
Totaal stemmen		8635		9693		10151		10735		11256		11496		11567		12383		9212
Opkomst %						94,09		93,12		92,2		93,57		89,20		92,0		64,5
Blanco en ongeldig %		3,3		3,82		4,03		4,93		3,48		3,25		1,94		1,8		0,4

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1988: SOC. K. (2,53%) / 2012: Kalmthout Anders (2,17%), Nieuw Vlaams Kalmthout [NV-K] (0,83%)

Het wapen en de vlag van Kalmthout bestaan ieder uit twee torens met drie verdiepingen met een staf. De torens staan symbolisch voor de heerlijkheid (Kalmthout, Essen en Huijbergen) die onder leiding stond van de Paters van Tongerlo; de staf stelt de abtsstaf voor. Het wapen staat op alle documenten van de gemeente Kalmthout.

• Kalmthout in de branding 1940-1945 Auteur: Jos Vorsselmans, 1947
• Achterbroek, opstandig dorp Auteur: A. Tireliren, 1963
• Nieuwmoer in beeld Auteur: Heemkundige Kring Nieuwmoer, 1996
• Geschiedenis van Kalmthout Auteur: Jean Bastiaensen, 1996
• Een eeuw architectuur in Kalmthout Auteurs: Cultuurraad Kalmthout, 2000
• Willy Vandersteen, een leven in Kalmthout Auteur: Jan Francken, 2007
• Suske en Wiske, kinderen van Kalmthout Auteur: Jan Francken, 2010
• 100 jaar Willy Vandersteen, Striproute 2013 Auteur: Jan Francken, 2013
• Kalmthout Gestript Auteur: Jan Francken, 2016
• Kalmthout in Beelekes Auteur: Jan Francken, 2018-2021
• Corona@Achterbroek, verzameling van de quarantainekrantjes 'Gazet van Achterbroek' Auteur: Ann Francken, 2021

Een groot deel van de bevolking spreekt het Kalmthouts dialect. Dit dialect vertoont duidelijke verwantschappen met het Stad-Antwerps, maar heeft ook trekken van het Markiezaats dat direct over de grens gesproken wordt.

• Kalmthout en de Kalmthoutse Heide speelt meerdere keren een rol in de albums van Suske en Wiske, waaronder in het verhaal Het geheim van de Kalmthoutse heide.
• Kalmthout in beelekes (kortverhaaltjes van 7 legendes) - Jan Francken, 2018
• Kalmthout in beelekes II (kortverhaaltjes van 6 legendes) - Jan Francken, 2021

• Laïs
• Eriksson Delcroix

• Heide Live, (vroeger De Nacht van Heide), de eerste zaterdag na de Paasvakantie.
• Straatfeesten Kalmthout, elk jaar in het Pinksterweekend met een traditionele markt op zondag.^[18]
• Bogerfeesten, elk laatste weekend van juli op het marktplein met volksspelen op zondag. Werd voor de laatste keer georganiseerd in 2016.
• Slupiler, elk voorlaatste weekend van september te Nieuwmoer.^[19]
• Bal-tazaar, eerste weekend van oktober.^[20]
• Internationale Kortfilmfestival van Kalmthout.^[21]
• Parkcross, veldloop voor de schoolgaande kinderen, elk jaar op 1 mei.
• Kampioenschap van Kalmthout, amateur-wielerwedstrijd in mei.
• Kalmthoutse stratenloop, elk jaar in mei.
• Suske en Wiske-stripdag, elke derde zondag van juni.
• Heuvelo, amateur-wielerwedstrijd in juni.
• Acht van Heide, amateur-wielerwedstrijd en retrokoers, de eerste vrijdag van augustus.

• Atletiek Club Kalmthout

• Biljartclub Noorderkempen
• Biljartclub Willy's Place
• Biljartclub Witkap

• Gymka
• Crescendo

• Petanqueclub Kalmthout

• Heideschutters (boogschieten)
• Sint-Jorisgilde (voetboogschieten)

• Kalmthoutse Tennis Club

Van 1991 tot en met 2013 werd er in Kalmthout een veldrit (Vlaamse Industrieprijs Bosduin) georganiseerd, die in 1999, 2002 en van 2005 tot en met 2010 deel uitmaakte van het internationale regelmatigheidscriterium de UCI Wereldbeker.

• Visclub De Maatjes
• Visclub Kalmthout
• Visclub 't Scharreke

• Koninklijke Achterbroek Voetbalvereniging (5176), Achterbroek
• Koninklijke Heibos Sportvereniging (5628), Heide
• Koninklijke Kalmthout Sportklub (3497), Centrum
• Koninklijke Football Club Nieuwmoer (5627), Nieuwmoer

• Fixit Volley Kalmthout

• Lukebikers
• Wieka vzw
• WTC Achter d'Hei
• WTC Bessemaai
• WTC Heidestoempers
• WTC De Maatjes

• Arvicola

Kalmthout heeft drie treinhalten, Heide, Kalmthout en Kijkuit langs spoorlijn 12, dit is de spoorweg tussen Antwerpen en Essen (Nederlandse grens). Zowel de halte Heide als de halte Kalmthout hebben hun oude voormalige stationsgebouw bewaard.

• In Kalmthout werden de Wycam's borstbollen op ambachtelijke wijze geproduceerd.

Bekende personen die geboren of woonachtig waren in Kalmthout of een significante band met de gemeente hebben:

• Jozef Tilborghs (Kalmthout, 1830 - Nieuwmoer, 1910), organist, componist, muziekpedagoog.
• Jérôme Becker (Kalmthout, 1850 - Antwerpen, 1912), verkenner van Congo, artillerieluitenant en auteur van La vie en Afrique (1887) en La 3ème expédition belge au Pays Noir (1883).^[22]
• Vincent van Gogh (1853-1890) schilderde vaak in Kalmthout toen hij nog in Zundert woonde. Hij behoorde tot de Grijze School.
• August Vermeylen (1872-1945) en Karel van de Woestijne (1878-1929) stichtten in 1892 het tijdschrift Van Nu en Straks in de Kalmthoutse villa Vogelenzang.
• Hector Carlier (1884-1946), industrieel en mede-stichter van Petrofina.
• Lode Zielens (1901-1944), schrijver.
• Karel Jan "Charlie" Bossart (1904-1975), een Belgisch raketpionier en ontwerper van de Atlasraket. Groeide op in Kalmthout tot aan zijn verhuizing naar de VS.^[23]
• Willy Vandersteen (1913-1990), schrijver van Suske en Wiske, heeft jarenlang in Kalmthout gewoond en gewerkt. Zijn oorspronkelijke werkplaats werd omgevormd tot het Suske en Wiske Museum.
• Maria Rosseels (1916-2005), journaliste en schrijfster.
• Fons Fraeters (1936-2009), taalkundige en promotor van de Nederlandse taal.
• Sine Van Mol (1945), schrijver.
• Leo Delcroix (1949-2022), politicus.
• Ludo Delcroix (1950), wielrenner.
• Ritchie Vermeire (1975), filmregisseur.
• Nathalie Delcroix (1976), zangeres en dochter van Ludo Delcroix.
• Lotte De Clerck (1999), zangeres en actrice.

Heide, Wildert, Achterbroek, Essen-Hoek

• Officiële website
• Inventaris Onroerend Erfgoed