luxe

Nederlands

Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘weelde’ voor het eerst aangetroffen in 1785 ^[1]^[2]

luxe

duur, exclusief
- Hij woont in een luxe huurappartement in het centrum van de stad.
▸ Iedereen droeg zijn eigen persoonlijke luxe artikel met zich mee.^[3]

De spelling van dit woord kan met recht een knelpunt van de Nederlandse spelling genoemd worden.

De overtreffende trap "luxest" of "luukst", uitspraak: /lykst/, komt in het spraakgebruik wel voor, maar staat niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal ("het Groene Boekje") van de Taalunie. Het Taaladvies van de Taalunie stelt uitdrukkelijk dat de overtreffende trap "meest luxe" is^[4]. De spelling luxest suggereert ten onrechte een uitspraak met twee lettergrepen, de spelling luukst wijkt sterk af van het woordbeeld van luxe.
Als predicaat of voor een onzijdig onbepaald substantief is de uitspraak in Nederland vaak zonder sjwa, /lyks/ (luuks)^[5]. De spelling geeft dat niet goed weer en Van Dale geeft daarom ook de schrijfwijze "lux". Maar lux is de internationale eenheid voor verlichtingssterkte.
In veel gevallen kan de combinatie van luxe met een zelfstandig naamwoord ook worden opgevat als een samenstelling. In dat geval wordt het als één woord aan elkaar geschreven. Er is wel een verschil in uitspraak: in de samenstelling komt de klemtoon op luxe te liggen, bij losse woorden heeft wordt het zelfstandig naamwoord ook beklemtoond^[6].
In België is als bijvoeglijk naamwoord luxueus meer gangbaar.

1. duur, exclusief

de luxe m

niet alledaagse dingen die gebruikt worden voor het persoonlijk genot
- Ik heb het als een luxe ervaren om thuis te werken.
▸ De Franse levensstijl blijft een uiterst aantrekkelijk concept waaraan goed wordt verdiend, zoals Michel Houellebecq constateerde in zijn laatste roman De kaart en het gebied: luxe, elegantie, goed eten en drinken.^[7]

1. niet alledaagse dingen die gebruikt worden voor het persoonlijk genot

Het woord luxe staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[8]

luxe v

vervoeging van
luxer

luxe

eerste en derde persoon enkelvoud onvoltooid tegenwoordige tijd (indicatif présent) van luxer
eerste en derde persoon enkelvoud tegenwoordige aanvoegende wijs (subjonctif présent) van luxer
tweede persoon enkelvoud gebiedende wijs (impératif présent) van luxer

enkelvoud		meervoud
zonder lidwoord	met lidwoord	zonder lidwoord	met lidwoord
luxe	la luxe	luxes	les luxes