aardappel

Nederlands

Uitspraak

Geluid: aardappel (hulp, bestand)
IPA: / ˈardɑpəl / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

aard·ap·pel

Woordherkomst en -opbouw

van Middelnederlands erdappel, op te vatten als samenstelling van aarde zn en appel zn , met "appel" in de meer algemene betekenis "rond voorwerp", wellicht een leenvertaling van Latijn malum terrae ^[1] ^[2]
- [1], [2] als benaming voor (knollen van) aardappelplanten aangetroffen vanaf 1708 ^[3]
- [3] als benaming voor (knollen van) cyclamen, een plantengeslacht met knollen die varkens graag eten, in die betekenis aangetroffen vanaf 1351 ^[4]^[5]

Zelfstandig naamwoord

de aardappel m

(bloemplanten) bepaald soort plant, Solanum tuberosum , uit de nachtschadefamilie
- Het bovengrondse groene gedeelte van de aardappel is giftig.
(voeding) eetbare knol van Solanum tuberosum
- Bartje bidt niet voor aardappels.
- Aardappelen, vlees, groente is de standaard hoofdmaaltijd in Nederland.
▸ De volgende dag stond er tijdens het avondeten behalve de karbonaden, gekookte aardappelen en doperwten eveneens een stevige discussie op het programma.^[6]
(bloemplanten) (verouderd) benaming voor planten uit het geslacht Cyclamen en hun knollen
(scheldwoord) (spottend) dom persoon

Synoniemen

[2] pieper, (in Vlaanderen) patat
[3] cyclaam, varkensbrood
[4] sufferd

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

De hete aardappel doorschuiven/doorspelen

Een moeilijke of vervelende kwestie aan iemand anders overlaten

Praten met een hete aardappel in de keel

Bekakt praten

De aardappelen afgieten

Urineren (door mannen)

De domste boeren hebben de dikste aardappelen

Mensen met maar weinig intelligentie bereiken door puur geluk toch veel (~ het geluk is met de dommen)

Die haalt de nieuwe aardappelen niet

Die heeft niet lang meer te leven

Een kleine aardappel moet je niet schillen

Van wie toch al weinig heeft kan men niet veel vragen

Een meid en een aardappel kies je zelf

Een vrouw kan men niet uitkiezen voor iemand anders

Een mens is geen aardappel

Iedereen heeft soms behoefte aan ontspanning

Hij heeft de meeste aardappelen al gegeten

Hij heet al veel meegemaakt, hij heeft het grootste deel van zijn leven erop zitten

Kijken als een hard geschilde aardappel

Er bleek, pips uitzien

Nog geen koude aardappel waard zijn

Niets waard zijn

Tussen de soep en de aardappels

Terloops, tussen de bedrijven door

Zo lang aardappels poten als je mest hebt

Zo lang mogelijk met iets blijven doorgaan

Waar geen aardappelen gepoot worden, zullen er ook geen groeien

Zonder goed begin heeft iets geen kans van slagen

Vertalingen

1. bepaald soort plant, Solanum tuberosum

Afrikaans: aartappel ^(af)
Arabisch: بطاطس ^(ar) (batatis) m
Beiers: erdo(ä)pfé ^(bar) m, grumpirn ^(bar) m, kartóffé ^(bar) v
Bulgaars: картоф ^(bg) (kartof) m
Catalaans: patata ^(ca) v
Chinees: 土豆 ^(zh) (tu dou), 马铃薯 ^(zh) (ma ling shu)
Deens: kartoffel ^(da)
Duits: Kartoffel ^(de) v, Erdapfel ^(de) m
Engels: potato ^(en)
Esperanto: terpomo ^(eo)
Estisch: kartul ^(et)
Fins: peruna ^(fi)
Frans: pomme de terre ^(fr) v, patate ^(fr) v
Friulisch: patacje v, cartufule v
Galicisch: pataca ^(gl) v, baloca ^(gl) v
Hongaars: burgonya ^(hu)
Ido: terpomo ^(io)
Italiaans: patata ^(it) v
Japans: じゃがいも ^(ja) (jagaimo), 馬鈴薯 ^(ja) (ばれいしょ, baresho)
Koerdisch: kartol ^(ku) v, petat ^(ku) v
Lets: kartupelis ^(lv) m
Lijflands: naggõrz
Limburgs: aerpel ^(li)

Litouws: bulvė ^(lt) v
Macedonisch: компир ^(mk) (kompir)
Malayalam: ഉരുളക്കിഴങ്ങ് ^(ml) (oeroelakizhangoe)
Napolitaans: patàna v
Nedersaksisch: eerpel ^(nds) m
Noord-Fries: iartapel, eerdaapel, irpel
Noors: potet ^(no) m
Occitaans: patana ^(oc) v, trufa ^(oc) v
Oekraïens: картопля ^(uk) (kartoplja) v
Pennsylvania-Duits: Grumbeer ^(pdc) v, Grumbier ^(pdc) v
Pools: ziemniak ^(pl) m, kartofel ^(pl) m, pyra ^(pl) v
Portugees: batata ^(pt) v, batatinha ^(pt) v
Roemeens: cartof ^(ro) m
Russisch: картофель ^(ru) (kartofel) m
Servisch: кромпир ^(sr), krompir ^(sr) m
Slowaaks: zemiak ^(sk) m
Spaans: papa ^(es) v, patata ^(es) v
Tibetaans: ཞོ་ཁོག་ ^(bo) (zjochok)
Tsjechisch: brambor ^(cs) m
Turks: patates ^(tr)
Urdu: آلو ^(ur) (aaloe)
Zweeds: potatis ^(sv)

Gangbaarheid

Het woord aardappel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "aardappel" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[7]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.
[1] Zie Wikibooks voor meer informatie.

[1] aardappel in het Nederlands Soortenregister N
[1] aardappel op Wikidata
[2] zie Wikibooks voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ aardappel op website: Etymologiebank.nl
↑ Weblink bron
Sewel, William.
“A large dictionary English and Dutch, in two parts : wherein each language is set forth in its proper form ; the various significations of the words being exactly noted, and abundance of choice phrases and proverbs intermixt. : To which is added a grammar, for both languages. ... = Groot woordenboek der Engelsche en Nederduytsche taalen; nevens eene spraakkonst derzelver.”, 3e druk (1735), Jacob ter Beek, Amsterdam
↑ Middelnederlandsch Woordenboek
↑ Weblink bron
Meyer, Lodewijk.
“L. Meijers Woordenschat, In drie deelen ghescheiden, van welke het I. Bastaardtwoorden, II. Konstwoorden, III. Verouderde woorden beghrijpt.” (1669), De Weduwe van Jan Hendricksz. Boom, Amsterdam
↑
Suzanne Vermeer
“All-inclusive” (2006), A. W. Bruna Uitgevers B. V. , Utrecht , ISBN 90-229-9182-2
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1] Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).

[qaardappel-2] aardappel op website: Etymologiebank.nl

[A_large_dictionary_English_and_Dutch,_in_two_parts_:_wherein_each_language_is_set_forth_in_its_proper_form_;_the_various_significations_of_the_words_being_exactly_noted,_and_abundance_of_choice_phrases_and_proverbs_intermixt._:_To_which_is_added_a_grammar,_for_both_languages._..._=_Groot_woordenboek_der_Engelsche_en_Nederduytsche_taalen;_nevens_eene_spraakkonst_derzelver.-3] Weblink bron
Sewel, William.
“A large dictionary English and Dutch, in two parts : wherein each language is set forth in its proper form ; the various significations of the words being exactly noted, and abundance of choice phrases and proverbs intermixt. : To which is added a grammar, for both languages. ... = Groot woordenboek der Engelsche en Nederduytsche taalen; nevens eene spraakkonst derzelver.”, 3e druk (1735), Jacob ter Beek, Amsterdam

[4] Middelnederlandsch Woordenboek

[L._Meijers_Woordenschat,_In_drie_deelen_ghescheiden,_van_welke_het_I._Bastaardtwoorden,_II._Konstwoorden,_III._Verouderde_woorden_beghrijpt.-5] Weblink bron
Meyer, Lodewijk.
“L. Meijers Woordenschat, In drie deelen ghescheiden, van welke het I. Bastaardtwoorden, II. Konstwoorden, III. Verouderde woorden beghrijpt.” (1669), De Weduwe van Jan Hendricksz. Boom, Amsterdam

[All-inclusive-6] 
Suzanne Vermeer
“All-inclusive” (2006), A. W. Bruna Uitgevers B. V. , Utrecht , ISBN 90-229-9182-2

[7] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	aardappel	aardappelen, aardappels
verkleinwoord	aardappeltje	aardappeltjes