gezellig: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 4 aug 2023 om 10:51

Nederlands

Uitspraak

Geluid: gezellig (hulp, bestand)
IPA: / ɣəˈzɛləx / (3 lettergrepen); /χəˈzɛləx/

Woordafbreking

ge·zel·lig

Woordherkomst en -opbouw

van Middelnederlands gesellich, op te vatten als afleiding van gezel met het achtervoegsel -ig, in de betekenis van ‘knus’ voor het eerst aangetroffen in 1240 ^[1] ^[2] ^[3]

Bijvoeglijk naamwoord

gezellig

(oorspronkelijk) de kenmerken hebbend van een groep gezellen of een gezelschap
(figuurlijk) de sfeer oproepend van een levendige groep mensen die genoegen scheppen in elkaars aanwezigheid
sociaal aangenaam (in een gezelschap)
- Wat een gezellig diner!
▸ Iedereen had duidelijke taken, ik moest altijd afwassen. Het afwaswater werd tijdens het eten op het vuur verwarmd waarmee ik na de maaltijd de aangekoekte pannen schoon schrobde. Er leek geen einde aan te komen, maar het was altijd gezellig om de avonturen van de dag te bespreken.^[4]
knus
- Dit is een gezellige kamer.
leuk, onderhoudend
- Dit is een gezellige brief.

Opmerkingen

Doordat het verwijst naar sociale verhoudingen die het niet benoemt en doordat het gebruikt kan worden op verschillende manieren die allemaal bijdragen aan de gevoelswaarde is dit woord niet eenvoudig te vertalen in andere talen. Denk bijvoorbeeld aan: gezellig dat je er bent! Wat is het hier gezellig!

Vertalingen

2. sociaal aangenaam

(in een gezelschap)

Deens: hygge ^(da)
Duits: gemütlich ^(de), erfrischend ^(de)
Engels: engaging ^(en), convivial ^(en)
Frans: agréable ^(fr), convivial ^(fr), animé ^(fr)

3. knus

Deens: hygge ^(da)
Duits: gemütlich ^(de)
Engels: cosy ^(en), buiten VS en Canada: homely ^(en)
Frans: agréable ^(fr), accueillant ^(fr)

4. leuk, onderhoudend

Gangbaarheid

Het woord gezellig staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "gezellig" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[5]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ gezellig op website: Etymologiebank.nl
↑ "gezellig" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Nedersaksisch

Bijvoeglijk naamwoord

gezellig

gezellig

Veluws

Bijvoeglijk naamwoord

gezellig

gezellig

[1] Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).

[qgezellig-2] gezellig op website: Etymologiebank.nl

[p{{{1}}}-3] "gezellig" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[Alleen,_De_Pacific_Crest_Trail_te_voet_van_Mexico_naar_Canada-4] 
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

[5] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 {{=nld=}}
 {{-pron-}}
-*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}}}
+*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}|nld}}
-*{{WikiW|IPA}}: {{IPA|/χəˈzɛləx/}}
+*{{WikiW|IPA}}: {{IPA-nl-standaard|ɣəˈzɛləx}};  {{IPA|/χəˈzɛləx/|nld}}
 {{-syll-}}
 *ge·zel·lig
 {{-etym-}}
+*van {{dum}} {{Q|gesellich|dum}}, op te vatten als afleiding van [[gezel]] {{suff|nld|-ig}}, in de betekenis van ‘knus’ voor het eerst aangetroffen in 1240 {{wnt-r|M020176}} {{ebank}} {{sijs}}
-*Afleiding van [[gezel]] {{suff|nld|-ig}} <ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/{{pn}} etymologiebank.nl]</ref>
-{{adjcomp|p=1|{{pn}}|[[{{pn}}e]]|[[{{pn}}er]]|{{pn}}ere|{{pn}}st|{{pn}}ste|partcomp={{pn}}ers}}
+{{adjcomp|p=1|{{pn}}|[[{{pn}}e]]|[[{{pn}}er]]|[[{{pn}}ere]]|[[{{pn}}st]]|[[{{pn}}ste]]|part=[[{{pn}}s]]|partcomp=[[{{pn}}ers]]}}
 {{-adjc-|nld}}
 '''{{pn}}'''
+#(''oorspronkelijk'') de kenmerken hebbend van een groep gezellen of een gezelschap
-#sociaal aangenaam
+#{{figuurlijk|nld}} de sfeer oproepend van een levendige groep mensen die genoegen scheppen in elkaars aanwezigheid
+#sociaal aangenaam (in een gezelschap)
 {{bijv-1|Wat een '''gezellig''' diner!}}
+{{citeer|boek|jaar=2018|auteur=Tim Voors|titel=Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada|uitgave=eBook: Mat-Zet bv, Soest|uitgever=Fontaine Uitgevers|taal=nl|citaat= Iedereen had duidelijke taken, ik moest altijd afwassen. Het afwaswater werd tijdens het eten op het vuur verwarmd waarmee ik na de maaltijd de aangekoekte pannen schoon schrobde. Er leek geen einde aan te komen, maar het was altijd gezellig om de avonturen van de dag te bespreken.}}
 #knus
 {{bijv-1|Dit is een '''gezellige''' kamer.}}
@@ Regel 17: / Regel 20: @@
 {{bijv-1|Dit is een '''gezellige''' brief.}}
 {{-note-}}
-*Het woord is moeilijk te vertalen in andere talen. Denk bijv. aan: gezellig dat je er bent! Wat is het hier gezellig!
+*Doordat het verwijst naar sociale verhoudingen die het niet benoemt en doordat het gebruikt kan worden op verschillende manieren die allemaal bijdragen aan de gevoelswaarde is dit woord niet eenvoudig te vertalen in andere talen. Denk bijvoorbeeld aan: gezellig dat je er bent! Wat is het hier gezellig!
+{{-hypo-}}
+{{intens|nld}} [[beregezellig]], [[oergezellig]], [[reuzegezellig]]
 {{-drv-}}
 *[[gezelligheid]], [[gezelligheidsdier]], [[gezelligheidsleven]], [[gezelligheidsmens]], [[gezelligheidsvereniging]]
@@ Regel 23: / Regel 28: @@
 *[[gezelschap]], [[vrijgezel]], [[metgezel]], [[levensgezel]]
 {{-trans-}}
-{{trans-top|1. sociaal aangenaam}}
+{{trans-top|2. sociaal aangenaam}} (in een gezelschap)
+*{{dan}}: {{trad|da|hygge}}
 *{{deu}}: {{trad|de|gemütlich}}, {{trad|de|erfrischend}}
-*{{eng}}: {{trad|en|engaging}}
+*{{eng}}: {{trad|en|engaging}}, {{trad|en|convivial}}
-*{{fra}}: {{trad|fr|agréable}}, {{trad|fr|gentil}}
+*{{fra}}: {{trad|fr|agréable}}, {{trad|fr|convivial}}, {{trad|fr|animé}}
 {{trans-mid}}
-*{{nor}}: {{trad|no|intim}}
+*{{nor}}: {{trad|no|koselig}}, {{trad|no|intim}}
-*{{nno}}: {{trad|nn|intim}}
+*{{nno}}: {{trad|nn|koseleg}}, {{trad|nn|intim}}
 *{{spa}}: {{trad|es|sociable}}, {{trad|es|íntimo}}
+*{{swe}}: {{trad|sv|mysig}}
 {{trans-bottom}}
-{{trans-top|2. knus}}
+{{trans-top|3. knus}}
+*{{dan}}: {{trad|da|hygge}}
 *{{deu}}: {{trad|de|gemütlich}}
-*{{eng}}: {{trad|en|cosy}}, {{trad|en|homely*}}
+*{{eng}}: {{trad|en|cosy}}, <small>buiten VS en Canada:</small> {{trad|en|homely}}
-* * N.B.:buiten de VS en Canada
-{{trans-mid}}
 *{{fra}}: {{trad|fr|agréable}}, {{trad|fr|accueillant}}
+{{trans-mid}}
+*{{nor}}: {{trad|no|koselig}}
+*{{nno}}: {{trad|nn|koseleg}}
 *{{spa}}: {{trad|es|acogedor}}
+*{{swe}}: {{trad|sv|mysig}}
 {{trans-bottom}}
-{{trans-top|3. leuk, onderhoudend}}
+{{trans-top|4. leuk, onderhoudend}}
+*{{dan}}: {{trad|da|hygge}}
 *{{deu}}: {{trad|de|erfrischend}}
 *{{eng}}: {{trad|en|nice}}
-{{trans-mid}}
 *{{fra}}: {{trad|fr|charmant}}, {{trad|fr|joli}}
+{{trans-mid}}
+*{{nor}}: {{trad|no|koselig}}
+*{{nno}}: {{trad|nn|koseleg}}
+*{{swe}}: {{trad|sv|mysig}}
 {{trans-bottom}}
-{{refs}}
+{{-preval-}}
+{{wel-GB}}
+{{Leesonderzoek-2013}}
 {{-info-}}
+{{refs}}
-[[cs:gezellig]]
+{{=nds=}}
-[[en:gezellig]]
+{{-adjc-|nds}}
-[[fr:gezellig]]
+'''{{pn}}'''
-[[id:gezellig]]
+# {{Q|{{pn}}|nld}}
-[[it:gezellig]]
+{{=vel=}}
+{{-adjc-|vel}}
+'''{{pn}}'''
+# {{Q|{{pn}}|nld}}

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	gezellig	gezelliger	gezelligst
verbogen	gezellige	gezelligere	gezelligste
partitief	gezelligs	gezelligers	-