Tsunami

En Tsunami (japaansch 津波, Havenbulge; ut 津 tsu, Haven, un 波 nami, Bulge, Wagge) is en Bulge, de gau över de See henlopen deit. Tomeist geiht dat mit ehr los vunwegen en Eerdbeven an den Grund vun de See (dor warrt faken ok „Seebeven“ to seggt).

Vun Tsunamis warrt woll ok faken as vun en Floot snackt, man mit de Tieden vun Ebb un Floot, so, as wi de kennen doot, hefft de gor nix to kriegen. Ok Wind oder Storm bringt keen Tsunami tostanne. Se schöllt ok nich mit Riesen- oder Monsterbulgen dör'nanner smeten weern.

Up de hoge See sünd de Tsunamis man knapp to spören, man dicht ünner Land könnt starke Tsunamis groten Schaden mit sik bringen un ganze Küstenstreken in Dutt leggen. So en forchterlichen Tsunami is an’n 26. Dezember 2004 bi en Seebeven bi Sumatra losgahn un hett rings üm den indischen Ozean mehr as 230.000 Minschen to Dode bröcht. An'n 11. März 2011 sund bi den Tsunami na dat Eerdbeven vun Sendai 2011 ganze Landstreeke, Städer un Dörper an de Oostküst vun Japan overswemmt un to'n Deel wegspöölt wurrn.

Böker:

• L. D. Landau, J. M. Lifschitz: Theoretische Physik Bd. VI: Hydrodynamik. Paragraph 12: Theorie der Schwerewellen.
• Boris Levin, Mikhail Nosov: Physics of tsunamis. Springer, Dordrecht 2009, ISBN 978-1-4020-8855-1.
• Kristy F. Tiampo: Earthquakes: simulations, sources and tsunamis. Birkhäuser, Basel 2008, ISBN 978-3-7643-8756-3.
• Walter C. Dudley, Min Lee: Tsunami! University of Hawaii Press, 1988, 1998 [1], Tsunami! Walter C. Dudley Min Lee Verlag:University of Hawai’i Press Jahr:1999, ISBN 0-8248-1125-9, ISBN 978-0-8248-1969-9.
• Linda Maria Koldau: Tsunamis. Entstehung, Geschichte, Prävention C.H. Beck, München 2013 (C.H. Beck Reihe Wissen 2770, Leesproov), ISBN 978-3-406-64656-0.
• Y. A. Kontar et al.: Tsunami Events and Lessons Learned: Environmental and Societal Significance. Springer, Dordrecht 2014. ISBN 978-94-007-7268-7 (Print); ISBN 978-94-007-7269-4 (E-Book).

Essays:

• Erwin Lausch: Tsunami: Wenn das Meer aus heiterem Himmel tobt. GEO 4/1997, S. 74. ISSN 0342-8311
• Angelo Rubino: Anregung und Ausbreitung von Tsunami-Wellen, die durch untermeerische Erdrutsche verursacht werden. Universität Hamborg, Instituut för Seekunn, 1994.
• G. Margaritondo: Explaining the physics of tsunamis to undergraduate and non-physics students. European Journal of Physics 26, 401–407 (2005).
• Pascal Bernard: Tsunamis im Mittelmeer? Spektrum der Wissenschaft, April 2005, S. 34–41 (2005), ISSN 0170-2971.
• Intergovernmental Oceanographic Commission (2008). Tsunami – the great waves. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Tsunami The great Waves: [Memento von’n 26. März 2012 in dat Internet Archive; PDF; 5,4 MB] (engelsch))
• Eko Yulianto, Fauzi Kusmayanto, Nandang Supriyatna, Mohammad Dirhamsyah: Where the First Wave Arrives in Minutes – Indonesian Lessons on Surviving Tsunamis near Their Sources. (Memento von’n 11. Januar 2016 in dat Internet Archive; PDF; 2,4 MB) 2010. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, IOC Brochure 2010-4. ISBN 978-979-19957-9-5. (engelsch).

Tsunami. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Allgemeen

• Tsunamis (mit velen Lenken, hoogdüütsch)
• Vermeidbarer Tod – Vor Flutwellen lässt sich warnen. Über den aktuellen Stand von Tsunami-Frühwarnsystemen, Die Zeit, 20. Juli 2006. (hoogdüütsch)
• Tsunamis from asteroid impacts in deep water. [Memento von’n 11. Januar 2012 in dat Internet Archive; PDF; 558 kB] (13 Seiten) 2007 Planetary Defense Conference. [Memento von’n 11. Januar 2012 in dat Internet Archive; PDF; 407 kB] George Washington University, Washington D.C., März 2007 (25 Seiten, engelsch)

Internatschonale Datenbanken

• Datenbank vun DGDC (National Geophysical Datacenter, NOAA)
• Datenbank vun USGS (U.S. Geological Survey)
• Datenbank vun ITIC (International Tsunami Information Center)

Helmholtz-Zentrum Potsdam – Düüsch GeoForschungsZentrum

• Leaflets of the GFZ, Version 06/08. (Memento von’n 10. November 2012 in dat Internet Archive) (engelsch)
• Merkblatt Tsunami Ursachen und typische Phänomene von Tsunami und Verhaltensweisen bei akuter Tsunamigefahr oder -warnung (Kurzfassung), Version 10/12 (Memento von’n 10. November 2012 in dat Internet Archive) (hoogdüütsch)
• Infoblatt – Tsunami, Version 10/12. (Memento von’n 10. November 2012 in dat Internet Archive; PDF; 4,4 MB) (hoogdüütsch)
• Merkblatt Erdbeben Was mache ich, wenn in Starkbebengebieten die Erde bebt? Version 01/08 (Memento von’n 12. Januar 2012 in dat Internet Archive; PDF; 168 kB) (hoogdüütsch)

UNESCO

• UNESCO-IOC – Tsunami-Frühwarnsysteme. (Memento von’n 29. Oktober 2012 in dat Internet Archive) Deutsche UNESCO-Kommission (3. April 2012, hoogdüütsch)
• Informatschoonssöök „Tsunami“ bei der Deutschen UNESCO-Kommission (hoogdüütsch)
• UNESCO – Tsunami-Nrichten, allgemene Infos,(engelsch)
• UNESCO – Tsunami Programmen. (engelsch)