Ruanda

Republic of Rwanda (engl.) République du Rwanda (frz.) Repubulika y'u Rwanda (Kinyarwanda)

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Ubumwe, Umurimo, Gukunda Igihugu (Kinyarwanda, „Eenheit, Arbeit, Patriotismus“)
Natschonalhymne: Rwanda nziza
Hööftstadt	Kigali 1° 57′ S, 30° 04′ O
Gröttste Stadt	Lilongwe
Amtsspraak	Engelsch Franzöös’sch, Kinyarwanda
Regeren Präsident Premierminister	Präsidialrepubliek Paul Kagame siet 17.4.2000 Pierre Habumuremyi siet 7.10.2011
Sülvstännigkeit	1. Juli 1962 vun Belgien
Grött  • Allens  • Water (%)	26.338 km² ? %
Inwahnertall  • 2004 afschätzt  • Inwahnerdicht	8.882.000 (Stand 2004)[1] 301/km²
Geldsoort	Ruanda-Franc ([[ISO 4217|]])
BBP	3.320 Mio. US$ (146.) $ (2007) 353 US$ (168.) $ je Kopp
Tietzoon	UTC+2 (UTC+2)
Internet-TLD	.rw
ISO 3166	RW
Vörwahl	++250

Ruanda is en Land in Zentraalafrika un grenzt an de Demokraatsche Republiek Kongo, Uganda, Tansania un Burundi.

De Urewe- Kultuur is en Afsnitt vun de fröhe Iesentiet in de Gemarken rund um dat Viktoriameer to, wo ok Ruanda mit tohöört.

1885 sünd de beiden Königrieken Ruanda un Burundi up de Berliner Konferenz to de düütsche Kolonie Düütsch-Oostafrika toslahn wurrn. Na den Eersten Weltkrieg is Ruanda 1919 en Kolonie vun Belgien wurrn. 1959 is König Mutara III. storven. Sien Nafolger weer Kigeri V.. In datsülvige Johr hett dat en Upstand vun de Hutus gegen de Tutsis geven. Amenne hett dat dor en Blootbad bi geven. 1960 hett de Parmehutu-Partei de Wahlen wunnen. Dat weer de natschonalistische Hutu-Partei. De Belgiers harrn de Wahlen kuntrolleert. In’n Januar 1960 is denn de so nömmte „Hutu-Revolutschoon“ utbraken un König Kigeri V. möss utkniepen. Grégoire Kayibanda as Vörsitter vun de Parmehutu-Partei is denn Ministerpräsident vun Ruanda wurrn.

As en Deel vun Ruanda-Urundi is Ruanda 1962 unafhängig wurrn vun Belgien. Kayibanda is to’n eersten Präsidenten wählt wurrn. In siene Regeerung sünd keen Tutsis upnahmen wurrn. 1963 hett dat al wedder Moord un Doodslag geven Tuschen Tutsis un Hutus.

1965 is Präsident Kayibanda wedder wählt wurrn. In’n Oktober 1965 hett he noch mehr Macht in’e Hand kregen, as siene Parmehutu-Partei bi de Wahlen all Sitten in dat Parlament erovert hett. 1969 is Kayibanda denn noch mol wählt wurrn. Dat bleev bi den Striet twuschen Hutus un Tutsis. Ok mit de Weertschop is dat nich sunnerlich goot lopen. Ganz slecht seeg dat 1972 un 1973 ut. An’n 5. Juli 1973 hett de Minister för’t Deffendeern, Generaalmajor Juvénal Habyarimana, in en Greep na’n Staat de Macht an sik reten un de Regeerung Kayibanda verjaagt. De Parmehutu hett he na Huse schickt. Habyarimana is Präsident vun dat „Comité för Freden un Eenheit vun de Natschoon“ wurrn. In’n August 1973 is he to’n Präsidenten wählt wurrn un hett en Regeerung tohopenstellt, wo ok Tutsis mit bi ween sünd. 1975 is de Eenheitspartei MRND (Mouvement Démocratique Révolutionnaire National pour le Developpement) grünnt wurrn. Ofschoonst seggt wurrn is, se scholl för all Inwahners dor ween, is se man en Hutu-Partei ween.

1978 weer Habyarimana de eenzig Kannedat bi de Wahlen. So is he wedder to’n Präsidenten wählt wurrn. Unner Habyarimana hett dat keen Ruh geven twuschen de ethnischen Gruppen vun de Hutus, de Tutsis un de Twa. Habyarimana hett de Tutsi-Flüchtlingen, de in de 1960er Johren na Uganda un Burundi utneiht weern, nich wedder na Ruanda rinlaten. 1988 hefft de westlichen Länner sik negatiev utspraken över de Aart, wie Präsident Habyarimana mit de Volksgruppen umspringen dö, wiel dat he de Flüchtlingen nich trüchkehren laten hett. In datsülvige Johr sünd Hutus un Tutsis duchtig tohopenstoten un dor hett dat ok Dode bi geven.

In’n Oktober 1990 sünd Tutsi-Suldaten unner den Naam vun de Front Patriotique Rwandais (FPR) in Ruanda infullen. De meisten sünd Kinner ween vun de Tutsis, de in de 1960er Johren ut Ruanda utknepen weern. De FPR kreeg Hölp un Stöhn vun Uganda. Mit Hölpe vun Truppen ut Zaire, Belgien un Frankriek bleev de Regeerung vun Habyarimana in’n Saddel un de FPR- Rebellen sünd verdreven wurrn. De Präsident hett sik denn 1991 vörnahmen, sik mit de FPR-Lüde tohopen to setten un mit jem to snacken. Amenne scholl dor en duerhaftigen Freden bi rutkamen. To desülvige Tied hett he en Grundgesett inföhrt, wat mehr demokraatsch weer, un he hett ok mehr Tutsis in de Regeerung upnahmen. 1992 weer dat so wiet, un en Mehrparteiensystem is inföhrt wurrn.

1993 hefft de FPR un de Regeerung jummers noch tohopenseten. In’n September 1993 is Fro Agathe Uwilingiyimana vun de MDR (Mouvement Démocratique Républicain) Premierministersche wurrn. An’n 6. April 1994 is de Fleger vun Präsident Habyarimana afschaten wurrn un de Präsident, de in’n Januar 1994 wedder wählt wurrn weer, is dor bi umkamen. Dat duur nu keen 24 Stunnen un Moord und Doodslag vun Hutus an Tutsis un an matige Hutus weern in Gange. Théodore Sindikubwabo (MRND) hett de Upgaven vun en Präsidenten övernahmen.

All Stabilität in’t Land is miteens ut’neenbraken. De Radio-Senner vun de Hutus, Radio et Television Libre de Mille Collines (RTLM ), dat weer de so nömmte Hutu-Power-radio, hett all Hutus upropen to Haat un Woot gegen de Tutsis un gegen matige Hutus. Vun Middeweken, 6. April, gegen Klock 1 in de Nacht, af an güng dat los mit Doodmaken un Afslachten. Sunnerlich Tutsis sünd umkamen, man ok Hutus, de wat trüchhöllern weern in den Striet, un de Twa, wat en Volk vun Pygmäen is un wat dat Oorvolk vun Ruanda ween is. De UNO-Truppen mit den Naam MINUAR konnen nich veel mehr doon, as man humanitäre Hölp geven. Se weern nich utrüst’ för en Krieg.

An’n 7. April 1994 stunn en Trupp vun Fallschirmjägers ut Belgien unner Kummando vun Leutnant Lotin praat, dat de Premierministersche Agathe Uwilingiyimana in Sekerheit weer. An düssen Dag is de Residenz vun ehr ümzingelt wurrn vun Suldaten ut Ruanda. De Fallschirmjägers hefft dor för sorgt, dat Uwilingiyimana utbüxen konn, man denn sünd se sülms ümzingelt wurrn. Up Befehl vun Hoge Steden mössen se ehre Wapen afgeven. So scholl dor över verhannelt weern, of se freelaten weern konnen. As se in en Militärlager in Kigali ankamen weern, sünd se dor mit Gewehrkolven dootslahn wurrn. De QRF ut Bengalen hett sik in ehre Quartieren inslaten. De Generaal Romeo Dallaire ut Kanada, de in Kigali weer, hett nich ingrepen. An’n 8. April hefft all Eenheiten to höörn kregen, dat 10 Belgiers fullen weern. Twuschen den 9. un den 19. April sünd denn all Belgiers, de in dat Land weern, rutbröcht wurrn („Operatschoon Silver Back“). Achterna sünd ok all Eenheiten vun Fallschirmjägers ut dat Land aftagen wurrn („Operatschoon Blue Safari“).

De Tahl vun de Doden bi den Völkermoord warrt taxeert up 500.000 bit hen to 1 Million Dode^[2] Unbannig veel Tutus un Tutsis sünd utbüxt un in övervulle Flüchtlingslagers in dat dormolige Zaire un annere Länner unnerkamen. Veel vun jem sünd in de Lagers umkamen.

De FPR hett denn en Gegenoffensive anfungen un allerhand Provinzen innahmen. In’n Juli 1994 hefft se de Hööftdtadt Kigali erovert. Präsident Sindikubwabo is afsett wurrn un an siene Steed is de Hutu Pasteur Bizimungu treden. Generaal Paul Kagame vun de FPR, en Tutsi, is Premierminister wurrn.

In August 1996 hett dat en politischen Striet geven, as Oold-Premier Faustin Twagiramungu (Hutu) de Armee vun Ruanda vörsmeten hett, se harrn bi 600.000 Tutsis ümbröcht. Enne 1996 seeg dat so ut, as wenn de Laag in dat Land wedder „unner Kuntroll“ weer. Präsident Bizimungu un dat Parlament hefft en Gesett verafscheedt, wat vörsehn dö, 80.000 Mörders un Dootslägers vör Gericht to tehn.

Ofschoonst de Laag midderwielen enigermaten stabiel is, sünd de Lüde jummers bange, dat konn wedder losgahn mit de Gewalt.

In dat Johr 2000 is Generaal Paul Kagame (Tutsi) to’n Präsidenten wählt wurrn. Vördem weer he Premierminister un heel al de Macht in siene Hannen.

Ruanda is man en lüttjet Land in Zentraalafrika. Dat is man bi 26.338 km² groot. Dat Land liggt en paar Graden unner den Äquater. De Landschop is man hövelig un bedeckt mit Grasland un lüttje Buurnhöve. In’n Noordwesten gifft dat en vulkaansche Gegend. Vun dor ut reckt en Bargruggen na Süüdosten hen. De Waterscheed twuschen den Nil un den Kongostroom löppt in’n Westen, up en Hööchde vun 2.743 m.

Up de westliche Flanken vun düssen Bargkamm sackt dat Land af na den Lake Kivu un na dat Daal vun den Ruzizi-Stroom to. Düsse Kuntreien höört to de Grote Slenken vun Afrika to. De ööstliche Kant glippt veel suutjer daal. Dor reckt sik fründlich en Landschop mit allerhand Hövels, bit dat hendal geiht na de Evenen, Bröke un Meere an de ööstliche Grenz. Düsse Landschop hett Ruanda den Ökelnaam „Land vun de dusend Hövels“ inbröcht.

De Waterloop vun den Nil, de an’n meisten af is un de dor worraftig de Anfang vun den Nil is, fangt an in den Natschonalpark Nyungwe Forest un flutt mit de Ströme Mwogo, Nyabarongo un Kagera na dat Viktoriameer in Tansania.

Ruanda is indeelt in fief Provinzen („Intara“), de nu wedder in 31 Distrikten indeelt sünd.

Bi de Provinzen hannelt sik dat üm:

• Noord
• Oost
• Süüd
• West
• Kigali

De Inwahners bestaht ut 84% Hutus, 15% Tutsis un 1% Twa.

In dat 19. un 20. Johrhunnert hefft Missionaren vun de Röömsch-kathoolsche Karken (Witte Paters) en groten Deel vun de Inwahners to dat Christendom bekehrt. 1943 is ok de König vun Ruanda, Mutara III., en Christenminschen wurrn. Toeerst hett de Kark den Gedanken stöhnt, dat de Tutsis mehr gellen döen, as de Hutus un de Twa. Man to’n Anfang vun de 1950er Johren is de Karken dor ganz vun af gahn un hett en grote Rull speelt bi de Emanzipatschoon vun de Hutus. In de 1950er Johren is Ruanda as dat christlichste Land vun ganz Afrika ankeken wurrn.

Amenne höört 56% vun de Inwahners na de Kathoolsche Karken to, 12% sünd Protestanten un 9% Muslimen. Bi 25 % vun de Inwahners hoolt sik an Animismus un Naturreligionen.

Na dat Entwicklungsprogramm vun de Vereenten Natschonen leevt in Ruanda 60,3% vun de Inwahners unner de Armootsgrenz.^[3]

1. ↑ WHO World Health Report 2006
2. ↑ BBC: "Rwanda: How the genocide happened" (hier warrt vun 0,8 Mio. Dode snackt) en Africa Recovery, Vol.12 #1 (August 1998), page 4: "OAU sets inquiry into Rwanda genocide door Ernest Harsch (twuschen 0,5 un 1 Mio Dode)
3. ↑ UNDP: Human development indices - Table 3: Human and income poverty (Population living below national poverty line (2000-2007))