Адиџе
| Адиџе | |
|---|---|
 Адиџе во Верона | |
 Течението на Адиџе | |
| Етимологија | латински Athesis, од келтски *yt-ese, „водата“ |
| Изворно име | Adige |
| Местоположба | |
| Земја | Италија |
| Физички особености | |
| Извор | Решенски Превој |
| • место | Граун во Виншгау, Јужен Тирол, Италија |
| • координати | 46°50′04″N 10°30′53″E / 46.83444° СГШ; 10.51472° ИГД |
| • надм. вис. | 1.520 м |
| Устие | Јадранско Море |
• место | Италија |
• координати | 45°8′59″N 12°19′13″E / 45.14972° СГШ; 12.32028° ИГД |
| Должина | 410 км |
| Големина на сливот | 12.100 км2 |
| Проток | |
| • просечен | 235 м3/с |
| Особености на сливот | |
Адиџе (италијански: Adige или Еч (германски: Etsch; венецијански: Àdexe; реторомански: Adisch; ладински: Adesc; латински: Athesis; старогрчки: Ἄθεσις, Атесис или Ἄταγις, Атагис[1]) — втора река по должина Италија, веднаш зад По. Извира кај Решенскиот Превој во Финшгау во покраината Јужен Тирол кај границата со Австрија и Швајцарија, па тече 410 км низ североисточна италија, па завршува во Јадранското Море.
Името на реката води потекло од пракелтскиот поим *yt-ese со значење „водата“, когнат на реката Тиз во Англија (во антиката наречена Атезис, Теса).[2]
Опис
[уреди | уреди извор]Реката извира кај Решенскиот Превој (1.504 км) близу до тромеѓата со Австрија и Швајцарија над долината на Ин. Тече низ вештачкото Решенско Езеро. Ова езеро е познато по камбанаријата останата од поранешното село Стар Граун), раселено и поплавено во 1953 г. по изградбата на браната. Близу Глурнс ѝ се приклучлува реката Ром доаѓајќи од Вал Миштајр во Швајцарија.
Адиџе тече на исток низ Гиншгау до Мерано, каде ја прима реката Пасер од север. Делот меѓу Мерано и Болцано се нарекува Ечтал (Адичка Долина). Јужно од Болцано се влева Ајзак (Изаркоа), а потоа Адиџе врти на југ низ долина Алпите, која од даменшно време има улога на сообраќајница меѓу превоите Решен и Бренер (1.370 км) и се смета за најлесен премин на Алпите.
Долината се стеснува кај Салорно (Залурн) и го бележи најјужниот дел на претежно германојазичната покраина Јужен Тирол. Адиџе се споменува во Песната на Германците (Deutschlandlied) од 1841 г. како јужна граница на германското јазично подрачје. Во 2011 г. 62 % од жителите на Салорно говореле италијански, а 37 % говореле германски.[3] во 1922 г. Германија ја усвоила песната како државна химна, иако дотогаш цело Адиџе било под Италија.
Близу Тренто во Адиџе се влеваат реките Авизио, Ноче и Ферзина. Реката ја преминува покраината Трентино, а подоцна и Венето, течеќи крај Роверето, долината Лагарина, градовите Верона и Адрија, како и североисточниот дел на Долината на По, па се влева во Јадранското Море. Адиџе и По речат напоредно во речната делта без вистински да се слеат.
Адиџе е поврзана со езерото Гарда преку тунелот Мори-Торболе, подземен канал за спречување на поплави.
Притоки
[уреди | уреди извор]Ова се притоките на Адиџе (од изворот до устието):
- Леви: Карлинбах, Пунибах, Шналзер Бах, Пасер, Ајзак, Авизио, Ферзина, Лено, Алпоне
- Десни: Рамбах, Зулденбах, Плима, Фалшауер, Ноче
Риби
[уреди | уреди извор]Во Адиџе живее главатицата, но денес е многу послабо застапена. Причина за ова е редовното порибување на реката и нејзините притоки со речна пастрмка, која постојано се вкрстува со домородната главатица.[4]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Athesis, Athesis“. Numen - The Latin Lexicon - An Online Latin Dictionary - A Dictionary of the Latin Language.
- ↑ Local Etymology: A Derivative Dictionary of Geographical Names. Houlston and Wright. 22 мај 2019 – преку Google Books.
- ↑ „Linguistic census province of Bolzano 2011“ (PDF). 2011.
- ↑ Karel Kovar "Hydrology, Water Resources and Ecology in Headwaters". стр. 505
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]Адиџе на Ризницата ?
- Адиџе — Енциклопедија Британика (англиски)
- Адиџе Архивирано на 10 октомври 2022 г. — Голема руска енциклопедија (руски)
|