Коя

Коя (рушла сало, жир) — янлыкын, кайыкын, айдемын коваштыже, верге йыр, мӱшкырыштӧ погынышо жир. Капыште питательный шапаш семын шотлалтеш, тӱҥ шотышто триглицерид-влак гыч шога.

Коям кочкышышто кумдан кучылтыт: свежам кочкыт, шинчалтат, коптитлат, шолтат, кӱктат, жаритлат. Шинчалтыме але коптитлыме коваштейымалсе сӧсна коям лӱмдашлан южгунам «шпик» немыч мутым (Speck) кучылтыт. Кунам шинчылтыме коя кӧргыштӧ шыл шуко коеш — тыгай коям «бекон» але «грудинке» лӱмдат.

Изин пӱчкедыме, жаритлыме коя падыраш-влакым «сызык» маныт, рушла — «шкварки». Сызык дене параҥге кӧрган когыльым мари вате-влак пеш тамлын кӱктен моштат.

Кӧргӧ коям ӱйлан южгунам пелтат, жаритлымаште кучылтыт, киндым пыштен кочкыт, пелтыме ӱйым шӱрымашыште кучылтат, (кызытсе жапыште нефть гыч ыштыме шӱрымашым кучылтыт), кӧргӧ коя гыч тыгакак шовыным ыштат.

Рӱдӧ Азийыште «курдюк» манме тага коям кочкыш ыштымашыште кучылтыт.

Ушкал да каза коям нимо деч посна кочкаш ок лий — пагарыште пеш нелын шула, фарш дене пырля, мутлан, пӱтыраш лиеш. Ушымо Американ Штат-влакыште ушкал коя гыч топливым ыштат.

Маска да нерге коям эмым ыштымашыште кучылтыт, шашке коям - косметикым ыштымашыште.

Ӱйыш пелтыме комбо коя коваштым йӱлалтыме годым сайын полша.

Ош маска иктаж кӧм але мом кучымеке коваштым да коям гына кочкеш, молыжым — тетла нимом кочкаш уке годым гына пытара.

• Кӧргӧ коя — внутренний жир
• Верге коя — околопочечный жир
• Пелтыме ӱй — топленый жир