Rongony
Ny rongony dia zavamaniry mamony, maniry isan-taona, ao amin' ny fianakaviana Cannabaceae, teratany any Azia Afovoany na Atsimo. Cannabis ny anarany ara-tsiansa. Anondroana vondron-karazana ny hoe rongony na cannabis.
Ny fanasokajiana an' ity vondron-karazana ity dia mbola iadian-kevitra. Araka ny filazan' ny ankamaroan' ny mpanoratra dia misy karazana tokana izy io, dia ny Cannabis sativa L., indraindray mizara ho zana-karazana, amin' ny ankapobeny Canabis sativa (volena hahazoana tsiraka) sy Cannabis indica (jamala na jiajia fohina) ary Cannabis ruderalis (rongonidia), fa ny hafa kosa mihevitra fa endrika samihafa isehoany fotsiny izany. Ny karazana rongony sasany dia trandrahana amin' ny fomba indostrialy noho ny hatsaran' ny tsiraka azo avy aminy sy noho izy matetika tsy ahitana akora mahadomelina firy, fa ny rongony natao ho fialamboly ny fampiasana azy na ampiasaina ho fanafody dia ahitana akora mahadomelina.
Maro ny taranaka rongony no noforonin' ny olombelona amin' ny alalan' ny fampivadiana zana-karazana samihafa, na amin' ny alalan' ny fifantenana, na amin' ny alalan' ny fanaovana tsatoboly ahafahana mamokatra zavamaniry mitovy. Fantenana arakaraka ny fampiasana izay tiana hatao aminy ilay zavamaniry: ny hatsaran' ny tsiraka, ny habetsahan' ny menaka avy amin' ny voany, ny habetsahana na ny hakelin' ny singa mahadomelina ao aminy eo amin' ny tontolon' ny fitsaboana na fialamboly.
Nampiasaina betsaka ny rongony nandritra ny tantarany. Efa teo amin' ny olombelona hatramin' ny Neôlitika izy io. Nofehezina tsikelikely amin' ny alalan' ny didy aman-dalàna anefa ny fampiasana azy io ary voarara mihitsy aza nandritra ny taonjato faha-20, noho ny fiantraikany teo amin' ny fahasalamana na noho ny antony ara-pôlitika (toy ny poritanisma tany Etazonia). Nitombo indray ny fambolena rongony tamin' ny taompolo 1970, niaraka amin' ny fiakaran' ny vidin' ny solitany sy notohanan' ny fitombon' ny tsena vaovao azo ivarotana azy ary noho ny fanentanana momba ny tontolo iainana. Manana velaran-tany 47 000 hektara novolena tamin' ny taona 2017 i Marôka izay mpamokatra rongony be indrindra eran-tany, eo alohan' i Môngôlia (15 000 hektara).
Heverina ho zava-mahadomelina "malefaka" ny rongony fialamboly satria tsy azo atao ny mampakatra ambonin' ny antonony ny singa mahadomelina ao aminy. Na izany aza dia mety hiteraka fiankinan-doha ara-tsaina ny rongony, fa tsy fiankinan-doha ara-batana toy ny hita amin' ny zava-mahadomelina lazaina fa "mahery". Nasehon' ny fanadihadiana maro ihany koa fa mety hampitombo ny fisian' ny fikorontanan-tsaina ny fampiaasna rongony tsy tapaka eo amin' ny tanora.
Ankehitriny dia nahazo alalana ny fampiasana ny rongony fialamboly any amin' ny fanjakana maro any Etazonia, ary koa any Orogoay sy Kanada, izay firenena ao amn' ny G7 voalohany nanao ho ara-dalàna ny fampiasana rongony (fifohana, fitsindromana, sns) tamin' ny Jona 2018. Araka ny filazan' ny Biraon' ny Firenena Mikambana miady amin' ny zava-mahadomelina sy ny heloka bevava dia olona 180 tapitrisa no nampiasa rongony fialamboly, fara fahakeliny, indray mandeha, tamin' ny taona 2017.