Jules Verne

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Jules Verne (Nantes, 8 fibberwarie 1828 – Amiens, 24 mieërt 1905) waor ‘ne Franse sjriever en pioneer in 't sciencefictiongenre.

Jules Gabriel Verne woort gebaore es awtste van de vief kènjer van Pierre Verne, eine Pariese advocaat oet ein gesjlach van juriste, en Sophie Allotte de la Fuÿe. Hae greujde op in Île Feydeau in Nantes. In 1847 góng hae nao Paries óm rechte te gaon sjtudere. Hae trouwde in 1857 mèt Honorine de Viane, ein widvrouw die al tweë dochters hèj. In 1861 krege ze eine zoon, Michel Jules Verne.

Zien book Cinq semaines en ballon (Vief waeke in eine ballon) beteikende in 1863 ziene doorbraak, en woort in versjillende tale gepubliceerd. Vanaaf dat mement woorte d’r jaorliks tweë of meë bookdeile van zien handj gepubliceerd.

De femielie Verne vestigde zich in 1871 in Amiens. In 1888 woort Jules Verne gekaoze in de gemeinteraod. Hae heel zich in 't biezunjer bezig mèt culturele zake, zoaes theaters (biejveurbeeld 't sjtadscircus, 't taengewoordige Cirque Jules Verne), sjaole en sjtedelikke óntwikkeling. Verne woort drie keër herkaoze (in 1892, 1896 en 1900).

Jules Verne sjtórf in Amiens op 77-jaorige laeftied, zien graaf is te vènje in Amiens. 't 'Musée Jules Verne' is gevestig in Nantes.

Väöl vaan zien beuk zawwe later ver filmp weure. Zoe woort zoen wèrk es inspiratie gebruuk veur Le Voyage Dans la Lune oet 1903, 'ne geluidloeze film dee weurt gezeen es eine vaan de ierste lang speulfilms.

Verne is veural bekènd es de sjriever dae "de toekoms veursjpelde". Hae besjreef in zien beuk väöl zake die destieds es fantasie woorte besjouwd, mèr later in ein indrukwèkkend aantal gevalle wirkelikheid woorte. Hae veurzaog ein reis nao de maon die get meë es 100 jaor later veur 't eësj gerealiseerd woort biej 't Apollo-programma. Mèr d’r zint ouch essentiëel versjille tösje dit book en de ruumdevaart aan te wieze. Zoa woorte de maonreizigers van Jules Verne aafgesjaote mèt behulp van ein reusachtig kanón en neet gelanceerd mèt ein rakèt. De maonreizigers lanje ouch neet op de maon, mèr vloge d’r ómheen óm vervolges truk te kómme. Get wat in 't Apollo-programma al gebeurde mèt Apollo 8. Leuk óm te weite is dat de plaatsj van lancering ouch op Cape Canaveral waas en de plaatsj wo Apollo 11 neerkaom op aarde mèr ènnige kilomaeters versjilde mèt de kogel oet 't book van Verne.

Ouch veurzaog hae de langeaafsjtandsreize in lóchballonne, hae veurzaog de tochte van óngerzeëboate ónger 't poolies, etcetera. Zien gave óm dees veursjpellinge te doon berösde aevel neet allein op fantasie. Hae waas heël intelligent, waas heël good op de heuëgde van de technische óntwikkelinge van zien tied, deeg degelik óngerzeuk en pasde weitesjappelikke logica toe.

Ómdat 't 19e eëuwse beuk zint, is de informatie sóms achterhaold. Zoa maak ein aantal luuj in Hector Servadac ein reis op eine komeet. Terwiel de komeet van de aarde aaf bewaeg, daalt de temperatuur neet wiejer es 60 grade ónger nul ómdat Jules Verne veróndersjtèlt dat dat 't absolute nulpunt is. Later óngerzeuk haet dat op 273,15 grade ónger nul vasgesjtèld. En in Nao 't middelpuntj van de aarde numme de hoofrolsjpelers eine veurraod proviand en oetrösting mit dae in werkelikheid neet opgeluch zouw kènne waere. In Van de aarde nao de maon veule de reizigers ummer de zjwaortekrach van de aarde, terwiel ze in werkelikheid gewichsloos zouwe zeen gewaes.

Väöl van Vernes romans kènne waere besjouwd es populairweitesjappelikke aardriekskunde of natuurkunde verpak in ein sjpannend avontuur en bevatte dus ein educatief elemènt. De vaerdigheje van ingenieur Cyrus Smith höbbe neet ten doel ‘t laeve van de koloniste van ’t Geheimzinnig eilandj te redde, mèr zint ein praktische lès in natuur- en sjeikunde. Professor Lidenbrock óngernump gein expeditie Nao ‘t middelpuntj van de aarde óm weitesjappelik óngerzeuk te verrichte, mèr óm ein populaire oeteinzètting van de geologie te gaeve. En de boosaardige ingenieur Robur de veroveraer gebruuk ziene helikopter neet óm de president en de secretaris van de ballonvaardersclub te óntveure, mèr óm de laezer in te wieje in de geheime van de aerodynamica.

In ‘t Nederlands waas 't werk pes 2005 vriejwaal allein nog mer antiquarisch verkriegbaar. In 2005 woorte de bekèndste titels, woónger De reis óm de waereld in 80 daag, Reis nao 't middelpuntj van de aarde en 20.000 miele ónger zeë opnuuj oetgegaeve in hardcover.

Verne waas geïnteresseerd in väöl oeteinloupende óngerwerpe, woónger ouch Esperanto. Zien book, óngepubliceerd pes 1993 bevat 50 bladzieje euver Esperanto in de euverloup "Studiereis". Dao zaet ein van zien helde: "Esperanto is 't zekerste, en sjnelste voertuig nao besjaving". En hae zaet taenge zien volgelinge: "De sjleutel tot ein gemeinsjappelikke taal, verlaore in de Taore van Babel, kent waere gevónje in ‘t gebruuk van 't Esperanto".

• 
  "Veur mien auge sjpartelde ein vreselik mónster." (20.000 miel ónger zeë).
• 
  De reis óm de waereld in 80 daag
• 
  Robur de Veroveraer
• 
  Zien hoes in Le Crotoy

• ‘t Jules Verne Genaotsjap
• Internationale Jules Verne database
• Werke van Jules Verne in Project Gutenberg

In de categorie Jules Verne van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje