Getieje (astronomie)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De getieje zeunt 't versjiensel dat de watermassa's op de aeërd dageleks 'n variërende huuëgde vertuëne, vöral es gevolg van d'r invloed van de zjoeërtekrach van d'r mond. Ooch de zon lieëvert 'n, ieëder klèng, biedrage an dit fenomeen.

De periode van 't sjtijge van 't water neumt me vloed en 't aaflope eb. De maximaal waterhuuëgde neumt me hoeëgwater en de minimum huuëgde lieëgwater. Bie 't kieëre, es de sjtroomrichting zich ömkieërt, is d'r ènnige tied gèng sjtreuming

• Döbbeldaags getiej.
  • Twiemaol per daag hoeëgwater en twiemaol per daag lieëgwater.
  • Sjpringtiej ömmer nao 14 3/4 daag en ömmer zoväöl daag nao volle of nuje mond es d'r laeftied van 't getiej.
  • Hoeëgwater op d'r daag van sjpringtiej vèlt op 'n vas oor. Doeëdtiej vèlt 7 daag nao sjpringtiej.
• Gemengd getiej.
• Enkeldaags getiej.
  • Eènmaol per dag hoeëgwater en èènmaol per daag lieëgwater.
  • Sjpringtiej vèlt ömmer nao 13 2/3 daag.
  • Doeëdtiej vèlt 7 daag nao sjpringtiej.

Eenkeldaagse getiejde kaome vör in de Java Zieë, de Zuid-Chinese Zieë, 't noordwestelek deel van de Golf van Thailand, 't noordelek deel van de Golf van Mexico en de Zieë van Ochotsk.

Op bekaans èder plaatsj in de oceaan keumt èdere daag twieë kieër vloed en ooch twieë kieër eb väör. D'r tied tössje de twieë momaente mèt d'r hoeëgste watersjtaand is gemiddeld 12 oor en 25 minute. D'r tiedsdoor van 12 oor wert veroorzaakt dör de driejing van de aeërd öm ziene as, d'r tied van 25 minute keumt dör de baan van d'r mond ten opzichte van de driejende aeërd.

Es 't gister vloed waor öm 7 oor, zal dat huuj öm 7.50 oor zieë, dus 50 minute (= 2 maol 25 minute) later. 't Haat da al 2 eb- en vloedcycli gehad.

• Our Restless Tides, A brief explanation of the basic astronomical factors which produce tides and tidal currents.
• Getiejenväörsjpellinge Nederland
• Getiejenväörsjpellinge Vlaandere (via KMI)