Alleminium

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Alleminium is e sjemisch element mit 't symbool Al en 't atoeamnómmer 13. 't Is e zilverwit houfgroepmetaal.

Alleminium wuuertj väöl gewónnen oet bauxiet.

't Metaal is noe get mieë besjikbaart es 'n ieëf en in daen tied haet 't op stórmechtige wies de werreld vereuverdj. 't Is ikkenomisch e biezunjer wichtig metaal. Alleminium is lich (slechs e derdje van 't gewich van staol of bróns) en mit 4% kaoper, 1% magnesium, 1% mangaan, 0,5% silicium aeve sterk, slietvas en bestenjig taenge corrosie, behauve spanningscorrosie. 't Is 'ne goje geleier, neet-ferromagnetisch, meh kan bie 't in kóntak kómme mit 'nen hieël kreftige magneet waal zienen eige zwerfstroum en zoea e taengegestèldj magnetisch veldj opwèkke. 't Foenk neet en 't leet zich rilletief mekkelik vörme. Alleminium is daomit 't constructiematterjaal bie oetstek veure vleger- en ruumdjevaartindustrie. Veur motoren is 't aevel minder gesjik, went 't wuuertj zaachter bie 't verwurme.

Alleminium haet 'n plasmafrequentie van 15eV en is daomit 'n hieël good spegel veur alle straoling in 't infraroead, zichbaar en kórtbie-ultraviolet gebied, veural es wuuertj veurkómme det de spegeloppervlakdje aan oxidatie wuuertj bloeatgestèldj. 't Vèltj mekkelik op te dampen en alleminiumme spegele waeren inne astronomie gebroek.

't Metaal wuuertj döks door lasersnieje bewirk.

Inkel toepassingsgebiede:

• bao alle antitranspirante;
• verpakking: alleminiumfolie;
• speelgoed: 't is e bestandjsdeil van zamak, det veur modelwages wuuertj gebroek;
• verveursmiddele (wage, vleger, ruumdjevaartuig, toog, fietsj, sjeep);
• hoeshaadapparatuur (killes, bestek, zaol van striekiezere);
• kamperoetrösting (vaajstool, killes, tentstekker);
• hoeagspanningsleijinge (tupisch in kómbinaasje mit staol of es legering mit Mg en Si; de geleidbaarheid is de helf van kaoper, mer 't kós minder en waog ei derdje);
• blitsjaafleiers (väöl baeterkoup es kaoper, dus minder deefstalgeveulig);
• antèns;
• constructieboew (keziender, deure, brere);
• autoindustrie (alleminiumme velgen en óngerdeiler van verbranjingsmotore);
• daker en gevelbekleijing;
• boewsteiger en leiers;
• jachboew;
• leech- en geluidsindustrie (make van constructies);
• muibele (kes, bankstèlle, taofele, steul en bèdder);
• kasconstructies (daak- en gevelsysteme).