Vale gier

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De vale gier (Gyps fulvus (Hablizl, 1783)) is 'ne vogel oet de orde stoetveugel (Falconiformes), oet de familie sperwers (Accipitridae) en oet 't geslach vaal giere (Gyps). 't Is de groetste vogel dee me in Europa kin vinde.

'r Heet 'ne kleine kop, dee in de vlöch kroomp nao oonder hingk, hiel groete, dèks dreihooksvörmeg oetziende vleugele en 'ne korte, aofgesnoje oetziende start. Heer is dudelek breier vaan vleugele en korter vaan start es de baardgier (Gypaetus barbatus). Jóng vaal giere zien duusterder es volwasse bieste. Volwasse vaal giere höbbe witte oonshaore aon de kop en de haos en witechteg kroeshaor um de nak.

Zie vleugelspan bedreug 2,40 tot 2,80 meter, zien lengde 0,95 tot 1,05 centimeter, zie gewiech 4 tot 6 kilogram.

De levesverwachting bedreug daarteg tot veerteg jaor. Nao 5 tot 7 jaor is 'r geslechsriep. Heer breujt tösse januari en miert, boebij de eier tösse midde januari en begin februari gelag weure. De breujtied doort 52 tot 58 daog en de nestelingstied 110 tot 120 daog. 't Lègksel besteit oet mer ein ei. Heer veujt ziech veural mèt aos, meh es 'r hoonger heet vèlt 'r ouch wel levende bieste aon. Vaal giere kinne losse kolonieë vörme en zien euver 't algemein hiel getrouw aon hun standplaots. Heer zwermp dèks oet in grópe vaan mierder veugel. Me vint 'm in de ierste plaots in de berg, meh ouch wel in vlakke gebiede.

De vale gier kump nog veur in Marokko, Algerije, Spanje (roond de 8.000 breujpare), Sardinië, langs de Adriatische kös, nao 't zuie touw ouch wied in 't binneland vaan de Balkan. 'r Is wijer verspreid in Griekeland (roond de 450 pare), Turkije, aon de ooskös vaan de Middellandse Zie en gans wijer oostelek in Arabië en Iran tot in India. Heer dringk in 't wèld al door tot in Oosteriek en kump ouch ummer mie veur in de Franse en Zwitserse Jura. In de winter euverwintere veural jóng exemplare dèks in Afrika ten zuie vaan de Sahara.

In Wes-Europa is de vale gier 'nen dwaolgas. Heer vluig evels ummer dèkser nao 't noorde, umtot me in Spanje in recente jaore begós is mèt 't opruime vaan kringe vaan vie, boe de giere vaan leve. Op zeuk nao ete zien ze in 2006 mèt mie es 200 stök gesignaleerd in Duitsland. In juni 2007 gebäörde datzelfde in 't Belsj en Nederland. Dit is 'n unicum, en me verwach tot de bieste, zoe gaw es ze te ete gevoonde höbbe (beveurbeeld in de Oostvaardersplassen in Flevoland), weer trök zalle trèkke nao Spanje.

't Gief twie oondersoorte: Gyps fulvus fulvus, die in Europa, 't Kortbij Ooste en 't Midde-Ooste veurkump, en Gyps fulvus fulvescens, in 't Wied Ooste (Afghanistan, Pakistan en India).

Op de pazjena Gyps fulvus van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje

Op de pazjena Gyps fulvus van Wikispecies is taxonomische informatie euver dit óngerwerp te vènje

• De vale gier op SoortenBank.nl (Nederlands)
• Kaart mèt recinte waornumminge in Nederland

Dit artikel is gooddeils vertaold oet 't corresponderend Duits artikel.