Vale gier
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De vale gier (Gyps fulvus (Hablizl, 1783)) is 'ne vogel oet de orde stoetveugel (Falconiformes), oet de familie sperwers (Accipitridae) en oet 't geslach vaal giere (Gyps). 't Is de groetste vogel dee me in Europa kan vinde.
Uterlik
'r Heet 'ne kleine kop, dee in de vlöch króm nao oonder hingk, hiel groet, dèks dreihooksvörmeg oetziende vleugele en 'ne korte, aofgesnoje oetziende start. Heer is dudelik breier vaan vleugele en korter vaan start es de baardgier (Gypaetus barbatus). Jóng vaal giere zien duusterder es volwasse bieste. Volwasse vaal giere höbbe witte dónshaore aon de kop en de haas en witechteg kroeshaor om de nak.
Umvaank
Zie vleugelspan bedräög 2,40 tot 2,80 meter, zien lengde 0,95 tot 1,05 centimeter, zie gewiech 4 tot 6 kilogram.
Leefwijs
De levesverwachting bedräög daarteg tot veerteg jaor. Nao 5 tot 7 jaor is 'r geslechsriep. Heer breujt tösse januari en miert, boebij de eier tösse midde januari en begin februari gelag weure. De breujtied doort 52 tot 58 däög en de nestelingstied 110 tot 120 däög. 't Lègksel besteit oet mer ein ei. Heer veujt ziech veural mèt aas, meh es 'r hoonger heet vèlt 'r ouch wel levende diere aon. Vaal giere kinne losse kolonieë vörme en zien euver 't algemein hiel getrouw aon hun standplaots. Heer zwermp dèks oet in grope vaan mierder veugel. Me vint 'm in de ierste plaots in de berg, meh ouch wel in vlakke gebeier.
Verspreiing
De vale gier kump nog veur in Marokko, Algerije, Spaanje (roond de 8.000 breujpare), Sardinië, laanks de Adriatische kös, nao 't zuie touw ouch wied in 't binneland vaan de Balkan. 'r Is wijer verspreid in Griekeland (roond de 450 pare), Turkije, aon de ooskös vaan de Middellandse Zie en gans wijer oostelik in Arabië en Iran tot in India. Heer dringk in 't wèld al door tot in Oosteriek en kump ouch ummer mie veur in de Franse en Zwitserse Jura. In de winter euverwintere veural jóng exemplaore dèks in Afrika te zuie vaan de Sahara.
In Wes-Europa is de vale gier 'nen dwaolgas. Heer vluig evels ummer dèkser nao 't noorde, umtot me in Spanje in recinte jaore begós is mèt 't opruime vaan kringe vaan vee, boe de giere vaan leve. Op zeuk nao ete zien ze in 2006 mèt mier es 200 stök gesignaleerd. In juni 2007 gebäörde datzelfde in 't Belsj en Nederland. Dit is 'n unicum, en me verwach tot de bieste, zoe gaw es ze te ete gevoonte höbbe (beveurbild in de Oostvaardersplassen in Flevoland), weer trök zalle trèkke nao Spanje.
Oondersaorte
Dao zien twie oondersaorte: Gyps fulvus fulvus, dee in Europa, 't Kortbij Ooste en 't Midde-Ooste veurkump, en Gyps fulvus fulvescens, in 't Wied oste (Afghanistan, Pakistan en India).
Extern links
Bron
Dit artikel is gooddeils vertaold oet 't corresponderend Duits artikel.