Iraq: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere

← Cudahiya kevntir Cudahiya nûtir →

Content deleted Content added

DîtbarîWîkînivîs

Inline

Guhartoya 15:45, 13 tîrmeh 2021

الجمهورية العراقية

كۆماری عێراق

Komara Iraqê


(Ala)	(Nîşan)

Gotina netewî: Allahu Akbar

Sirûda netewî: Mawtini ^[1]

Zimanên fermî

Erebî, kurdî ^[2]

Paytext

Bexda ^[3]
33°20′Bk 44°26′Rh / 33.333°Bk 44.433°Rh

Bajarê mezin

Bexda

Sîstema siyasî

Komar

- Serkomar
- Serekwezîr

Berhem Salih
Mustafa Al-Kadhimi

Rûerd
- Giştî
- Av (%)

438.317 km²
1,1

Gelhe
- Giştî (2016)
- Berbelavî

38.146.025 kes
71,5 kes/km²

Serxwebûn

- 1 çiriya pêşîn 1919, ji Împeratoriya Osmanî.
- 3 çiriya pêşîn 1932, ji Brîtanyayê.

Dirav

Dînarê îraqî

Dem

UTC+3

Nîşana înternetê

.iq

Koda telefonê

964

Iraq an jî Îraq^[4] (bi soranî: Êraq; bi erebî: العراق al-‘Irāq) an jî Komara Iraqê (bi erebî: الجمهورية العراقية, al-Jumhūrīyat al-‘Irāqīya) navê dewleteke federal a Rojhilata Navîn e. Başûrê Kurdistanê û Herêma Kurdistanê di nav sinorên Iraqê de ye.

Dîrok

Desthilata Osmaniyan

Gotara bingehîn: Împeratoriya Osmanî

Di şerê cîhanî yê yekem de

Piştî encamdana Şerê Cîhanî yê Yekem, di navbera Împeratoriya Osmanî û dewletên Ewropî de Peymana Versailles hate destnîşan kirin. Bi dûçûna vê peymanê Osmanî dê serxwebûna dewletên ereb bi şerta mandatiya Fransa û Brîtanya dê qebûl bike. Jixwe Emîr Faysal 23 tebaxa 1920ê de wek keyê Iraqê hate hilbijartin. Li sala 1922yê de di Cemiyeta Netewan de ev mafên van dewletan hatin pejirandin. Bi dûçûna vê rêkeftinê Îraq û Filistîn dê di bin berpirsiyariya Brîtanyayê de, Libnan û Sûrî jî dê di bin berpirsiyariya Fransayê de be. Lê gelên herêmê ev rewş qebûl nekir.

Kurê Şerîfê Mekeyê Huseyîn; Emîr Faysal li dijî Fransayê serhildanek da destpêkirin ku Sûriyê bike di bin desthilata xwe de lê ev serhildan hate vemirandin. Piştî têkçûnê Faysal tê Iraqê. Iraq di bin hikûmraniya Brîtanî de bû û baregehên Brîtanî ji aliyê mesihiyên Sûryanî ve dihatin parastin^[5]. Her wiha Brîtanî xwest ku Iraq ji layê Emîr Faysal ve bê rêvebirin. Gelek efserên iraqî jî sunî bûn û di bin perwerdehiya Jontirkan de bûn. Dîroknasê kurd Nejat Abdulla dibêje;

“

Rêvebirina dewleta navendî ya Iraqê Ingilîz, ji layê çandî ve Jon Tirk û di pratîkê de jî jakoben bûn

”

Li vê derê di bin mandateriya îngîlîzan de ji çiriya pêşîn a 1922yê heta 1933yê keyaniya Iraqê dike û dewletê bi rê ve dibe.

Mandateriya Iraqê (23 tebax 1921 - 3 çiriya pêşîn 1932)

Gotara bingehîn: Mandateriya Iraqê

Keyaniya Iraqê (3 çiriya pêşîn 1932 - 14 tîrmeh 1958)

Gotara bingehîn: Keyaniya Iraqê

Komara Iraqê (14 tîrmeh 1958 - 17 tîrmeh 1968)

Gotara bingehîn: Komara Iraqê

Komara Iraqa Bees (17 tîrmeh 1968 - 9 nîsan 2003)

Gotara bingehîn: Komara Iraqa Bees

Komara Iraqa Federal (9 nîsan 2003 - heta îro)

Ji bo Iraqa Federal 8ê adara 2004ê Makezagona Demkî ya Rêvebirinê hate îlamkirin. 8ê hezîrana 2004ê jî Neteweyên Yekbûyî ev makezagon pejirand.

Siyaset û rêvebirin

Parêzgehên Iraqê


	Parêzgeha Bexda (بغداد) Parêzgeha Selahedîn (صلاح‌الدین) Parêzgeha Diyala (دیاله) Parêzgeha Wasit (واسط) Parêzgeha Meysan (میسان) Parêzgeha Besre بصره Parêzgeha Zîqar ذي قار Parêzgeha Misena المثنی Parêzgeha Qadisiye القادسیة Parêzgeha Helebceyê	Parêzgeha Babîl بابل Parêzgeha Kerbela کربلا Parêzgeha Necef نجف Parêzgeha Enbar الأنبار Parêzgeha Nînewayê نینوا Parêzgeha Dihokê دهوك Parêzgeha Hewlêrê هه‌ولێر (bi erebî: Erbîl) أربیل Parêzgeha Kerkûkê کرکوک Parêzgeha Silêmaniyê (Silêmanî) السلیمانیة

Parêzgehên kurdnişîn

Parêzgeha Bexda (بغداد)
Parêzgeha Selahedîn (صلاح‌الدین)
Parêzgeha Diyala (دیاله)
Parêzgeha Wasit (واسط)
Parêzgeha Helebceyê
Parêzgeha Nînewayê نینوا
Parêzgeha Dihokê دهوك
Parêzgeha Hewlêrê هه‌ولێر (bi erebî: Erbîl) أربیل
Parêzgeha Kerkûkê کرکوک
Parêzgeha Silêmaniyê

Ziman

Erebî (bi erebî: اللغة العربية al-luġatu al-ʿarabiyya) zimanê erebî ji Malbata zimanê Hamî−Samî ji baskê Samî ye.Qurana Pîroz bi zimanê erebî ye. Alfebeya erebî ji 28 tîpan pêk tê. Ew li welatên mîna Maroko, Cezayir, Tûnis, Misir, Surî, Îraq, Erebistana Siyûdî û din tê gotin. Di heman demê de, di van welatan de zimanê yekem fermî ye.

Zimanê kurdî, zimanekê ji şaxa zimanên îranîyê bakûr rojavayê malbata zimanên hind û ewropî ye. Piraniya gelê li Kurdistanê bi vî zimanî diaxivin û zimanê sereke yê kurdan e.

Dîn

97% ji akinciyên Iraqî misilman in; 60% - 65% şiî û 35% - 37% sunî ne. 3% jî mesihî û êzdî ne. ^[6]

Têkildar

Çavkanî

^ Sirûda neteweyî ya kurdan Ey Reqîb e
^ Zimanê fermî li Kurdistanê kurdî ye wek asûrî, turkmenî û ermenî
^ Serbajarê Başûrê Kurdistanê Hewlêr e
^ Rojnameya Evro, Dihok; rojnameya War, Dihok.
^ İmparatorluk, Sınır ve Aşiret, Nejat Abdulla, Weşanên Avesta-2008, r:145
^ [www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html]

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Iraq de hene

Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?)

[1] Sirûda neteweyî ya kurdan Ey Reqîb e

[2] Zimanê fermî li Kurdistanê kurdî ye wek asûrî, turkmenî û ermenî

[3] Serbajarê Başûrê Kurdistanê Hewlêr e

[4] Rojnameya Evro, Dihok; rojnameya War, Dihok.

[5] İmparatorluk, Sınır ve Aşiret, Nejat Abdulla, Weşanên Avesta-2008, r:145

[6] [www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2122.html]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Rêz 41: / Rêz 41: @@
 }}
 {{Wergerîne|ar|ziman2=en|bijartî=1|ziman3=ur}}
-'''Iraq''' an jî '''Îraq'''<ref>[[Rojnameya Evro]], Dihok; [[rojnameya War]], Dihok.</ref> (bi [[soranî]]: ''Êraq''; bi [[erebî]]: العراق ''al-‘Irāq'') an jî '''Komara Iraqê''' (bi [[erebî]]: الجمهورية العراقية, ''al-Jumhūrīyat al-‘Irāqīya'') navê [[dewlet]]eke federal a [[Rojhilata Navîn]] e. [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Herêma Kuristanê]] di nav sinorên Iraqê de ye.
+'''Iraq''' an jî '''Îraq'''<ref>[[Rojnameya Evro]], Dihok; [[rojnameya War]], Dihok.</ref> (bi [[soranî]]: ''Êraq''; bi [[erebî]]: العراق ''al-‘Irāq'') an jî '''Komara Iraqê''' (bi [[erebî]]: الجمهورية العراقية, ''al-Jumhūrīyat al-‘Irāqīya'') navê [[dewlet]]eke federal a [[Rojhilata Navîn]] e. [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Herêma Kurdistanê]] di nav sinorên Iraqê de ye.
 ==Dîrok==