zivistan
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | zivistan | zivistan |
| Îzafe | zivistana | zivistanên |
| Çemandî | zivistanê | zivistanan |
| Nîşandera çemandî | wê zivistanê | wan zivistanan |
| Bangkirin | zivistanê | zivistanino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | zivistanek | zivistanin |
| Îzafe | zivistaneke | zivistanine |
| Çemandî | zivistanekê | zivistaninan |
zivistan mê
- sartirîn demsal,
demsala anku werza ji hemiyan sartir
(ku dikeve pey payizê û berî biharê)- Lê mixabin, di şevekê ji şevên zivistanê de, bûyereke gellekî bed bi ser min de hat û hîşt ku kela xewnên min bi temamî hilweşe. — (Mamo KADER, Bêhnekê Bide Miriyan, Na Yayınları, 2018, r. 124, ISBN 9786059017848)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]- kurdî-erebî: زڤستان (dengnasî: زڤسطان، ظڤصطان)
- kurdî-krîlî: зьвьстан
Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Bide ber
[biguhêre]| Demên salê | |||
| bihar | havîn | payiz | zivistan |
|
|
|
|
Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî *ǵʰéyōm / *ǵʰim- (zivistan) + di zimanên îranî yên niha û navîn de bi paşgira -stan. Hevreha soranî زستان (zistan), kelhûrî/lekî/hewramî zimsan, zazakî zimistan, belûçî زمستان (zimistan), farisî زمستان (niha "zimistûn", berê "zimistan"), tacikî зимистон (zimiston), pehlewî zemistan, peştûyî ژمی (žmī) (jimey), osetî зумӕг / зымӕг (zumeg/zimeg), avestayî 𐬰𐬆𐬨𐬋 (zimō), latviyayî zìema, lîtwanî žiemà, rusî/ukraynî зима́ (zimá), çekî/polonî zima, bulgarî зи́ма (zíma), ermenî ձմեռ (jmeṙ), hîtîtî 𒄀𒈠𒀭 (gi-ma-an /giman/), yûnaniya kevn χειμών (xeîmṓn), χεῖμα (xeîma), sanskrîtî हिम (himá), hindî हिम (him: berf), latînî hiems û hībernum (> fransî hiver, îtalî/portugalî inverno, spanî invierno)...
Paşgira -stan (ku adeten maneya "welat, war, cih" dide) li vê derê bi wateya "rewş" yan "dem" e. Bo herdu wateyên "welat" û "rewş" di eynî peyvê de, bidin ber "state" (1. rewş 2. dewlet) ya îngilîzî.
Di farisî de "tabistan" (havîn) jî ji "tab" (tav) + "-stan" hatiye çêkirin û maneya "dema/rewşa germ" dide, wek çawa ku "zivistan" jî yekser wateya "dema/rewşa sar" dide.
Hêjayî gotinê ye ku forma farisî زمستان (niha "zimistûn", berê "zimistan") li gor dengnasiya farisî divê *dimistan/dimistûn anku bi D bûya (bidin ber: zanîn, zava). Lê forma farisî ya eslî winda bûye û forma wê ya niha berî 2000-3000 salan ji mediya kevn yan mediya navîn hatiye wergirtin.
- Çavkanî:
Bi zaravayên din
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Abxazî: аʒын (āʒən)
- Adîgeyî: кӏымаф (č̣̍əmāf)
- Afrîkansî: winter → af
- Albanî: dimër → sq n
- Alêwîtî: qanaq
- Almanî: Winter → de n, Winterzeit → de m
- Altayiya başûrî: кыш (kïš)
- Alutor: лыӄлаӈ (ləqlaŋ)
- Amharî: ክረምት (kərämt)
- Aragonî: hibierno → an n
- Aromanî: earnã m, iarã m, earãnã m
- Asamî: শীতকাল (xitokal), শীত (xit), জাৰ (zar), ঠাণ্ডাৰ দিন (thandar din)
- Astûrî: iviernu → ast n
- Atayalî: qmisan
- Avarî: хасел (χasel)
- Avestayî: 𐬰𐬌𐬌𐬃 (ziiā̊)
- Aynuyî: マタ (mata)
- Azerî: qış → az, zimistan
- Baskî: negu → eu
- Başkîrî: ҡыш (qïš)
- Batsbî: ჺა (ʿa)
- Belarusî: зіма́ m (zimá)
- Bella koola: sutk
- Belûçî: زمستان
- Bengalî: শীতকাল (śitkal), শীত → bn (śit)
- Bîkoliya naverast: taglipot
- Bretonî: goañv → br n
- Bruneyî: musim sajuk
- Bulgarî: зи́ма → bg m (zíma)
- Burmayî: ဆောင်း → my (hcaung:), ဆောင်းရာသီ (hcaung:rasi), ဆောင်းတွင်း → my (hcaung:twang:), ဟေမန် → my (heman), ဟေမန္တ (hemanta.)
- Buryatî: үбэл (übel)
- Çeçenî: ӏа (ʿa)
- Çekî: zima → cs m
- Çerokî: ᎪᎳ (gola)
- Çeyenî: áa'e
- Çînî:
- Çukçî: ԓьэԓеӈ (ḷʹėḷeṇ)
- Çuvaşî: хӗл (hĕl)
- Dalmatî: inviarno n
- Danmarkî: vinter → da
- Divehî: ފިނި މޫސުން (fini mūsun̊)
- Dinajpuria: জাড় (jaṛ)
- Elfdalî: witter
- Endonezyayî: musim dingin → id
- Erebî: شِتَاء → ar n (šitāʾ)
- Ermenî: ձմեռ → hy (jmeṙ)
- Ermeniya kevn: ձմեռն (jmeṙn)
- Erzayî: теле (tele)
- Esperantoyî: vintro → eo
- Estonî: talv → et
- Evenî: тугэни (tugəņi)
- Evenkî: тугэни (tugəņi)
- Farisî: زمستان → fa (zemestân)
- Ferî: vetur n
- Fînî: talvi → fi
- Fransiya kevn: yver n
- Fransiya navîn: yver n
- Fransî: hiver → fr n
- Friyolî: unviêr n
- Frîsiya bakur: wunter n, wonter n, Wunter n
- Frîsiya saterlandî: Winter
- Frîsî: winter → fy
- Gaelîka skotî: geamhradh n
- Galîsî: inverno → gl n
- Gamîlaraayî: dhandarraa
- Gujaratî: શિશિર (śiśir)
- Gurcî: ზამთარი → ka (zamtari)
- Harsusiyî: śetew
- Hawsayî: hunturu
- Higaononî: tingtino
- Hindî: सर्दी → hi m (sardī), जाड़ा → hi n (jāṛā), शिशिर → hi (śiśir)
- Hîtîtî: 𒄀𒈠𒀭 (giman)
- Hmongî: caij ntuj no
- Holendî: winter → nl n
- Hunsrikî: Winter n
- Îbranî: חורף / חֹרֶף → he n (khóref)
- Îdoyî: vintro → io
- Îngilîziya kevn: winter n
- Îngilîziya navîn: winter, winter
- Îngilîzî: winter → en
- Îngriyî: talvi
- Îngûşî: ӏа (ʿa)
- Înterlîngua: hiberno → ia
- Îrlendiya kevn: gemred nt
- Îrlendî: geimhreadh → ga n
- Îtalî: inverno → it n
- Îzlendî: vetur → is n
- Japonî: 冬 → ja (ふゆ, fuyu), 冬季 → ja (とうき, tōki)
- Kalalîsûtî: ukioq, ukioĸ
- Kalmîkî: үвл (üvl)
- Kannadayî: ಚಳಿಗಾಲ → kn (caḷigāla)
- Kapampanganî: amyam, amian
- Karaçay-balkarî: къыш
- Karelî: talvi
- Kaşûbî: zëma → csb m
- Katalanî: hivern → ca n
- Keşmîrî: وَنٛدٕ (vandụ), شِشُر → ks (śiśur)
- Kirgizî: кыш → ky (kış)
- Kîmaragangî: tiya tosogit
- Kîngalî: ශිශිර ඍතුව (śiśira r̥tuwa)
- Klamatî-modokî: loldam
- Koreyî: 겨울 → ko (gyeoul), 동계(冬季) (donggye)
- Hewramî: zimsan
- Kornî: gwav n
- Kreyoliya fransî ya Louisiana: livè, livær, ivèr
- Krî:
- Kriya woods: ᐱᐳᐣ
- Latgalî: zīma
- Latînî: hiems → la m, hibernus → la n
- Latviyayî: ziema → lv m
- Lawsî: ລະດູໜາວ → lo (la dū nāo), ຣະດູຫນາວ (ra dū nāo), ສິສີຣະ (si sī ra), ສິສີລະ (si sī la)
- Lezgînî: кьуьд (q̇üd)
- Lîgûrî: inverno n
- Lîtwanî: žiema → lt m
- Luksembûrgî: Wanter → lb n
- Luşûtsîdî: pədt'əs
- Mòçenoyî: binter n
- Makedonî: зима m (zima)
- Malayalamî: ശീതകാലം (śītakālaṃ), ശൈത്യം → ml (śaityaṃ)
- Malezî: musim dingin, musim salji, musim sejuk
- Maltayî: xitwa
- Mançûyî: ᡨᡠᠸᡝᡵᡳ (tuweri)
- Manksî: geurey n
- Mansî: та̄л (tāl)
- Maorî: takurua, mākeremumu, makariri
- Maratî: शिशिर (śiśir)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: теле
- Mecarî: tél → hu
- Megrelî: ზოთონჯი (zotonǯi)
- Miyakoyî: フユ (fuyu)
- Mîrandî: ambierno
- Mokşayî: тяла (tjala)
- Mongolî:
- Montagnaîsî: pipun
- Nanayî: туэ
- Navajoyî: hai
- Nedersaksî:
- Almaniya jêrîn a almanî: Winter n, Wintertiet m
- Nepalî: शिशिर (śiśir)
- Nîvxî: т’улф (tʼulf)
- Norwecî:
- Ohloniya başûr: tiurisguai
- Oksîtanî: ivèrn → oc n
- Oriyayî: ଶୀତ → or (śītô)
- Oromoyî: ganna
- Osetî: зымӕг (zymæg)
- Oygurî: قىش (qish)
- Oyratiya nivîsî: ᡉᡋᡉᠯ (übül)
- Ozbekî: qish → uz
- Peştûyî: ژمۍ (žaməy)
- Plodîşî: Winta n
- Polabî: zaimă m
- Polonî: zima → pl m
- Portugalî: inverno → pt n
- Prusiya kevn: semo
- Puncabî: ਸਰਦੀ → pa m (sardī), ਸਿਆਲ਼ n (siāḷa), ਪਾਲ਼ਾ n (pāḷā)
- Qazaxî: қыс → kk (qys)
- Rohingyayî: cítkal
- Romagnolî: invéran n
- Romancî: enviern n
- Romanî: ivend n
- Romanyayî: iarnă → ro m
- Rusî: зима́ → ru m (zimá)
- Rusînî: зима́ m (zymá)
- Samî:
- Samiya skoltî: täʹlvv
- Sanskrîtî: हिम → sa n (hima), हेमन्त → sa n (hemanta)
- Sardînî: ibérru n
- Sebwanoyî: tingtugnaw
- Sicîlî: nvèrnu n, mmernu → scn n, viernu n
- Sindhî: سِيارو (siyārō)
- Sirananî: wenter
- Sirboxirwatî:
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: зима m (zima)
- Slovakî: zima → sk m
- Slovenî: zíma → sl m
- Somalî: jiilaal → so
- Sorbî:
- Spanî: invierno → es n
- Svanî: ლინთვ (lintv)
- Swabî: Wãẽder, Wẽnder
- Swahîlî: kipupwe, majira ya baridi, kipindi cha baridi
- Swêdî: vinter → sv g
- Tacikî: зимистон → tg (zimiston)
- Tagalogî: taglamig, tagniyebe, tagyelo
- Talişî: зымсон (zımson)
- Tamîlî: குளிர் காலம் → ta (kuḷir kālam)
- Tarifitî: tajrest m
- Tayî: ฤดูหนาว → th, หน้าหนาว → th, เหมันต์ → th, เดือนเย็น → th
- Telûgûyî: చలికాలం → te (calikālaṃ), శీతకాలము → te (śītakālamu)
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⴰⴳⵔⵙⵜ (tagrst)
- Teteriya krîmî: qış
- Teterî: кыш → tt (qış)
- Tigrînî: ክረምቲ (kərämti)
- Tirkî: kış → tr
- Tirkmenî: gyş
- Tîbetî: དགུན་ཀ (dgun ka), དགུན (dgun)
- Tlingitî: táakw
- Tuvanî: кыш (kış)
- Udmurtî: тол (tol)
- Ulçî: туэ
- Urdûyî: سردی → ur m (sardī), جاڑا n (jāṛā), سرما n (sarmā), زمستان n (zimastān)
- Ûkraynî: зима́ → uk m (zymá)
- Venîsî: inverno → vec n, invèrno → vec n
- Viyetnamî: mùa đông → vi (務冬), đông → vi (冬)
- Volapûkî: nifüp → vo
- Walonî: ivier → wa n
- Weylsî: gaeaf → cy n
- Wîlamowî: wynter n
- Wînnebagoyî: mąąnį
- Wolofî: cóoróon
- Xakasî: хысхы (xısxı)
- Ximêrî: សិសិរៈ → km (seserĕəʼ), ហេមន្ត → km (heemntɑɑ)
- Xîtanî: 𘲚𘲀
- Xosayî: ubusika
- Yagnobî: зимистон
- Yakutî: кыһын (kıhın)
- Yidîşî: ווינטער → yi n (vinter)
- Yorubayî: ìgbà òtútù
- Yupîkiya navendî: uksuq
- Yûnanî: χειμώνας → el n (cheimónas)
- Kevn: χειμών n (kheimṓn)
- Zhuangî: seizdoeng, seiznit, doeng
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.