Ibn Badja

Ibn Baja, Abu Bakr Muxammed ibn Yaxya (shama menen 1070, Saragasa, Ispaniya — 1139, Fes, ) — arab filosofı, shayır, muzıkashı. Sevilyada birneshe jıl jasaǵan. Keyin Marakoshqa ótip, Fes sh. de ministrlik lawazımında islegen. Lekin bul jerde óziniń filosofiyalıq kózqarasları sebepli qáwipke dus kelgen hám jawız insanlar tárepinen záhárlep óltirilgen. I. B.pánniń birneshe tarawlarında dóretiwshilik etken. Ol táwiplik hám shayırlıqtan tısqarı, astronomiya, filosofiya, logika, matematika, tábiyattanıwlıq, muzıka tarawları boyınsha qollanbalar jazdı. Aristoteldiń fizika hám meteorologiyaǵa tiyisli dóretpelerine túsindiriwler jazdı. Ótken zamandaǵı filosofiyalıq pikirdi tereń úyrenip, onı Jaqın hám Orta Shıǵıs xalıqlarına tanıstırıwda úlken xızmet kórsetti. I. B. dıń kóp dóretpeleri tamamlanbagan. Olar gápine " Jan haqqında", " Jalǵız adamnıń minez-qulqı" ("Tadbir al-mutavahhid") sıyaqlılar kiredi. Basqaları tamamlanǵan bolsa da, kishi kólemdegi dóretpeler bolıp tabıladı. Olar áyyemgi evrey hám latın tillerine awdarmalanǵan hám bizgeshe ayırım úzindileri jetip kelgen. I. B. óz qollanbalarında jámiyetten bóleklengen insan haqqında sóz etse de, jámiyettiń iygilikli jumıslarında insan belsendi qatnasıwı kerek, dep túsintirdi. Ol tárkidunyalıqqa qarsı shıqtı, insanǵa bul dúnyada párawanlıqqa hám baxıtqa erisiw jolların kórsetiwge tırıstı, fazıl adamlar hám filosoflardan ibarat bolǵan jámiyet tuwrısında qıyal etti. Onıń oylawınsha, hárbir adam óz ruwxıy kámalı jolında qayǵırsa, sonda ǵana jámiyet te rawajlanadı. Bunday jámiyette danıshpanlar kóbeyip barıp, daw hám jábir-zulımǵa orın qalmaydı. I. B. dıń social-filosofiyalıq pikirleri keyinirek arab filosofları Ibn Tufayl hám Ibn Rushdtıń kózqarasına úlken tásir kórsetti.

ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl

Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.