კედლის მხატვრობა

კედლის მხატვრობა — კედელზე მიმაგრებულ ტილოზე ან ქაღალდზე, ანდა უშუალოდ ბათქაშზე საღებავით დახატული სურათები და ორნამენტები. კედლის მხატვრობა შეიძლება შესრულდეს ფრესკის, წებოვანი ფერწერის, ტემპერის, ცვილოვანი ფერწერის, ზეთის ფერწერის ტექნიკის საშუალებით. XIX საუკუნიდან გავრცელდა აგრეთვე სილიკატური ფერწერა. ზოგჯერ კედლის მხატვრობას პირობითად მიაკუთვნებენ მოზაიკას.

საქართველოში კედლის მხატვრობის უძველეს ნიმუშებს მიეკუთვნება ქსნის არმაზის ეკლესიის კანკელის (864) და თელოვნის ტაძრის (VIII–IX სს.) მოხატულობის ფრაგმენტები, დოდოს მონასტრის (დავითგარეჯა) ეკლესიის აფსიდში და მთავარანგელოზების გამოსახულება (IX ს.). IX–X საუკუნეებს უნდა მიეკუთვნებოდეს მაცხოვრის ეკლესიის აფსიდის მოხატულობა სვანეთის სოფ. ნესგუნში. კედლის მხატვრობის განვითარების შემდეგი ეტაპი მოიცავს X საუკუნის დასასრული — XII საუკუნეების შუა წლები. X–XI საუკუნეების მიჯნაზე ადრეული პერიოდის ლაკონიური დეკორი, რომელიც მხოლოდ ტაძრის მთავარ ნაწილებს გამოყოფდა, შეიცვალა ვრცელი მოხატულობით. კედლის მხატვრობა სიუჟეტურადაც გამდიდრდა - ტრადიციულის გარდა, ხშირად ქტიტორთა და ადგილობრივი წმინდანთა გამოსახულებები. ამ პერიოდიდან კედლის მხატვრობის რამდენიმე რეგიონული სკოლაა ცნობილი. X–XI საუკუნეებში ტაო-კლარკეთში შეიქმნა კედლის მხატვრობის ნიმუში. ამათგან აღსანიშნავია ოთხთა ეკლესიის (X საუკუნის დასასრული), ოშკის (1036), იშხნის, ხახულის, ტბეთის (ყველა XI საუკუნის დასასწისი) და სხვა მოხატულობა. ამავე სკოლის ოსტატთა მიერ უნდა იყოს შესრულებული კუმურდოს და მანგლისის (XI საუკუნის 10–20-იანი წლები) კედლის მხატვრობა კახეთში კედლის მხატვრობის სკოლა დავითგარეჯის მონასტერთან არის დაკავშირებული. ამ სკოლის კედლის მხატვრობის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნიმუშია უდაბნოს მონასტრის მთავარი ტაძრისა და სატრაპეზოს ფრესკები (XI ს.). კედლის მხატვრობის თავისებური სკოლები ჩამოყალიბდა აგრეთვე სვანეთსა და რაჭაში.

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 456—457.