Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn

Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn, einnig kallaður sáttmáli Sovétmanna og nasista^[1] eða griðasáttmáli Þjóðverja og Sovétmanna^{[2][3][4][5][6]} var griðasáttmáli milli Þýskalands nasismans og Sovétríkjanna sem undirritaður var í Moskvu þann 23. ágúst 1939 af utanríkisráðherrum ríkjanna, Joachim von Ribbentrop og Vjatsjeslav Molotov.^[7] Næsta ár undirrituðu ríkin einnig verslunarsamning.

Í sáttmálanum var samið um áhrifasvæði veldanna tveggja og grunnur lagður að sameiginlegri innrás þeirra í Pólland. Samningurinn var í gildi í nærri tvö ár, þar til Þýskalandsstjórn Adolfs Hitler batt enda á hann með því að ráðast inn á yfirráðasvæði Sovétríkjanna í Austur-Póllandi þann 22. júní 1941.^[2]

Sáttmálinn mælti fyrir um að hvorugt ríkið skyldi lýsa stríði á hendur hinu né ganga í bandalag við óvini hins. Auk kaflanna um frið milli ríkjanna var leynilegur viðauki í sáttmálanum þar sem Póllandi, Litháen, Lettlandi, Eistlandi, Finnlandi og Rúmeníu var skipt í þýsk og sovésk „áhrifasvæði“ í aðdraganda „landfræðilegrar og stjórnmálalegrar endurskipulagningar“ þessara landa. Þjóðverjar réðust inn í Pólland þann 1. september 1939. Jósef Stalín leiðtogi Sovétríkjanna fyrirskipaði eigin innrás í Pólland þann 17. september, einum degi eftir að hafa samið um vopnahlé við Japani í Khalkhin Gol. Í nóvember innlimuðu Sovétríkin hluta af Karelíu og Salla frá Finnlandi í Vetrarstríðinu og síðan hluta af Eistlandi, Lettlandi, Litháen og Rúmeníu. Sovétmenn notuðu áhyggjur af hvítrússneskum og úkraínskum minnihlutahópum sem tylliástæðu fyrir innrásunum. Innrás Stalíns í Búkóvíu í Rúmeníu fór gegn ákvæðum sáttmálans þar sem svæðið var fyrir utan áhrifasvæði Sovétmanna eins og það var tilgreint í sáttmálanum.^[8]

Pólsku löndin sem Sovétmenn innlimuðu urðu áfram hluti af Sovétríkjunum eftir lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Nýju landamærin voru dregin eftir Curzon-línunni. Aðeins svæðið í kring um Białystok og hluti af Galisíu var afhent Pólverjum handan við þá línu. Af landsvæðunum sem Sovétmenn hertóku eru svæði í Finnlandi (Karelía, Petsamo), Eistlandi (Ingría og Petseri) og Lettlandi (Abrene) enn hluti af Rússlandi.

Yfirvöld Sovétríkjanna neituðu tilvist leyniviðauka sáttmálans þar til árið 1989, en þá viðurkenndu Sovétmenn að hann hefði verið til og gagnrýndu hann.^[9] Stuttu síðar komu rússneskir þjóðernissinnar sáttmálanum til varnar og færðu rök fyrir því að sáttmálinn hefði verið nauðsynlegur til að tryggja öryggi Sovétríkjanna þar sem Bretar og Frakkar hefðu ekki verið viljugir til að mynda andfasískt bandalag.^[9][10] Vladimír Pútín hefur einnig komið sáttmálanum til varnar.^[11][12]