Mont Pèlerin Society

Mont Pèlerin Society, eða Mont Pèlerin-samtökin á íslensku, eru alþjóðlegt málfundafélag frjálslyndra fræðimanna, sem hittist annaðhvort ár og stundum oftar. Margir telja, að þau hafi haft mikil áhrif á það, að víða um heim hefur verið snúið aftur til þeirrar frjálshyggju, sem hafði veruleg áhrif á hagstjórn og löggjöf á 18. og 19. öld.

Mont Pèlerin-samtökin voru stofnuð í apríl 1947 í Sviss, þegar 47 menntamenn komu þar saman, en austurrísk-breski hagfræðingurinn Friedrich A. von Hayek hafði boðið þeim þangað. Á meðal fundarmanna voru Frank H. Knight, sem var áhrifamestur Chicago-hagfræðinganna svonefndu á öndverðri öldinni, Ludwig von Mises, einn aðalleiðtogi austurrísku hagfræðinganna svonefndu, heimspekingarnir Karl R. Popper, Michael Polanyi og Bertrand de Jouvenel, hagfræðingarnir Luigi Einaudi, forseti Ítalíu, Jacques Rueff, einn aðalráðgjafi de Gaulles, hershöfðingja og síðar forseta Frakklands, Wilhelm Röpke, sem var áhrifamikill í Vestur-Þýskalandi eftir stríð, og hagfræðingarnir von Hayek, Maurice Allais, Milton Friedman og George J. Stigler, sem allir áttu eftir að hljóta Nóbelsverðlaun í hagfræði. Stofnendur samtakanna samþykktu í fundarlok ávarp, þar sem lýst var áhyggjum af vaxandi ríkisvaldi og minnkandi einstaklingsfrelsi á Vesturlöndum. Ýmsir frjálslyndir menntamenn vildu þó ekki ganga í samtökin, þar sem þeir töldu Hayek og félaga hans halda of fast í hina klassísku frjálshyggju 18. og 19. aldar, sem væri orðin úrelt. Þeirra á meðal voru sænski stjórnmálaheimspekingurinn Herbert Tingsten, þótt hann sæti stofnfundinn, landi hans, hagfræðingurinn Bertil Ohlin og franski félagsfræðingurinn Raymond Aron, þótt hann héldi að vísu seinna erindi á einum fundi samtakanna.

Á meðal félaga í samtökunum hafa verið Ludwig Erhard, kanslari Þýska sambandslýðveldisins, Otto von Habsburg, sonur síðasta austurríska keisarans, Arthur Burns, aðalseðlabankastjóri Bandaríkjanna, Sir Geoffrey Howe, fjármálaráðherra og síðar utanríkisráðherra Stóra-Bretlands, William E. Simon og George Shultz, sem báðir hafa verið fjármálaráðherrar Bandaríkjanna (og Shultz einnig utanríkisráðherra), Vaclav Klaus, forseti Tékkneska lýðveldisins, Antonio Martino, varnarmálaráðherra Ítalíu, og Nóbelsverðlaunahafarnir Gary Becker, James M. Buchanan (forvígismaður Virginíu-hagfræðinganna svonefndu), Ronald Coase og Vernon Smith. Einn íslenskur félagi er í samtökunum, Hannes Hólmsteinn Gissurarson, prófessor, og sat hann í stjórn þeirra 1998-2004.

Mont Pèlerin samtökin hafa enga yfirlýsta stefnu, þótt óhætt sé að telja flesta eða alla félaga í þeim eindregna stuðningsmenn frjálshyggju. Margir telja, að samtökin hafi átt drjúgan þátt í því, að frjálshyggja, sem beið mikinn hnekki í heimsstyrjöldunum tveimur og heimskreppunni, efldist mjög á síðasta fjórðungi 20. aldar, þótt eflaust hafi hrun sósíalistaríkjanna í Austur-Evrópu einnig haft þar sitt að segja. Flestir félagarnir eru háskólaprófessorar, aðallega í hagfræði, en sumir eru kaupsýslumenn og rithöfundar. Forsvarsmenn ýmissa áhrifamikilla rannsóknastofnana eru félagar í samtökunum, til dæmis Institute of Economic Affairs í Lundúnum, Heritage Foundation, American Enterprise Institute og Cato Institute í Washington, DC, og Hoover Institution í Stanford-háskóla.

Forseti samtakanna frá 2010 er Kenneth Minogue, fyrrverandi prófessor í stjórnmálaheimspeki í Hagfræðiskólanum í Lundúnum. Fyrri forsetar voru:

• 1947-1961 Friedrich A. von Hayek (Bretlandi)
• 1961-1962 Wilhelm Röpke (Sviss)
• 1962-1964 John Jewkes (Bretlandi)
• 1964-1967 Friedrich Lutz (Þýskalandi)
• 1967-1968 Bruno Leoni (Ítalíu)
• 1968-1970 Günter Schmölders (Þýskalandi)
• 1970-1972 Milton Friedman (Bandaríkjunum)
• 1972-1974 Arthur Shenfield (Bretlandi)
• 1974-1976 Gaston Leduc (Frakklandi)
• 1976-1978 George J. Stigler Bandaríkjunum
• 1978-1980 Manuel Ayau (Guatemala)
• 1980-1982 Chiaki Nishiyama (Japan)
• 1982-1984 Lord Harris of High Cross (Bretlandi)
• 1984-1986 James M. Buchanan (Bandaríkin)
• 1986-1988 Herbert Giersch (Þýskalandi)
• 1988-1990 Antonio Martino (Ítalíu)
• 1990-1992 Gary Becker (Bandaríkjunum)
• 1992-1994 Max Hartwell (Bretlandi)
• 1994-1996 Pascal Salin (Frakklandi)
• 1996-1998 Edwin J. Feulner (Bandaríkin)
• 1998-2000 Ramon P. Diaz (Uruguay)
• 2000-2002 Christian Watrin (Þýskalandi)
• 2002-2004 Leonard P. Liggio (Bandaríkin)
• 2004-2006 Victoria Curzon-Price (Sviss)
• 2006-2008 Greg Lindsay (Ástralíu)
• 2008-2010 Deepak Lal (Bandaríkin)

Nokkrir Íslendingar hafa sótt fundi Mont Pèlerin-samtakanna auk Hannesar H. Gissurarsonar, þar á meðal Birgir Ísl. Gunnarsson, Geir H. Haarde, Friðbjörn Orri Ketilsson og Hörður Sigurgestsson. Mont Pèlerin-samtökin héldu fund á Íslandi í ágúst 2005 um "Frelsi og eignarrétt á nýrri öld" (Liberty and Property in the 21st Century). Á meðal umræðuefna voru einkaeignarréttur á útvarpsrásum, fiskistofnum og erfðavísum, hvort lítil ríki væru hagkvæmari einingar en stór og hvers vegna flestir menntamenn aðhyllast sósíalisma. Á meðal erlendra fyrirlesara voru Vaclav Klaus, forseti Tékkneska lýðveldisins, Andrei Illarionov, þá aðalefnahagsráðgjafi Pútíns Rússlandsforseta, Mart Laar, fyrrverandi forsætisráðherra Eistlands, Harold Demsetz, einn helsti eignarréttarhagfræðingur heims, og Arnold Harberger, sem er einna kunnastur Chicago-hagfræðinganna svonefndu. Íslenskir fyrirlesarar voru Davíð Oddsson, þá utanríkisráðherra, Ragnar Árnason prófessor, Þráinn Eggertsson prófessor, Birgir Þór Runólfsson dósent, Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor og dr. Kári Stefánsson forstjóri.

• Heimasíða Mont Pèlerin Society (á ensku) Geymt 17 júlí 2012 í Wayback Machine
• Heimasíða fundar MPS á Íslandi 2005 (á ensku) Geymt 5 febrúar 2006 í Wayback Machine
• Umsögn Björns Bjarnasonar um fund MPS á Íslandi 2005
• Umsögn (á frönsku) um fund MPS á Íslandi 2005 Geymt 1 október 2006 í Wayback Machine
• Grein í Washington Times um fund MPS á Íslandi 2005