17. öldin

17. öldin er öld sem hófst 1. janúar 1601 og stóð til 31. desember 1700. Hún telst til árnýaldar. Meðal þess sem einkenndi öldina var barokkstíllinn í evrópskri menningu, Gullöld Spánar, Gullöld Hollendinga og Grand Siècle í Frakklandi (valdatíð Loðvíks 14. Frakkakonungs). Á þessari öld átti Vísindabyltingin sér stað og fyrsta risafyrirtækið, Hollenska Austur-Indíafélagið, var stofnað. Breski sagnfræðingurinn Eric Hobsbawm hefur talað um „17. aldar kreppuna“ með vísun í átök milli ættarvelda, trúarhreyfinga og stjórnarstefna, auk efnahagslegrar ólgu sem stafaði af innflutningi góðmálma frá Nýja heiminum. Helstu hernaðarátök aldarinnar voru Þrjátíu ára stríðið og Tyrkjastríðið mikla í Evrópu, stríð Mógúlveldisins í Asíu og Stríð Hollendinga og Portúgala. Á 17. öld hófst landnám Evrópubúa í Ameríku fyrir alvöru.

Íslömsku púðurveldin; Tyrkjaveldi, Safavídaríkið og Mógúlveldið, blómstruðu á þessari öld. Mógúlveldið náði hátindi sínum á Indlandsskaga. Í valdatíð Aurangzeb er talið að Indland hafi verið stærsta hagkerfi heims, stærra en öll hagkerfi Vestur-Evrópuríkja til samans. Héraðið Subah Bangla (nú Bengal) var stórveldi í textílframleiðslu og flutti út klæðaefni úr bómull og silki um allan heim.

Í Japan stofnaði Tokugawa Ieyasu Tokugawa-sjógunatið sem markar upphaf Edótímabilsins í sögu Japans. Einhliða einangrun Japans hófst rétt fyrir miðja öldina og stóð fram á miðja 19. öld. Í Kína hrundi Mingveldið á sama tíma vegna árása Mansjúmanna undir stjórn Nurhacis. Barnabarn hans, Shunzi, stofnaði síðan Tjingveldið sem ríkti yfir landinu fram á 20. öld.

Eftir að konungsvaldið í Frakklandi hafði eflst í kjölfar borgarastyrjaldarinnar Fronde um miðja öldina gerðist Loðvík 14. einvaldur og notaði höll sína í Versölum sem lúxusfangelsi þar sem hann gat haft stöðugt eftirlit með franska aðlinum. Margir konungar Evrópu reyndu að ríkja í sama anda með misjöfnum árangri. Í Englandi leiddu einveldistilburðir Karls 1. til borgarastyrjaldar og stofnunar skammlífs Samveldis undir stjórn þingsins. Undir lok aldarinnar var þingbundin konungsstjórn fest í sessi sem stjórnarfar á Bretlandseyjum. Kaupauðgisstefnan var ríkjandi hugmyndafræði í alþjóðaviðskiptum. Evrópsku konungsríkin reyndu að tryggja alþjóðleg áhrif sín í gegnum verslunarfélög sem einnig stóðu að stofnun nýlenda utan Evrópu.

Líkt og 16. öldin einkenndist 17. öldin í Evrópu af mikilli ólgu í trúmálum. Gagnsiðbótin var áberandi í kaþólskum löndum og meðal mótmælenda var hreintrúarstefna áberandi í upphafi aldarinnar, en heittrúarstefna við lok hennar. Galdrafárið náði hámarki á fyrri hluta aldarinnar í Evrópu og evrópskum nýlendum í Ameríku. Á Íslandi stóð Brennuöld frá 1654 til 1690. 17. öldin var öld barokksins í tónlist, myndlist og arkitektúr. Leikhúslíf stóð víða með miklum blóma í Evrópu.

Við lok aldarinnar þekktu Evrópubúar lógaritma, rafmagn, sjónaukann og smásjána, örsmæðarreikning, þyngdaraflið, lögmál Newtons um hreyfingu, loftþrýsting og reiknivélar, þökk sé verkum helstu höfunda Vísindabyltingarinnar eins og Galileo Galilei, Johannes Kepler, René Descartes, Pierre Fermat, Blaise Pascal, Robert Boyle, Christiaan Huygens, Antonie van Leeuwenhoek, Robert Hooke, Isaac Newton og Gottfried Wilhelm Leibniz. Upplýsingin hófst undir lok 17. aldar með riti John Locke, An Essay Concerning Human Understanding.