Navara
Nafarroa
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Navara esas autonoma regiono di Hispania qua jacas norde de lando. Ol havas frontieri kun Francia en nordo, Baskia en westo, La Rioja ed Aragon en sudo ed en esto.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Ante l'arivo di Romani, la regiono habitesis da Vaskoni (posible ancestri de nuna Baski) e Kelt-Iberi proxim nuna Tudela. Diversa geografi, exemple Plinius, Strabon e Ptolomeus, skribis pri Vaskoni, e mencionis l'urbi ube li vivis: Oiasso (Oiartzun/Irun), Itourissa (Espinal), Iacca (Jaca), Alaunoa (Alagón), Segia (Ejea), Cascantum (Cascante), Graccurris (Alfaro), Kalagorina (Calahorra), Andelos (Andión), Nemeturissa (Oteiza). L'unesma kontakto inter Vaskoni e Romani probable eventis dum la 2ma yarcento a.K.
Pos finar la Romana imperio, Iberia okupesis dal Vizigoti. Li fondis rejio en Toledo, e mantenis kontakto kun Vaskoni, qui recevabis poka influi de Romani. Fakte, la regiono nune konocita kom Navara strukturigesis pos Islamala invado en Iberia. La nordo di la regiono restis poka tempo sub kontrolo di Mohamedani e rapide organizesis kom Kristana rejio, kun administrala centro en Pamplona. Samatempe, Hispana nobelo Casius konvertis su al Islamo, e lua decendanti guvernis la sudo di la regiono.
Sub la regno di Sancho la 3ma, la rejio di Navara (en la nordo di nuna provinco) atingis lua maxima povo ed extenseso, ma pos lua morto ol perdis teritorii. En 1274, pos la morto di Henrike la 1ma di Navara lua filiino Joana la 1ma di Navara divenis rejino. Joana, pos mariajar Philippe la 4ma, divenis anke rejino di Francia, dum ke elua spozulo divenis rejulo Felipe la 1ma di Navara. L'unesma filiulo de li, Louis, komencis la dinastio Kapet en Navara.
La du rejii (Francia e Navara) restis en personala uniono til 1328, kande Charles la 4ma di Francia mortis sen decendanti. En Francia, nur la maskula decendanti povis esar rejo, ma ne en Navara. Do, Joana, filiino di Louis la 10ma di Francia e la 1ma di Navara, divenis rejino, kun titulo Joana la 2ma.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]Olua geografio esas tre varianta. Granda parto dil teritorio esas montoza e kovrata per la montaro Pirenei, kontrastanta kun plani dil valo dil fluvio Ebro en la sudo.
Lingui
[redaktar | redaktar fonto]En Navara parolesas du lingui: Hispana e Baskiana. La du esas oficala en Navara: la Hispana en omna teritorio e la Baskiana en la centro e la nordo dil autonoma regiono. Hispana esas la matrala linguo por 88,9% de la habitantaro, dum ke la Baskiana esas la matrala linguo por 7,0%. Dum recenta yari la parolanti di Baskiana augmentis meze la habitantaro.
|
Autonoma regioni di Hispania |
|
|---|---|---|
| Andaluzia • Aragon • Asturia • Baleari • Baskia • Extremadura • Galisia • Kanarii • Kantabria • Kastilia e Leon • Kastilia-La Mancha • Katalunia • Madrid • Murcia • Navara • La Rioja • Valencia Autonoma urbi: Ceuta • Melilla Suverena teritorii: Chafarinas • Vélez de la Gomera • Alhucemas | ||