Kamote
| Kamote | |
|---|---|
| |
| Agsabsabong a kamote | |
| |
| Dagiti bagas ti kamote | |
| Taksonomia | |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Asterids |
| Urnos: | Solanales |
| Pamilia: | Convolvulaceae |
| Henero: | Ipomoea |
| Sebbangan: | I. batatas
|
| Dua a nagan | |
| Ipomoea batatas | |
Ti kamote (Ipomoea batatas), am-ammo pay kas kamotit wenno kamotig, ket maysa a maap-apit a mula a dagiti dadakkel ken nasam-it ti ramanna a bagasna ket maysa a napateg a nateng a ramut wenno bagas. Ti naganus a bulbulong ken ug-uggot ti kamote ken masida pay. Adayo a kabagian ti kamote ti patatas (Solanum tuberosum).
Ti kamote ket maysa a mula nga agdalapdap a perennial a lanut, addaan iti sukog-puso a bulbulong ken kalalainganna kadadakkel a sabsabong. Ti makan a ramut wenno bagas ti kamote ket immarantiddog wenno nagtitimbukel, addaan nalamuyot nga ukis ken addaan marmaris a nalabaga, ube, nalitem ken puraw. Ti lasag ti bagasna ket mabalin a puraw, amarilio, kahel wenno ube ti marisna.
Naisigud ti kamote iti tropical nga America, natartaraken sadiay agarup lima ribu a tawtawenen. Nagwaras iti intero a rehion, mairaman ti Caribbean
Maimulmula itan ti kamote iti amin a tropical ken nabara a rehion iti lubong basta adda makaanay a danum a mangtaginayon iti panagdakkelna.
Segun iti estadistika iti 2004 ti FAO, ti China ti agparparnuay iti 83% ti apit a kamote iti lubong babaen ti aganay 105,000,000 a tonelada a makali iti 4.9 milion nga ektaria a pagmulaan. Agarup kagudua ti apit a kamote dagiti Intsik ket maus-usar a pagpakan iti dingo.
Usar
[urnosen | urnosen ti taudan]Idinto a naimas a masida kas nateng dagiti bulong ken uggotna, ti bagas ti kamote ti kapategan a produkto. Iti sumagmamano a tropical a lugar, ti kamote ti kangrunaan a taraon. Malaksid iti gawgaw, nabaknang ti kamote iti dietary fiber, vitamin A, vitamin C, ken vitamin B6. Gagangay a dagiti bagas ti kamote ket malingta, maprito, mayurno, wenno maituno. Mabalin pay a maaramid kas gawgaw ken arina.
Maaramid pay kas kendi ken sinam-it ti kamote ken ramen iti nadumaduma a luto ken taraon. Iti Filipinas, nalatak ti bagas ti kamote a saramsam a liningta, naiprito iti tagapulot wenno asukar (maawagan iti camote cue) wenno maaramid a kendi ken jam ken kas chips. Iti Kailokuan, ti bagas ti kamote ti kangrunaan a ramen ti baradibud, maysa a luto nga Ilokano.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- www.cipotato.org
- www.cgiar.org
- fao.org Naiyarkibo 2008-02-14 iti Wayback Machine
