Laza

A orixe etimolóxica do topónimo Laza parece ter a súa orixe no vocábulo latino latium, que correspondería á rexión chamada do Lacio da Península Itálica entre os ríos Tíber e Liris, e da que se supón proviñan os primeiros romanos asentados neste val, aínda que algúns autores como Antonio-Augusto Diéguez Añel atópanlle unha orixe prerrománica^{[Cómpre referencia]}.

No concello hai varios sitios arqueolóxicos da idade de bronce, como o petróglifo das Pisadiñas (Laza) ou o das Ferraduras (Soutelo Verde). Na idade de ferro desenvolveuse a cultura castrexa, O castro de Laza está á beira do camiño secundario que enlazaba as vías 17 e 18 do itinerario de Antonino.^[1], desde Alberguería cara á serra de San Mamede^[2]

La singularidad de este castro está en su relación con el oppidum, único en toda la Vía Romana Secundaria IV, de Chaves (Portugal), a Baños de Molgas, en la provincia de Ourense, al que es obrigado considerar como prototipo de lo que es y significa un castro natural, sin construcciones aparentes, situado en un lugar estratégico, con un entorno geográfico también singular, elegido previamente por los pueblos primitivos pre-celticos, celtas y romanos, de quienes quedan vestigios.

Antonio-Augusto Diéguez Añel: Támega (páx. 14)

Outros poboados castrexos do concello son:

• Castro dos Mouros (asentamento fortificado; Soutelo Verde)

• A Coroa (asentamento fortificado; Carraxó)
• A Cidadella (asentamento fortificado; Carraxó. Próximo a unha explotación de estaño, coa cal o castro puido ter relación)
• Lombo da Cerca (asentamento fortificado; Trez)
• O Castro (asentamento fortificado; Alberguería)
• A Picota (asentamento; Camba)

As terras do val de Laza foron poboadas polos Tamaganos, unha das tribos castrexas pertencente ó convento Bracarense que aparece nomeada na Columna Honorífica da ponte de Chaves o Padrón dos pobos, e que abranguería as terras do Val norte do río Támega.

Os romanos tamén deixaron aquí a súa fonda pegada tal como se manifesta nos restos arqueolóxicos atopados na zona e que proban a explotación dos xacementos minerais, de asentamentos ou doutro tipo de restos:

• A Coroa (explotación aurífera en aluvión; Camba)
• Os Casarellos (asentamento; Toro. Apareceron varios muíños de man e un couzón de pedra dunha porta)
• Cabeza de Cántara (explotación mineira, tamén puido ser aurífera; Cerdedelo)
• Vasilla de Carraxó (cerámica; Carraxó)
• Ara anepígrafa da Alberguería
• As Minas Vellas de Arcucelos

Na Idade Media, segundo sinala Taboada Chivite ó estudar a Reconquista e a súa consolidación na comarca de Baronceli, Laza aparece relacionada nunha declaración testemuñar sobre aquela. Alude a este pobo como “Laza do Conde”. Foi curato de presentación do Conde de Motezuma, Marqués de Tenebrón que pon tamén ó seu xuíz. Tirso de Molina na súa obra Mari Hernández, La gallega escribe:

“El de Laza que ya esotro lado
ameno se avecina,
al. Val de Monterrey con quien confina,
cinco leguas de Chaves
dista este monte," etc....

En 1777, no libro Relación y Descripción Geográfica de los Estados pertenecientes a la excelentísima y Nobilísima Casa de Monterrey en el reino Galicia, Provincia de Órense, Pedro González de Ulloa sinala:

“El Duque mi señor pone Corregidor, Escribanos de número, y ministros con jurisdicción sobre la mayor parte de los vecinos; comprendiendo también las parroquias de Castro, Cerdedelo, Campo de becerros, y la sobredicha de Retorta. Y todas concurren a la audiencia de Laza; en donde reside el Corregidor…..”

Sobre o couto xurisdicional de Alberguería, tiña o poder o Arcediago de Varonceli. Da Catedral de Ourense, Vicente Risco e Xaquín Lorenzo no Boletín da Real Academia Galega explican como o camiño antigo que atravesa a vila de Laza, formando a súa rúa máis longa e principal, foi noutro tempo verea moi importante, sendo chamado polos lugareños “Camiño de Castela” coa ruta de Laza, Eiras, Portocamba, Campo Becerros, Venta do Bolaño, e Venta do Espiño ata a Gudiña, confirmando que tivo moito trafego de segadores que ían á sega á Castela. Tamén viñan de Castela comerciantes para traer aceite, carne, pemento etc... Posiblemente lle viñera de aí a súa importancia.

No ano 1812, a constitución contempla unha nova división territorial na que xorden novos concellos. Laza, Castro de Laza e Cerdedelo pertencen ó partido xudicial de Monterrei. A comezos de 1822 o concello de Cerdedelo desaparece e aparece como tal o de Retorta.

Finalmente, no ano 1835 implántase unha nova organización de municipios e Laza e mailas súas parroquias, que coinciden coas actuais, adscríbense ó partido xudicial de Verín.

•  
  Igrexa en Laza.
•  
  Albergue de peregrinos.
•  
  Peliqueiros.
•  
•  
  Casa do concello.
•  
  Placa altimétrica do concello.
•  
  Picota na Alberguería

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Laza vexa: Lugares de Laza.