Instituto Xelmírez
O Instituto Xelmírez,[1] Instituto Arcebispo Xelmírez[2] ou Arcebispo Xelmírez I,[1] durante moitos anos denominado Instituto Arzobispo Gelmírez,[3] foi o primeiro, e durante moitos anos o único, instituto de ensino secundario da cidade de Santiago de Compostela.
| IES Arcebispo Xelmírez I | |
|---|---|
| Enderezo | |
| Poza de Bar, s/n - 15705 - Santiago de Compostela | |
| Datas | |
| Creación | 1845 |
| Edificio actual | 1984 |
| Educación | |
| Ensinanzas | Educación Secundaria Obrigatoria, Bacharelato e Ciclos Formativos de FP |
| Xestión | |
| Tipo | Público |
| Xunta de Galicia | |
| Na rede | |
| http://www.edu.xunta.gal/centros/iesarcebispoxelmirez/ | |
É, polo tanto, un dos cinco "institutos históricos" de Galicia.[4]
Historia
editarAntecedentes
editarA mediados do século XIX, co triunfo dos moderados, fíxose público o chamado Plan Pidal, promovido polo ministro da Gobernación Pedro José Pidal, que se inclinaba pola ensinanza como dereito estatal. A asunción por parte do Estado da función docente presentouse como a única solución á situación do ensino; o plan plasmouse no Real Decreto de 17 de setembro de 1845.[5]
Dez días despois, mediante unha Real Orde cesouse a todos os reitores das universidades en exercicio, cuxa función asumiron os xefes políticos (antecesores dos gobernadores civís, hoxe delegados do goberno), os que, en calidade de visitadores e comisionados rexios, foron encargados da reorganización dos centros conforme ao novo modelo, pronunciadamente centralizado. Cualifícase nel como establecemento público de ensinanza aquel que en todo ou en parte se sostén con créditos votados polas Cortes nos Orzamentos Xerais do Estado, e que, por tanto, está controlado polo Goberno.[5]
Por outra parte, as universidades de España quedaron reducidas a dez, situadas nas cidades de Barcelona, Granada, Madrid, Oviedo, Salamanca, Santiago de Compostela, Sevilla, Valencia, Valladolid e Zaragoza. As das Canarias, Huesca e Toledo convertéronse en institutos de segunda ensinanza.[5]
Así mesmo, establecíase a configuración dos distritos universitarios das dez universidades que permaneceron en pé a partir desta reforma.[6]
Creación. Os institutos históricos
editarAo abeiro do Real Decreto de 17 de setembro de 1845, creouse o primeiro Instituto de Segunda Ensinanza na cidade de Santiago de Compostela, vinculado á Universidade de Santiago.
Durante o século XIX só existía en España un instituto de ensinanza secundaria en cada unha das capitais de provincia, coa excepción do de Santiago, por ter esta cidade Universidade. Estes institutos coñécense hoxe co nome de "institutos históricos"[7], nome tamén da institución que os agrupa para defender o seu patrimonio (ANDPIH). Os institutos históricos de Galicia son os actualmente chamados "Xelmírez I" (de Santiago de Compostela), "Salvador de Madariaga" (da Coruña), "Lucus Augusti" (de Lugo), "Sánchez Cantón" (de Pontevedra), e "Otero Pedraio" (de Ourense). Todos eles foron dotados con fondos de acordo co Plan Pidal.[4]
Sedes
editarDurante os seus 140 anos de historia este primeiro instituto de Compostela tivo varias sedes:
- A primeira foi o pazo de San Xerome,[8] que actualmente ocupa o reitorado da USC.
- Despois pasou ao antigo convento dos xesuítas da praza de Mazarelos, aínda hoxe coñecida por moitas persoas da cidade como a praza do Instituto,[8] no que no lintel da porta rezaba o título de Instituto General y Técnico.
- Durante o reinado de Afonso XIII e a Segunda República foi un centro de estudo mixto.
- Tras a guerra civil pasou a ser un centro masculino. Para as nenas creouse un instituto feminino, o "Rosalía de Castro", situado no edificio do antigo Colexio Maior de San Clemente, creado a principios do século XVI (en 1602), polo arcebispo Juan de San Clemente. Este instituto segue funcionando hoxe, e no mesmo lugar, pero agora, de acordo coa lei, é mixto.
- Máis tarde, a finais da década dos 60 de século pasado, o "Arzobispo Gelmírez" foi trasladado a San Caetano,[8] ao edificio que albergara o antigo Hospital Militar e a Escola de xordomudos.
- Despois da recuperación da democracia, tras a Constitución de 1978, cando a Xunta de Galicia asumiu as competencias en materia educativa, o instituto pasou a chamarse "Arcebispo Xelmírez".
O final do Instituto
editarFinalmente, en 1985, e como consecuencia de ocupar a Xunta de Galicia as instalacións de San Caetano, o instituto foi dividido en dous:
Pola Orde do 20/05/98 (DOG do 15 de xuño) o Instituto "Arcebispo Xelmírez" pasaba a denominarse Instituto de Ensinanza Secundaria "Arcebispo Xelmírez I",[9] situado na rúa das Burgas, no Campus Sur da Universidade, como resultado do desdobramento publicado no DOG do 27/08/85, que creaba o segundo, denominado Instituto de Ensinanza Secundaria "Arcebispo Xelmírez II", sito na rúa dos Irmandiños, en Vite (Vista Alegre).[8]
O IES "Arcebispo Xelmírez I" herdou a biblioteca e o laboratorio histórico, ademais doutras instalacións antes comúns.[8]
Notas
editar- ↑ 1,0 1,1 Historia do Xelmírez.
- ↑ O Instituto 'Arcebispo Xelmírez' de Santiago de Compostela: historia documental 1845-1857, de María do Carme Fariña Casaldarmos (Universidad de Santiago de Compostela, 1996).
- ↑ Fariña Casaldarnos, M. C. (1986): "La Iglesia y la enseñanza de la Historia Natural en el Instituto «Arzobispo Gelmírez» de Santiago de Compostela". En Iglesia y educación en España. Perspectivas históricas. IV Coloquio de Historia de la Educación. (Vol. II, sección II, pp. 69-72). Palma: Universitat de les Illes Balears.
- ↑ 4,0 4,1 O conselleiro de Educación presenta as IV Xornadas de Institutos históricos españois, que por primeira vez se desenvolve en Galicia.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Antecedentes del Plan Pidal de 1845.
- ↑ El Plan Pidal de 1845 en Alma Mater hispalense (en castelán).
- ↑ Asociación Nacional para la Defensa del Patrimonio de los Institutos Históricos Arquivado 03 de maio de 2018 en Wayback Machine. (en castelán)
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 El IES Xelmírez II inicia el 30 aniversario recordando su historia con el Xelmírez I. La Voz de Galicia, 08/10/2015.
- ↑ IES Arcebispo Xelmirez I.