Atún vermello

Como o resto dos túnidos, ten un corpo fusiforme, máis robusto na metade anterior. Pode chegar a tamaños de ata 3 metros aínda que o habitual son cifras de entre 1 e 2 metros, e o peso pode chegar ós 650 kg ^[4]. É a especie de atún que alcanza maiores tamaños.

Toda a zona dorsal é de cor azul moi escura, case negra, sen marcas de cor ningunha. Os costados son prateados, aclarando cara ó ventre. En vida, presentan no ventre unhas bandas e puntos grises, que trala morte xa non se aprecian.

 

Presenta dúas aletas dorsais, a segunda maior -en altura e lonxitude- que a primeira, moi xuntas. A primeira mostra 12-14 raios espiñosos e a segunda só un, cos restantes raios brandos (13 a 15). A primeira dorsal é de cor amarela ou azulenta pero a segunda é de cor castaña ou avermellada, carácter ó que lle debe o nome. A aleta pectoral non chega ó nacemento da segunda dorsal, sendo esta unha característica que permite diferencialo doutros atúns. A aleta anal (que carece de raios espiñosos) é case negra. Ten 8-10 pínnulas dorsais e 7-9 anais, de cor amarelada co bordo negro.

En relación con outras especies de túnidos, esta especie ten os ollos relativamente pequenos. Outro carácter identificativo é o número de dentes do primeiro arco branquial (34 a 43).

Canto ás características anatómicas, o fígado presenta estrías na superficie inferior ^[6]

Móvese en bancos pouco numerosos e en augas superficiais ^[7], normalmente a altas velocidades (cítanse valores de 80–90 km/h).

O atún vermello está presente en todo o Atlántico norte, no mar Mediterráneo e no mar Negro. Prefire augas de temperaturas ó redor dos 20 °C pero soporta sen problema ningún oscilacións entre os 5 e os 30 °C. Como outros túnidos, realiza movementos migratorios periódicos coñecidos desde hai séculos e que xa foron descritos por Aristóteles. Mediante o marcado de individuos que logo son devoltos ó mar puideron comprobarse desprazamentos desde México ou Florida ata Xapón ou o mar Cantábrico.

Para os efectos de cálculo de stocks e control de capturas estímanse dúas poboacións: Atlántico oeste e Atlántico este (que inclúe o Mediterráneo), ademais dunha subpoboación en Suráfrica. Os exemplares do Atlántico oeste adoitan alcanzar tamaños aínda maiores cos do leste, pero maduran sexualmente máis tarde.

Calcúlase que a súa lonxevidade supera os 15 anos. Alcanza a madurez sexual ós 4-5 anos, cun tamaño de 1-1,2 m e un peso de 15–25 kg. É carnívoro e aliméntase de sardiñas, bocartes ou arenques.

Ver artigo principal: Túnidos.

As migracións antes mecionadas desde o Atlántico ó Mediterráneo para desovar (en maio ou xuño), e viceversa (para pasa-lo inverno en mares máis fríos), foron aproveitadas polos pescadores desde tempos históricoas, para capturalos mediante a arte de pesca denominada palangre. Outra técnica, moderna, consiste en agrupalos mediante redes colocadas no seu percorrido para logo pescalos con cana ou directamente con garfos. Xa os fenicios utilizaron a tal fin unha arte de pesca específica para esta especie, as almadrabas ^[8], que aínda se seguen a utilizar no Mediterráneo, hoxe convertidas en verdadeiras granxas mariñas de engorde de atúns.

A sobreexplotación dos bancos de atúns, xunto á captura de exemplares subadultos, levounos a unha situación crítica. Segundo a Comisión Internacional para a Conservación do Atún Atlántico (CICAA), a poboación de atún vermello no Atlántico occidental diminuíu nun 90% desde os anos 70 e nun 50% a do Mediterráneo. Outros indicadores da gravidade da situación foron a constatación da dimiminución da biomasa de reprodutores a só o 20% do nivel que existía en 1970 e que a captura de exemplares por debaixo do talle mínimo legal, establecido en 6,4 kg, representa a matade do total de capturas [2].

É difícil manter o atún en catividade. O acuario da badía de Monterrey (México) é un dos poucos acuarios no mundo que manteñen con éxito a exhibición do atún.

O atún é un peixe moi apreciado na alimentación. É un peixe graxo por excelencia, cun 12% de graxa, rica en ácidos omega-3, e unha achega de 200 cal por 100 gramos. Pódese consumir directamente asado, á grella, ó forno, guisado ou mesmo cru, en carpaccio; ou en conserva. En Andalucía é típica a preparación de mojama: lombo de atún salgado e desecado. No País Vasco e Cantabria, a preparación máis característica é o chamado marmitako, guisado con salsa de tomate.

A pesca do atún, intensa desde hai séculos, viuse amplamente impulsada polo uso na gastronomía oriental, principalmente no Xapón, onde resulta moi apreciado para a elaboración do suxi, do sashimi ou do tataki, pratos hoxe xa difundidos noutras culturas. Actualmente, expórtase ao Xapón ó redor do 70% das capturas realizadas no Mediterráneo, a prezos que alcanzan os 100 euros/kg ^[9].

• ÁLVAREZ, Cristino (2004): "Atún rojo. Con permiso del mikado", en La Voz de Galicia, 29.02.2004.
• Comité Permanente de Investigacións e Estatísticas da Comisión Internacional para a Conservación do Atún Atlántico (CICAA) (sen data): Glosario de términos pesqueros [3].
• Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos (2007): Anuario de pesca 2006.
• LÓPEZ MUÑOZ, Daniel (coord.) (1999): Guía do consumidor de peixe fresco. Consellería de Pesca, Marisqueo e Acuicultura.
• MARCH, Lourdes (1993): La cesta de la compra. Alianza Editorial, Madrid.
• MUUS, B.J. e DAHLSTRÖM, P. (1981): Guía de los peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo. Ediciones Omega S.A., Barcelona.
• SÁNCHEZ, Carlos Maniel: "La matanza del atún rojo", en El Semanal, 30.04.2000.
• ZUDAIRE, Maite e YOLDI, Gema (2005): Pescados y mariscos. Eroski Publicaciones, Elorrio (Biscaia).

• Túnidos
• Bonito e Bonito do norte

• Ficha técnica Thunnus thynnus (FishBase).
• Páxina oficial da Comisión Internacional para a Conservación do Atún Atlántico (CICAA).
• Todo sobre a pesca do atún vermello xigante do Mediterráneo.
• Máis información sobre o atún vermello de almadraba.
• Greenpeace: El estado del atún rojo en el Mediterráneo Arquivado 09 de xullo de 2008 en Wayback Machine..