Vellarrón

O vellarrón é unha antiga máscara do Entroido de Castrelo de Cima no concello de Riós, en proceso de recuperación.

Os vellarróns levan unha carauta de cartón duro, onde resaltan un afiado nariz con bigote e barba feitos de la de ovella de cor negra; cellas mestas; dentamia branca e unhas grandes orellas de papel. O traxe leva unha camisa de algodón con lazos de once cores e un calzón con flocos das mesmas cores. Os complementos son un pano branco, faixa, botas, pololos e un pau chamado farrampo, ademais das fundamentais campás ao cinto. Da súa confección encargábanse homes e mulleres.

Estas máscaras saían en grupo por Castrelo de Cima e polas aldeas veciñas a pedir cartos ou comida coa que facer logo un xantar para o grupo. Acompañando os vellarróns ían outros personaxes como a Madama, muller engalanada con roupas elegantes e o Farrangón, home disfrazado con roupas vellas e coa cara tapada, que era o encargado de recoller os aguinaldos que daban os veciños. Nalgunha ocasión concreta o vellarrón ía acompañado dun cadelo disfrazado.

O vellarrón, facía soar as campás do cinto e asemade ía zorregando co farrampo (un látego similar a un mallo) a cantos atopaba na rúa ao seu paso. A xente dicíalle: "¡Vello, vello, vellarrón, mete os cartos no bolsón!", para que gardase os cartos que algúns –poucos– lle daban.

No lugar da Veiga do Seixo existía tamén unha máscara moi parecida á de Castrelo de Cima, coa diferenza de que a vestimenta estaba adornada con papeis de cores no canto das tiras de tea de cores que portaban en Castrelo.

A figura do vellarrón desapareceu durante a década dos setenta, pero foi recuperada no entroido de Verín no ano 2007. O concello do Riós encargoulle a un xastre de Ourense a confección de nove traxes, que participaron no desfile do entroido.

Outro dos costumes do carnaval en Castrelos eran as visitas e os bailes das mariposas (bolboretas), xa pola noite. Ataviados con panos, colchas ou calquera roupa vella, as chamadas mariposas ían de casa en casa entrando nelas, onde bailaban en medio de bromas e volvían saír para continuar co seu baile na rúa e logo noutra casa, así ata percorrer toda a aldea.

• R. Cruz, Xosé (2004). Trazos sobre a vestimenta tradicional no Surleste Ourensán. Deputación de Ourense. 

• Museo Galego do Entroido

• Festas e Tradicións: Vellarrón Concello de Riós.