Manatí

A dos triquéquidos (Trichechidae) é unha familia de mamíferos placentarios da orde dos sirenios coñecidos vulgarmente como manatís,^[1] e tamén como vacas mariñas, peixes muller e sereas (igual que a algúns pinnípedes, como focas e morsas), cos que gardan algunhas similitudes morfolóxicas, e cos que os mariñeiros antigos confudían).^[2]

Na actualidade só sobrevive un xénero desta familia, Trichechus, con tres especies (ou catro, segundo algúns autores).

Son animais grandes e pesados, e de movementos lentos, apracíbeis, herbívoros, que viven en augas tropicais, e pasan a maior parte do seu tempo buscando e inxerindo as plantas ribeiregas e do leito mariño de augas pouco profundas, tanto salgadas, como salobres e doces , nas costas de América oriental e de África occidental, nos estuarios e nalgúns ríos tributarios destas augas.

Os manatís teñen un corpo macizo, pero fusiforme. A pel é grosa e coriácea. As extremidades anteriores teñen forma de aleta, e as posteriores desapareceron e, para axudar na natación, desenvolveron unha cola plana e horizontal, de contorno arredondado, o que os diferencia do dugongo, que ten a aleta caudal falciforme (en forma de fouciño).

O labio superior está fendido no medio e presenta un bigote de longas sedas.

Poden permanecer baixo a auga durante vinte minutos, pastando plantas acuáticas, antes de emerxer á superficie para respiraren.

Viven en augas pouco profundas, o que os defende dos depredadores (como os tiburóns) que non se aventuran nestas augas. O seu único perigo represéntao o home, que antigamente cazaban estes animais pola súa carne, e tamén para aproveitar a graxa e a pel. Hoxe en día tamén están ameazados pola contaminación} do seu hábitat e polas feridas inflixidas polas hélices dos barcos.

Xusto debaixo da pel os manatís, como topdos os sirenios (e os cetáceos e pinnípedes), teñen unha grosa capa subcutánea de tecido adiposo vascularizado que lles serve como illante. En efecto, a auga conduce a calor 25 veces mellor que o aire á mesma temperatura.^[3] e, sobre todo, ten unha capacidade calorífica moito máis alta, o que favorece o arrefriamento dos animais de sangue quente.

A familia foi descrita en 1872 polo ictiólogo e paleontólogo estadounidense Theodore Gill, en Smithson. Misc. Coll., 11 (1): 14.^[4]

En canto ao único xénero actual, a súa descrición débese ao naturalista sueco Carolus Linnaeus, en 1758, na 10ª edición do seu Systema Naturae.

O nome da familia, Trichechidae, está formado, como é habitual, sobre a base do nome de xénero tipo, Trichechus, á que se lle engade a desinencia do larín científico ´-idae, propia dos nomes das familias de animais.

O nome do xénero, Trichechus, é un composto formado polos elementos do latín científico trich-, tirado do grego antigo τριχός trichós, xenititivo de θρίξ thríx, "pelo",^[5] e -echus, derivado do verbo grego έχω échō, "ter", facendo referencia aos pelos (sedas) que estes animnais teñen no labio superior.^[6]

O nome vulgar manatí, é unha palabra de orixe taíno ou arauaco^[7] que significa "peito", en referencia ás mamas que teñen as femias destes animais a carón das axilas, e que pasou aos idiomas europeos a través de castelán.^[8]

Ademais de polo nome válido, que é o ue orixinariamente lle adxudicou Gill, o grupo coñeceuse tamén polos seguintes sinónimos:^[4]

• Manatida Haeckel, 1866
• Manatidae Gray, 1821
• Manatina Bonaparte, 1837
• ManatoideaGill, 1872
• Trichechoidea Giebel, 1847
• Trichecida Haeckel, 1866

Nota: como pode verse, non todos os autores lle outorgaban ao grupo o rango de familia.

Familia Trichechidae

• Anomotherium †
• Miosiren †
• Potamosiren †
• Ribodon †
• Trichechus

Na actualidade só sobreviven tres especies, as tres do xénero Trichechus:^[4]

Xénero Trichechus Gill, 1872

• Trichechus manatus Linnaeus, 1758, o manatí do Caribe ou antillano.
• Trichechus inunguis Natterer, 1883 o manatí amazónico.
• Trichechus senegalensis Link, 1795, o manatí africano.

Hai unha posíbel cuarta especie que habitaría no río Aripuaná, un afluente do Amazonas, no Brasil, un manatí anano dunha lonxitude de aproximadamente 1,3 m,^[9] pero non foi definida de maneira válida e a opinión científica dominante é que estes animais non son máis que exemplares xuvenís do manatí amazónico.^[10]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Manatí

• Berta, A.; J. Sumich & K. Kovacs (2005): Marine Mammals: Evolutionary Biology. Burlington, MA, USA: Academic Press.
• Feldhamer, G.; L. Drickamer, S. Vessey, J. Merritt & C. Krajewski (2007): Mammalogy: Adaptation, Diversity, Ecology. Baltimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press.
• Jefferson, T.; S. Leatherwood & M. Webber (1993): Marine mammals of the World. Roma: United Nations Environment Programme.
• Jefferson, T.; M. Webber & R. Pitman (2008): Marine Mammals of the World: A Comprehensive Guide to their Identification. Londres: Academic Press.
• Nowak, R. (2003): Walker’s Marine Mammals of the World. Baltimore, Maryland, USA: Johns Hopkins University Press.
• Reeves, R.; B. Stewart, P. Clapham & J. Powell (2002): Sea Mammals of the World. Londres: A & C Black.
• Reynolds, J. & D. Odell (1991): Manatees and Dugongs. Nova York, NY: Facts on File Inc.
• Ridgway, S. & R. Harrison (1985): Handbook of Marine Mammals: Volume 3: The Sirenians and Baleen whales. Londres: Academic Press.
• Self-Sullivan, C. (2006): "Evolution of the Sirenia".
• Vaughan, T.; J. Ryan & N. Czaplewski (2011): Mammalogy. Sudbury, MA. USA: Jones and Bartlett Publishers.

• Mamíferos
• Afroterios
• Sirenios

• Trichechidae na Animal Diversity Web. Con abundantísima información, imaxes e bibliografía (en inglés)
• Trichechidae na Encyclopedia of Life (en inglés)