José Saramago

José Saramago

Biografía
Nacemento	(pt) José de Sousa Saramago 16 de novembro de 1922 Azinhaga, Portugal (pt)
Morte	18 de xuño de 2010 (87 anos) Lanzarote, España
Causa da morte	leucemia
Relixión	Ateísmo
Actividade
Lugar de traballo	Lisboa
Ocupación	xornalista, crítico literario, autor de diarios, escritor, guionista, dramaturgo, ensaísta, poeta, dramaturgo, cronista, tradutor, novelista, revolucionario
Xénero artístico	Magic realist fiction (en)
Movemento	Realismo mágico (pt)
Obra
Obras destacables (1993) O Evangelho segundo Jesus Cristo (pt) (1995) Ensaio sobre a cegueira (2004) Ensaio sobre a Lucidez (pt) (2005) As Intermitências da Morte (pt) (2008) A Viagem do Elefante (pt) (2009) Caim (pt)
Familia
Cónxuxe	Pilar del Río (1988–2010) Isabel da Nóbrega (1970–1986) Ilda Reis (1944–1970)
Fillos	Violante Saramago Matos  () Ilda Reis
Premios
(16 de novembro de 2021)  Grand Collar of the Order of Camões (en) (2004)  Premio América de literatura (2001)  honorary doctorate of the University of Granada (en) (2000)  doutor honoris causa pola Universidade de Salamanca (1999)  honorary doctorate of the Bordeaux Montaigne University (en) (1999)  honorary doctorate of the University of Las Palmas, Gran Canaria (en) (1999)  honorary doctorate of the Polytechnic University of Valencia (en) (3 de decembro de 1998)  Grande-Colar da Ordem Militar de Sant'Iago da Espada (pt) (1998)  Premio Nobel de Literatura (1998)  Premio Arcebispo Xoán de San Clemente de novela estranxeira, premiado polo traballo Ensaio sobre a cegueira (1997)  honorary doctorate of the University of Castille-La Mancha (en) (1996)  Premio Rosalía de Castro en lingua portuguesa (1995)  Premio Camões (1991)  honorary doctorate of Seville University (en)  honorary doctor of the University of Santiago, Chile (en)  honorary doctor of the University of Manchester (en)  honorary doctor of the University of Turin (en)  Comendador da Ordem Militar de Sant'Iago da Espada (pt)  Doctor honoris causa pela Universidade de Brasília (pt)  doutor honoris causa pola Universidade de Coímbra  cabaleiro da orde das Artes e as Letras
Sinatura
Descrito pola fonte	Obálky knih,
Páxina web	josesaramago.org

José de Sousa Saramago, nado en Azinhaga, Golegã, o 16 de novembro de 1922 e finado en Tías, Lanzarote, o 18 de xuño de 2010, foi un escritor portugués, gañador en 1998 do Premio Nobel de Literatura e en 1995 do Premio Camões.^[1]

Saramago considerouse responsable do recoñecemento internacional efectivo da prosa en portugués.^[2] Coñecido polo seu ateísmo^[3] e iberismo, foi membro do Partido Comunista Portugués e foi subdirector do Diário de Notícias. Xunto con Luiz Francisco Rebello, Armindo Magalhães, Manuel da Fonseca e Urbano Tavares Rodrigues foi, en 1992, un dos fundadores da Fronte Nacional para a Defensa da Cultura (FNDC). Casado, en segundas nupcias, coa española Pilar del Río, Saramago viviu na illa española de Lanzarote, nas Illas Canarias. O 29 de xuño de 2007 constituíu a Fundación José Saramago para a defensa e difusión da Declaración Universal dos Dereitos Humanos e problemas ambientais. En 2012, a Fundación José Saramago abriu as súas portas ao público na Casa dos Bicos de Lisboa, presidida pola súa muller Pilar del Río .

José Saramago naceu en 1922 na aldea de Azinhaga, no municipio de Golegã, dunha familia de agricultores, foron os seus pais José de Sousa (1896-1964), que despois foi policía, e Maria da Piedade (1898-1982).^[4] Naceu 16 de novembro, aínda que o rexistro oficial mostra o 18 como o día do seu nacemento. A súa vida pasou en gran parte na cidade de Lisboa, a onde a familia se mudou en 1924, mesmo antes de cumprir dous anos, o seu irmán Francisco de Sousa (1920-1924) morreu o 22 de decembro do mesmo ano.

A orixe do apelido Saramago fai referencia ao apelido familiar, Saramago , que é unha planta herbácea cunha flor que medra na rexión de Golegã. Na data do rexistro de nacemento de José, o conservador rexistrou erroneamente ao neno co alcume polo que a familia era coñecida.

A súa nai, analfabeta, inculcoulle as ganas de saber e regaloulle o seu primeiro libro.^[5] Mostrou un interese temperán polos estudos e a cultura, e esta curiosidade ante o mundo acompañouno ata a súa morte.

Por dificultades económicas non puido prolongar o ensino secundario. Despois de facer o curso de cerralleiro mecánico, traballou de oficinista na Seguridade Social^[6] e conheceu, e 1975, o desemprego. Iso non lle impediu manter unha postura cívica exemplar, marcada pelo traballo político activo, antes e durante o regime salazarista, nin de, grazas a un traballo de autodidacta, adquirir uns coñecementos literários, culturais, filosóficos e históricos de calidade, para acabar converténdose nun dos raros escritores profesionais portugueses.^[7]

Fascinado polos libros, visitou a Biblioteca Municipal Central / Palacio Galveias pola noite.^[4]

Á idade de 25 anos publicou a primeira novela Terra do Pecado (1947), no mesmo ano do nacemento da súa filla, Violante dos Reis Saramago, froito do seu primeiro matrimonio con Ilda Reis - coa que casou en 1944 e coa que permaneceu ata 1970. Naquel momento, Saramago era funcionario. Entre 1970 e 1986 conviviu coa escritora Isabel da Nóbrega. En 1988 casaría coa xornalista e tradutora española María del Pilar del Río Sánchez, á que coñeceu en 1986 e xunto a quen viviu ata a súa morte. En 1955 e para aumentar os seus ingresos, comezou a facer traducións de Hegel , Tolstoi e Baudelaire, entre outros.^[4]

Despois de Terra do Pecado, Saramago presentou ao seu editor o libro Clarabóia que, tras ser rexeitado, permaneceu inédito ata 2011. Non obstante, persiste nos esforzos literarios e, 19 anos despois, un empregado, daquela, da Editorial Estudos Cor, cambia a prosa para a poesía, lanzando Os Poemas Possíveis. Cinco anos, publica, sen afección, outros dous libros de poesía máis: Probablemente Alegria (1970) e O Ano de 1993 (1975). É cando tamén cambia de traballo, abandonando Estudos Cor para traballar no Diário de Notícias (DN) e, máis tarde, no Diário de Lisboa. En 1975, volveu ao DN como subdirector, onde permaneceu dez meses, ata o 25 de novembro do mesmo ano, cando os militares portugueses interviñeron na publicación (reaccionando ao que consideraban os excesos da Revolución dos Caraveis), despedindo a varios empregados. Cansado, Saramago decide dedicarse só á literatura, substituíndo ao xornalista polo narrador: "(...) Estaba agardando as pedras do crebacabezas do destino - supoñendo que haxa destino, non creo que haxa - para organizarse. É necesario que cada un de nós puxese a súa propia pedra, e o que puxen foi este: "Non vou buscar traballo" , dixo Saramago nunha entrevista coa revista Playboy, en 1995.^[4] Da experiencia vivida nos xornais, quedaron tres crónicas: Deste Mundo e Outro, 1971, A Bagagem do Viajante, 1973, Opiniões que o DL Teve, 1974 e Os Apontamentos, 1976. Pero non son as crónicas, nin as historias, nin o teatro os encargados de facer de Saramago un dos autores portugueses máis importantes. Esta misión está reservada para as súas novelas, o xénero ao que regresa en 1977.^[8]

Tres décadas despois de que se publicase Terra do Pecado, Saramago volveu ao mundo da prosa de ficción cun Manual de Pintura e Caligrafía . Pero aínda non é o lugar onde o autor definise o seu estilo. As marcas características do estilo "saramaguiano" só aparecerían con Levantado do Chão (1980), un libro no que o autor retrata a vida de privación da pobre poboación do Alentexo.^[8]

Dous anos despois de Levantado do Chão , aparece a novela Memorial do Convento (1982), un libro que definitivamente gaña a atención de lectores e críticos. Nela, Saramago mesturou feitos reais con personaxes inventados: o rei D. João V e Bartolomeu de Gusmão, co misterioso Blimunda e o traballador Baltazar, por exemplo. O contraste entre a rica aristocracia ociosa e a xente traballadora e construtiva da historia serve como metáfora da loita de clases marxistas. A brutal crítica dunha Igrexa ao servizo dos opresores inicia a exposición dun intento de destruír o fenómeno relixioso como un día humano construtor de guerras.^[8]

De 1980 a 1991, o autor sacou á luz catro novelas máis que fan referencia a feitos da realidade material, cuestionando a interpretación da "historia" oficial: O Ano da Morte de Ricardo Reis (1985), sobre as andanzas do heterónimo de Fernando Pessoa por Lisboa. Jangada de Pedra (1986), na que se cuestiona o papel ibérico na entón CEE a través da metáfora da Península Ibérica, rompéndose de Europa e atopando o seu lugar entre a vella Europa e a nova América; História do Cerco de Lisboa (1989), onde un revisor ten a tentación de introducir un "non" no texto histórico que corrixe, cambiando o seu significado; e O Evangelho Segundo Jesus Cristo (1991), onde Saramago reescribe o libro sagrado desde a perspectiva dun Cristo que non é Deus e se revolve contra o seu destino e onde, en profundidade, cuestiona o lugar de Deus, o cristianismo, o sufrimento e a morte.^[8]

Nos anos seguintes, entre 1995 e 2005, Saramago publicou seis novelas máis, iniciando unha nova fase na que as tramas xa non se despregan en lugares ou tempos concretos e os personaxes históricos están ausentes: Ensaio Sobre a Cegueira (1995); Todos os Nomes (1997); A Cova (2001); O Homen Duplicado (2002); Ensaio sobre a lucidez (2004); e As intermiténcias da morte (2005). Nesta fase, Saramago penetrou nos camiños da sociedade contemporánea dun xeito máis investigador, cuestionando á sociedade capitalista e o papel da existencia humana condenada a morte.^[8]

Formou parte da primeira dirección da Asociación Portuguesa de Escritores, e, desde 1985 a 1994, foi presidente da Asemblea Xeral da Asociación Portuguesa de Autores.^[9]

A novela O Evangelho Segundo Jesus Cristo (1991) levouno á fama por mor dunha polémica sen precedentes en Portugal —que se considera unha república laica—, cando o goberno vetou a súa presentación ao Premio Literario Europeo dese ano, alegando que «ofendía os católicos». Como acto de protesta, Saramago abandonou Portugal e instalouse na illa canaria de Lanzarote. En 1995 publicou unha das súas novelas máis coñecidas, Ensaio sobre a Cegueira. En 1997 publicou a súa novela Todos os Nomes, que gozou tamén de gran recoñecemento. En 1998 gañou o Premio Nobel de Literatura, converténdose no primeiro escritor —e ata o de agora o único— de lingua portuguesa en gañar este premio. Desde entón, compartiu a súa residencia entre Lisboa e a illa canaria, participando na vida social e cultural de ambos os países, cuxas estreitas relacións xustificou nunha entrevista para propoñer a súa idea utópica de creación dunha Iberia unida.^[10]​ Ateo declarado,^[11]​ colaborou ocasionalmente en prensa, achegando o seu punto de vista,^[12] sempre agudo e comprometido.​ En definición súa, «Deus é o silencio do universo, e o ser humano, o berro que dá sentido a ese silencio». Unha das súas últimas obras foi As intermitências da morte, onde conta dun país cuxo nome non será mencionado e prodúcese algo nunca visto desde o principio do mundo: a morte decide suspender o seu traballo letal, a xente deixa de morrer. De aí en diante, relataranse situacións inimaxinables ou non, xa que ninguén morre pero seguen envellecendo. A frase que pecha a súa última novela, Caín, é «A historia acabou, non haberá máis que contar». Tanto a súa casa^[13] como a biblioteca privada atópanse abertas ao público todo o ano na vila de Tías. Polos corredores é fácil toparse con Pilar do Río, a súa muller, quen aínda frecuenta a vivenda e preside a Fundación José Saramago. Alí, entre outras cousas, está a colección de reloxos que o escritor portugués detivo ás catro, como símbolo de amor cara a ela, pois coñecéronse a esa hora.

A viaxe a Lanzarote conta máis sobre o escritor do que mostra a xustificación actual (a medida de censura portuguesa). Co xesto de retirada cara á illa máis oriental das Canarias, Saramago non só protesta contra o cerco, senón que se arraiga nun lugar de xeografía inhóspita (é unha illa volcánica, con pouca vexetación e sen fonte de auga potable). A decisión ten un carácter revelador, máis aínda se ten en conta que, neste caso, "máis oriental" significa dicir máis preto de Portugal e do continente europeo.

Mesmo nos tempos de hexemonía do pensamento pro mercado, Saramago mantivo os ollos nunha illa europea máis preto de África que o antigo centro da civilización capitalista. Atento sempre ás inxustizas da era moderna, vixiante das máis diversas causas sociais, Saramago nunca se cansou de investir, usando a arma que usaba, a palabra. "Aquí na Terra continúa a fame, / A desgraza, o loito e a fame de novo".^[14] di o eu lírico do poema saramaguiano "Fala do Velho do Restelo ao Astronauta" (do libro Os Poemas Possíveis , publicado en 1966).

Saramago morreu o 18 de xuño de 2010,^[15] aos 87 anos, na súa casa de Lanzarote onde vivía coa súa muller Pilar del Rio, vítima de leucemia crónica.^[16] O escritor levaba tempo enfermo e o seu estado empeorou na última semana da súa vida. O seu funeral tivo honras de Estado e o corpo foi cremado no cemiterio Alto de São João, en Lisboa. As cinzas do escritor foron depositadas ao pé dunha oliveira, en Lisboa o 18 de xuño de 2011.^[17]

Portugal declarou dous días de loito. Condolencias de Luiz Inácio Lula da Silva (Brasil), Bernar Kouchner (Francia) e José Luis Rodríguez Zapatero (España), mentres Raúl e Fidel Castro de Cuba enviaron flores. O funeral foi en Lisboa o 20 de xuño de 2010, na presenza de máis de 20.000 persoas, moitos viaxaron centos de quilómetros, mais tamén foi notabele a ausencia do Presidente de dereitas de Portugal Aníbal Cavaco Silva.^[18]

José Saramago foi coñecido por usar un estilo oral, coeval de contos de tradición oral populares nos que a vitalidade da comunicación é máis importante que a corrección ortográfica da lingua escrita. Están presentes todas as características da linguaxe oral, empregada predominantemente en oratoria, dialéctica, retórica e que serven ao seu estilo intervencionista e persuasivo. Así, usa frases e períodos longos, empregando a puntuación dun xeito non convencional; os diálogos dos personaxes insírense nos parágrafos que os preceden, de xeito que non haxa sangras nos seus libros. Este tipo de marca de voz proporciona unha forte sensación de fluxo de conciencia, ata o punto de que o lector se confunda se un certo diálogo era real ou só un pensamento. Moitas das súas frases (ou oracións) ocupan máis dunha páxina, empregando comas onde a maioría dos escritores usarían puntos finais. Así mesmo, moitos dos teus parágrafos ocuparían capítulos enteiros doutros autores.^[8]

Estas características fan que o estilo de Saramago sexa único na literatura contemporánea, sendo considerado por moitos críticos como un mestre no tratamento da lingua portuguesa. En 2003, o crítico norteamericano Harold Bloom, no seu libro Genius: A Mosaic of One Hundred Exemplary Creative Minds, consideraba a José Saramago "o novelista máis talentoso vivo hoxe ", referíndose a el como" o Mestre ". Ademais, afirmou que Saramago é "un dos últimos titáns dun xénero literario que está desaparecendo".^[8]

A obra de José Saramago caracterizouse por interrogar a historia de Portugal e as motivacións humanas. Atopar as claves polas que un imperio quedou relegado a un segundo plano respecto ao resto de Europa e entender o accionar do home foron as súas preocupacións centrais. Pero aínda que a súa novelística ten como eixo vertebrador a realidade de Portugal e a súa historia, non se trata, con todo, dunha narrativa histórica, senón de relatos onde a historia se mestura coa ficción, sempre a través da ironía e ao servizo dunha aguda conciencia social.^[4]

Na Universidade Autónoma de Barcelona creouse a Cátedra José Saramago^[19] e na Universidade de Vigo a Cátedra Internacional José Saramago.^[20]

IV Premio Arcebispo San Clemente, 1999 (Santiago de Compostela), por Ensaio sobre a cegueira ^[21] e Premio Rosalía de Castro do PEN Club de Galicia, con Gonzalo Torrente Ballester, Bernardo Atxaga e Joan Perucho, 1996 (Vigo).^[22]

Ensaio sobre a Cegueira foi representado polo grupo galego Sarabela Teatro en 2015, baixo a dirección de Ánxeles Cuña Bóveda.^[23]

José Saramago sostivo que a existencia dunha cultura galego-portuguesa «é case teórica, xa que a relación de Galicia e Portugal termina no Douro». Explicou que «o que está ao sur xa non pinta nada e chega ata o Douro porque eses dous pobos teñen intereses comúns; temos intereses exclusivos dun e outro lado, pero non se chega a ningunha parte se non se busca o que é común, o que é noso».^[24]

En 1999 clausurou a XVI Semana Galega de Filosofía, na que participou unha vez máis.^[25] Participou en 2009 nos Diálogos Literarios de Mariñán, da Fundación Carlos Casares.^[26]

En 2018 o Centro Cultural Portugués do Instituto Camões de Vigo celebrou en Galicia o vixésimo aniversario da concesión do Premio Nobel de Literatura a José Saramago.^[27]

• Terra do Pecado (1947). Porto Editora. 2015, 11ª ed. En 2020, 328 páxs. ISBN 978-972-0-04758-8. Reeditado en 2022 como A viúva, título orixinal de Saramago (ISBN 9789720036179).
• Manual de Pintura e Caligrafia (1977). Porto Editora.^[28]. 2014, 272 páxs. ISBN 978-972-0-04656-7.
• Levantado do Chão (1980). Porto Editora. 2018, 21ª ed.^[28] 392 páxs. ISBN 978-972-0-04689-5.
• Memorial do Convento (1982). Porto Editora. 2019, 61ª ed.^[29][30] 402 páxs. ISBN 978-972-0-04671-0.
• O ano da morte de Ricardo Reis (1984). Porto Editora. 2019, 25ª ed.^[28] 496 páxs. ISBN 978-972-0-04882-0.
• A Jangada de Pedra (1986). Porto Editora. 2015, 17ª ed.^[28] En 2018, 352 páxs. ISBN 978-972-0-04759-5.
• História do Cerco de Lisboa (1989). Porto Editora. 2019, 11ª ed.^[28] 368 páxs. ISBN 978-972-0-04653-6.
• O Evangelho Segundo Jesus Cristo (1991). Porto Editora. 2019, 36ª ed.^[28] 448 páxs. ISBN 978-972-0-04682-6.
• Ensaio sobre a Cegueira (1995). Porto Editora. 2014, 23ª ed.^[28] En 2020, 346 páxs. ISBN 978-972-0-04683-3.
• Todos os Nomes (1997). Porto Editora. 2015, 12ª ed. 280 páxs. ISBN 978-972-0-04757-1.
• A Caverna (2000). Porto Editora. 2018, 5ª ed. 368 páxs. ISBN 978-972-0-04654-3.
• O Homem Duplicado (2002). Porto Editora. 2014, 3ª ed. En 2018, 336 páxs. ISBN 978-972-0-04649-9.
• Ensaio sobre a Lucidez (2004). Porto Editora. 2019, 6ª ed. 360 páxs. ISBN 978-972-0-04652-9.
• As Intermitências da Morte (2005). Porto Editora. 2019, 7ª ed. 232 páxs. ISBN 978-972-0-04667-3.
• A Viagem do Elefante (2008). Porto Editora. 2014, 8ª ed. En 2018, 216 páxs. ISBN 978-972-0-04650-5.
• Caim (2009). Porto Editora. 2017, 13ª ed. En 2020, 146 páxs. ISBN 978-972-0-72757-2.
• Clarabóia (2001). Rematada en 1953. Porto Editora. 2017, 2ª ed. 328 páxs. ISBN 978-972-0-04855-4..
• Alabardas, alabardas, Espingardas, espingardas (2014). Novela inacabada, escrita en 2010, e publicada postumamente. Companhia das Letras. ISBN 978-8535924909. Con ensaios de Roberto Saviano, Fernando Gómez Aguilera e Luiz Eduardo Soares.

• Objeto quase (1978). Porto Editora. 2015, 7ª ed. 136 páxs. ISBN 978-972-0-04655-0.
• O Conto da Ilha Desconhecida (1998). Porto Editora. 2019, 17ª ed. 64 páxs. ISBN 978-972-0-72668-1.
• Poética dos cinco sentidos: La Dame à la Licorne (1979). Con Maria Velho da Costa, Augusto Abelaira, Nuno Bragança, Ana Hatherly, Isabel da Nóbrega. Livraria Bertrand. José Saramago: O Ouvido.^[31]

• A maior flor do mundo (2001). Porto Editora. En 2020, 32 páxs. ISBN 978-972-0-04758-8.
• O Silêncio da Água (2011). Ed. Caminho. 24 páxs, ISBN 9789722123938.
• O lagarto (2016). Porto Editora. Conto incluído en A Bagagem do Viajante, e que postumamente se publicou con ilustracións de J. Borges. 24 páxs. ISBN 978-972-0-04881-3.

• Os Poemas Possíveis (1966). Porto Editora. 2019, 11ª ed. 184 páxs. ISBN 978-972-0-04685-7.
• Provavelmente Alegria (1970). Porto Editora. 2014, 7ª ed. En 2019, 96 páxs. ISBN 978-972-0-04686-4.
• O Ano de 1993 (1975). Porto Editora. 2018, 4ª ed. 72 páxs. ISBN 978-972-0-03053-5.
• Poesía completa (2005). Alfguara. Edición bilingüe español-portugués. 648 páxs. ISBN 9788420467726

• A Noite (1979). Porto Editora. 2014, 4ª ed. En 2018, 136 páxs. ISBN 978-972-0-04648-2.
• Que Farei com Este Livro? (1980). Porto Editora. 2015, 6ª ed. En 2019, 192 páxs. ISBN 978-972-0-04714-4.
• A Segunda Vida de Francisco de Assis (1987). Porto Editora. 2018, 4ª ed. 144 páxs. ISBN 978-972-0-03043-6.
• In Nómine Dei (1993). Porto Editora. 2018, 6ª ed. 200 páxs. ISBN 978-972-0-03044-3.
• Don Giovanni ou O dissoluto absolvido (2005). Porto Editora. 2018, 2ª ed. 98 páxs. ISBN 978-972-0-03041-2.

• Cadernos de Lanzarote I (1994). Porto Editora. 2016, 3ª ed.
• Cadernos de Lanzarote II (1995). Porto Editora. 2016, 3ª ed.
• Cadernos de Lanzarote III (1996). Porto Editora. 2017, 4ª ed.
• Cadernos de Lanzarote IV (1998). Porto Editora. 2017, 6ª ed.
• Cadernos de Lanzarote V (1998). Porto Editora. 2018, 5ª ed.
• Último Caderno de Lanzarote. O diário do ano no Nobel (2018). Porto Editora. Escrito en 1998 e publicado postumamente en 2018. 272 páxs. ISBN 978-972-0-03128-0.
• As Pequenas Memórias (2006). Porto Editora. 2014, 4ª ed. En 2019, 136 páxs. ISBN: 978-972-0-04651-2.
• O Caderno (2009). Porto Editora. Crónicas do blog de José Saramago de setembro de 2008 a novembro de 2009. En 2018, 376 páxs. ISBN 978-972-0-03042-9.
• O Caderno 2 (2009). Porto Editora. Crónicas do blog de José Saramago de setembro de 2008 a novembro de 2009.

• Deste mundo e do outro (1971). Porto Editora. 2018, 9ª ed. 224 páxs. ISBN 978-972-0-03040-5.
• A bagagem do viajante (1973). Porto Editora. 2018, 9ª ed. 240 páxs. ISBN 978-972-0-03035-1.
• As opiniões que o DL teve (1974). Seara Nova.
• Os Apontamentos (1977). Porto Editora. 2014, 4ª ed. 440 páxs. ISBN 978-972-0-04688-8.
• Moby Dick em Lisboa (1996). Colecção 98 Mares – Expo’98.
• Folhas Políticas (1976-1998). Porto Editora. 2015, 3ª ed. 248 páxs. ISBN 978-972-0-04722-9.

• Viagem a Portugal (1981). Porto Editora. 2016, 25ª ed. En 2018, 504 páxs. ISBN 978-972-0-04857-8.

• Discursos de Estocolmo (1999). Ed. Ágora.
• Direito e os Sinos (1999). Universidade de Coímbra.
• Democracia e Universidade (2010). Universidade Federal do Pará.
• Da estátua à pedra (2013). Ed. portugués-español. Inclúe textos de Giancarlo Depretis, Luciana Stegagno Picchio e Fernando Gómez Aguilera. Fund. José Saramago.

• O seu libro Ensaio sobre a Cegueira foi adaptado ao cine e editado en 2008, producido no Xapón, o Brasil, o Uruguai e o Canadá, dirixido por Fernando Meirelles (director de O Fiel Jardineiro e Cidade de Deus).
• En 2010, o director portugués António Ferreira adaptou un relato extraído do libro Objectoent, unha historia curta que daría o seu nome á película Embargo, unha produción portuguesa coproducida co Brasil e España.^[32]
• O libro O Homem Duplicado tamén foi adaptado para cine, no filme Enemy de 2014 dirixido por Denis Villeneuve e protagonizado Jake Gyllenhaal.^[33]
• O Memorial do Convento foi adaptado a unha ópera de Azio Corghi, Blimunda, creada no Scala en Milán en 1990.^[34]
• Ensaio sobre a Cegueira foi representado polo grupo galego Sarabela Teatro en 2015, baixo a dirección de Ánxeles Cuña Bóveda.^[23]

• Orde de Saurí, Primeira clase. Máxima distinción de Panamá.
• Bolsa de Honor da Residencia de Estudantes da Universidade Carlos III (España).
• Cabaleiro da Orde das Artes e as Letras, 1991 (Francia).^[35]
• Comendador da Antiga, Nobilíssima e Esclarecida Ordem Militar de Sant'Iago da Espada, do Mérito Científico, Literário e Artístico, 1985 (Portugal).
• Grande Colar da Antiga, Nobilíssima e Esclarecida Ordem Militar de Sant'Iago da Espada, do Mérito Científico, Literário e Artístico, 1998 (Portugal).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Autónoma do Estado de México (México).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Autónoma de Madrid (España).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Brasilia (Brasil). 1997
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Buenos Aires (Arxentina).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Nottingham (Reino Unido), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Porto Alegre (Brasil), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Minas Xerais (Brasil), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Río de Xaneiro (Brasil), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Rio Grande do Sul (Brasil),1999.
• .Doutor Honoris Causa pola Universidade de Fluminense (Brasil), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Massachussets (Estados Unidos de América), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Michel de Montaigne (Francia), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Carlos III de Madrid (España), 2004.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Castela-A Mancha (España), 1997.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Nacional de La Plata (Arxentina).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade do Salvador (O Salvador).
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Évora (Portugal), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Nacional de Costa Rica (Costa Rica).^[36]
• Doutor Honoris Causa pola Universidade da República (Uruguai), 2000.^[37]
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Mánchester (Reino Unido), 1995.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Salamanca, 2000 (España).^[38]
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Charles de Gaulle, Lille (Francia), 2004.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Sevilla (España), 1991.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Turín (Italia), 1991
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Politécnica de Valencia (España), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Las Palmas de Gran Canaria (España), 1999.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Santiago de Chile (Chile), 2000.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Granada (España), 2001.^[39]
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Nacional de San José (Costa Rica), 2005.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Nacional de Comahue (Arxentina), 2004.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Estocolmo (Suecia), 2004.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade de Dublín (Irlanda), 2006.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Autónoma de Madrid (España), 2007.
• Doutor Honoris Causa pola Universidade Eötvös Loránd, en Budapest (Hungría), 2010.
• Gran Premio de Teatro, da Associação Portuguesa de Escritores.
• Grande Premio de Romance e Novela da Associação Portuguesa de Escritores, 1991, por O Evangelho Segundo Jesus Cristo.
• Membro honorario da Academia Canaria de la Lengua.
• Membro correspondente da Academia Argentina de Letras.
• Membro da Academia Europea de Yuste (Yuste, España).
• Membro da Academia Universal das Culturas (París).
• Membro do Parlamento Internacional de Escritores (Estrasburgo).
• Membro do Padroado de Honra da Fundación César Manrique (Lanzarote, Canarias).
• Membro honoris causa do Consello do Instituto de Filosofía do de Dereito e Estudos Histórico-Políticos da Universidade de Pisa (Italia).
• IV Premio Arcebispo San Clemente, 1999 (Santiago de Compostela), por Ensaio sobre a cegueira.^[21]
• Premio Brancatti (Zafferana, Italia), 1992, por Ensaio sobre a cegueira.
• Prémio Camões, 1995.
• Premio Cidade de Lisboa, 1980, por Levantado do chão.
• Premio de Consagração de Carreira da Sociedade Portuguesa de Autores, 1995.
• Premio da Crítica (da Associação Portuguesa de Críticos), 1985, por O ano da morte de Ricardo Reis.
• Premio Dom Dinis (Fundação da Casa de Mateus), 1986, por O ano da morte de Ricardo Reis.
• Premio Ennio Ennio Flaiano (Italia), 1992, por Levantado do chão.
• Premio Europeo de Comunicación "Jordi Xifra Heras" (Xirona).
• Premio Grinzane - Cavour (Alba, Italia), 1987, por O ano da morte de Ricardo Reis.
• Premio Literario Internacional Mondello (Palermo, Italia), 1992, por Ensaio sobre a cegueira.
• Premio Literario Municipio de Lisboa, 1983, por Memorial do convento.
• Premio Nobel de Literatura, 8 de outubro de 1998.
• Premio Pen Club portugués, 1983, por Memorial do convento.
• Premio Pen Club, 1985, por O ano da morte de Ricardo Reis.
• Premio Penne (Mosca, Penne, Italia).
• Premio Rosalía de Castro do PEN Club de Galicia, con Gonzalo Torrente Ballester, Bernardo Atxaga e Joan Perucho, 1996 (Vigo).^[22]
• Premio Scanno (Universidade Gabriele d'Annunzio, Chieti).
• Premio Vida Literária da Associação Portuguesa de Escritores, 1993.
• Presidente de Honor no ejxcutivo da empresa Sintratel.^[40]
• Socio Honorario da Sociedade Portuguesa de Autores (Lisboa).
• The Independent Foreign Fiction Award (Inglaterra), 1993, por O ano da morte de Ricardo Reis.
• Fillo Predilecto de Andalucía, 2007.

• Tras a morte de José Saramago aumentaron un 70% as vendas dos seus libros en España.^[41]
• O 13 de xullo de 2010, a maioría dos concelleiros, de centro-dereita, do equipo de goberno do Concello da cidade do Porto, a segunda cidade máis importante de Portugal, votaron en contra da proposta para poñer o nome do escritor José Saramago a unha rúa da cidade.^[42]
• O 28 de xaneiro de 2011 estreouse José e Pilar, un documental dirixido por Miguel Gonçalves Mendes, coproducido polo Deseo (España) e Ou2 Filmes (Brasil), que nos achega aos últimos anos de vida da parella, mostrándonos o José Saramago máis íntimo así como os compromisos, persoas e lugares que marcaron os seus últimos anos de vida, con especial atención a Tías, Azinhaga e Castril. O 9 de setembro de 2011 o Instituto do Cinema e do Audiovisual (ICA) presentou o documental como candidato aos Oscars na categoría de mellor película de fala non inglesa.^[43]
• No ano 2002, foi considerado persoa non grata en Israel por comparar a política deste país nos territorios ocupados cos campos de exterminio nazis de Auschwitz. Retiraron todos os seus libros das librerías israelís.^[44]
• En 2009 foi inaugurado na cidade española de Albacete un centro cultural que leva o seu nome, a Casa da Cultura José Saramago, onde se instalou a Universidade Popular da cidade.^[45]
• La Cafetera, de Radiocable, inicia todos os seus programas indicando a hora peninsular e a hora canaria coa fórmula «Son las [...], las [...] en la casa museo de José Saramago, en Tías, Lanzarote».^[46]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  José Saramago

A Galicitas posúe citas sobre:  José Saramago

• Baptista Bastos (1996). José Saramago: Aproximação a um retrato, Dom Quixote.
• T.C. Cerdeira da Silva (1989). Entre a história e a ficção: Uma saga de portugueses, Dom Quixote.
• Maria da Conceição Madruga (1998). A paixão segundo José Saramago: a paixão do verbo e o verbo da paixão, Campos das Letras, Porto.
• Horácio Costa (1998) José Saramago: O Período Formativo, Ed. Caminho.
• Helena I. Kaufman (1991). Ficção histórica portuguesa da pós-revolução, Madison.
• O. Lopes (1986). Os sinais e os sentidos: Literatura portuguesa do século XX, Lisboa.
• B. Losada (1991). Eine iberische Stimme, Liber, 2, 1.
• Carlos Reis (1998). Diálogos com José Saramago, Ed. Caminho, Lisboa.
• M. Maria Seixo (1987). O essential sobre José Saramago, Imprensa Nacional.
• "Saramago, José (1922–2010)". Encyclopedia of World Biography. Ed. Tracie Ratiner. Vol. 25. 2ªd ed. Detroit: Thomson Gale, 2005. Discovering Collection. Thomson Gale. University of Guelph. 25 Sep. 2007.

• Entrevista Arquivado 07 de agosto de 2019 en Wayback Machine. de Gustavo Luca en A Nosa Terra
• Fundación José Saramago