Ikastola

Unha ikastola é un tipo de escola que dá ensino integral en éuscaro e está presente en todo Euskal Herria (maioritariamente no País Vasco, tamén presente en Navarra e en Iparralde).^[1]

• No País Vasco a maioría das ikastolas están integradas na rede pública. O resto funcionan como colexios privados concertados.
• En Navarra as ikastolas integradas na rede pública son unicamente as pertencentes ás zonas vascófona e mixta, mentres que o resto son privadas ou concertadas. Nesta comunidade, debido á zonificación territorial lingüística, pese a que no centro e norte da Comunidade Foral o éuscaro ten a consideración legal de idioma cooficial xunto co castelán, as ikastolas da zona media e sur eran consideradas "alegais" polo Goberno de Navarra. En febreiro de 2007 regularizouse a súa situación.
• No País Vasco francés o éuscaro non é idioma oficial, aínda que se permite o seu ensino en ikastolas privadas.

En cada territorio histórico, anualmente faise unha festa multitudinaria destinada a conseguir fondos para axudar economicamente ás ikastolas organizadoras, ou para sufragar a creación de novas ikastolas :

• Kilometroak, en Guipúscoa
• Ibilaldia, en Biscaia
• Nafarroa Oinez, en Navarra ^[2][3]
• Araba Euskaraz en Álava
• Herri Urrats, no País Vasco francés

En 1914 fundouse a primeira ikastola. En 1932 creouse a primeira asociación de ikastolas.

A guerra civil española supuso a desaparición das ikastolas, polo que algúns grupos de pais ensinaron clandestinamente éuscaro ós seus fillos. Destacou como pioneira neste labor Elbira Zipitria (1906-1982), quen desde 1943 impartiu clases na súa propia casa de Donostia. ^[4]

Entre 1960 e 1975 deuse o gran crecemento das ikastolas. En 1964 creouse a primeira ikastola no País Vasco francés e en 1965 foi excepcionalmente legalizada unha ikastola en Bilbao.

En 1968 un Decreto constata a realidade da existencia de "numerosos nenos inscritos en centros non autorizados" e de "varios milleiros de nenos que asisten a centros que escapan de todo control". Ditos alumnos non podían obter o "Libro de Escolaridade", polo que tiñan vetado o acceso a estudos medios e superiores. Ante isto, as asociacións de pais conseguiron o apoio da Igrexa, co que se legalizaron as ikastolas baixo a responsabilidade das parroquias e ordes relixiosas. Algunhas, ademais, constituíronse como centros privados legais. En dito ano produciuse un feito de enorme importancia para o idioma vasco, pois procedeuse á súa unificación e normalización lingüística.

En 1969 fundouse a Federación Diocesana de Ikastolas, que coa chegada da democracia en 1978 converteuse nunha federación secular.

En outubro de 1980 a Consellería de Educación do Goberno Vasco firmou co Ministerio de Educación e Ciencia (MEC) o Convenio de Ikastolas. Reguláronse así 1.738 aulas no País Vasco.

As ikastolas teñen un carácter autónomo e colaboran entre si a través das federacións de ikastolas. A Confederación de Ikastolas traballa a través de cinco federacións.

• Federación de Ikastolas de Álava, para a provincia de Álava.
• Federación de Ikastolas de Biscaia, para a provincia de Biscaia.
• Federación de Ikastolas de Guipúscoa, para a provincia de Guipúscoa.
• Federación de Ikastolas de Navarra, para a comunidade foral de Navarra.
• Seaska, federación de ikastolas de Iparralde.

• Federación de Ikastolas
• Entrada de ikastola na Enciclopedia Auñamendi