Hasta siempre, comandante

Hasta siempre, comandante é unha canción composta polo cubano Carlos Puebla en 1965. A letra é unha resposta á carta de despedida de Che Guevara, no momento en que abandonou Cuba. Lembra momentos clave da Revolución cubana de xeito poético, glorificando a figura do Che e o seu papel de comandante revolucionario. A canción converteuse nunha icona despois da morte do guerrilleiro. Moitos artistas fixeron as súas propias versións da canción.

Como moitas das cancións do autor, e de acordo coa versificación da trova cubana e caribeña, a música consta dunha serie de redondillas ou cuartetos octosílabos con rima consonante en esquema abrazado "ABBA".

3ª estrofa

[1] (1)Vie-(2)nes (3)que-(4)man-(5)do (6)la (7)bri-(8)sa

[2] (1)con (2)so-(3)les (4)de (5)pri-(6)ma-(7)ve-(8)ra

[3] (1)pa-(2)ra (3)plan-(4)tar (5)la (6)ban-(7)de-(8)ra

[4] (1)con (2)la (3)luz (4)de (5)tu (6)son-(7)ri-(8)sa

Aprendimos a quererte

desde la histórica altura

donde el Sol de tu bravura

le puso cerco a la muerte.

[ Coro ]

Aquí se queda la clara,

la entrañable transparencia,

de tu querida presencia,

Comandante Che Guevara.

Tu mano gloriosa y fuerte

sobre la Historia dispara

cuando todo Santa Clara

se despierta para verte.

[Coro]

Vienes quemando la brisa

con soles de primavera

para plantar la bandera

con la luz de tu sonrisa.

[Coro]

Tu amor revolucionario

te conduce a nueva empresa

donde esperan la firmeza

de tu brazo libertario.

[Coro]

Seguiremos adelante,

como junto a ti seguimos,

y con Fidel te decimos:

¡Hasta siempre, Comandante!

Hai máis de 200 versións desta canción.^[1] Ademais da versión máis coñecida, interpretada polo propio Carlos Puebla, foi versionada por Compay Segundo e Los Calchakis, Los Olimareños, Joan Baez, Jan Garbarek, Ángel Parra, Soledad Bravo,^[2] Óscar Chávez, Nathalie Cardone Robert Wyatt, Inés Rivero, Silvio Rodríguez, Enrique Bunbury, María Farantouri, Boikot, Banda Bassotti, Walter César, Zebda, Xesco Boix, Wayna Taki, Verónica Rapella, Rolando Alarcón, Los Machucambos, Julio César Barbosa, Radio Obrera, Celso Piña, Ixo Rai, Laila, Perla Malcos e Raly Barrionuevo, ademais dunha versión polaca de Strachy Na Lachy, titulada "List Do Che". O grupo de rock colombiano León Bruno tamén ten a súa versión, que formou parte do seu repertorio a finais dos noventa. Tamén hai unha versión para banda de música interpretada polo mestre cubano Norman Milanés Moreno, interpretada por un gran número de bandas de España e América Latina.^[3]

A canción aparece nunha escena da película Estado de asedio ( 1972 ), de Costa-Gavras: cando os estudantes uruguaios se enrocan na universidade, protestando pola excesiva represión durante o goberno de Jorge Pacheco Areco, a canción pode escoitarse a través dos altofalantes do establecemento, mentres que as forzas policiais intentan inutilmente silenciala. Tamén se pode escoitar nas primeiras escenas da película arxentina Tango feroz: la leyenda de Tanguito.

• Y en eso llegó Fidel

• A canción, cantada por Carlos Puebla.