Bixkek

Bixkek
	Бишкек (ky)
Epónimo	Mikhail Frunze (pt)
Localización
	42°52′00″N 74°34′00″L / 42.8667, 74.5667
Estado	Kirguizistán
Enclave en	Rexión de Chuy
Capital de	Kirguizistán ; Frunze European canton (en) ; Kirgizkaya Autonomous Oblast (en) ; Kirghiz Autonomous Socialist Soviet Republic (en) ; República Socialista Soviética de Kirguizistán ; Kara-Kirghiz Autonomous Oblast (en) ; Pishpeksky Uyezd (en) (1891 (Xuliano)–); Chui Canton (en) (1926–1928)
Poboación
Poboación	1.145.044 (2023) (9.016,09 hab./km²)
Lingua usada	Língua Dungan (pt)
Xeografía
Superficie	127 km²
Bañado por	Ala-Archa River (en)
Altitude	750 m
Comparte fronteira con	Rexión de Chuy
Creación	1825
Organización política
• Xefe do goberno	Aziz Surakmatov (en) (2018–)
Identificador descritivo
Código postal	720000–720085
Fuso horario	UTC+06:00
Prefixo telefónico	312
ISO 3166-2	KG-GB
Outro
Irmandado con	Ancara (1992–); Almati (1993–); Colorado Springs (1994–); Esmirna (1996–); Minsk (1997–); Chemnitz (1997–); Kíiv (1997–); Qazvin (pt) (2003–); Amán (2006–); Astana (2011–); San Petersburgo (2012–); Liexa (2012–); Samsun (2013–); Shenzhen (2013–); Trebisonda (2014–); Lianyungang (pt) (2014–); Doha (2014–); Wuhan (2016–); Achkhabad (2018–)
Páxina web	meria.kg

Bixkek^[1] ou Bichkek^[2]^[3] (en alfabeto cirílico: Бишкек, IPA /bi 'kek/) é a capital de Kirguizistán. Bixkek é tamén o centro administrativo da Rexión de Chuy que rodea a cidade, aínda que a cidade mesma non é en si parte da provincia pero é unha unidade provincial de Kirguizistán.

Fundada en 1878 coma a fortaleza rusa de Pishpek (Пишпек), entre 1926 e 1991 era coñecida como Frunze (Фрунзе), polo líder militar bolxevique Mikhail Frunze. Crese que o nome deriva dunha palabra kirguiza para facer o leite de egua fermentado (kumis), a bebida nacional kirguiza. Está no val do Chu, no curso dos ríos Alaarcha e Alamedín, ao pé dos montes Kirguiz, a poucos quilómetros de Casaquistán. A súa altitude é de 850 m sobre o nivel do mar.

Xeografía

Situación

Sitúase no norte do Kirguistán, a uns 800 msnm xusto ao carón da franxa norte da cordilleira Ala-Too, unha extensión da cordilleira Tian Shan, que chega a elevarse a 4800 metros sobre o nivel do mar. No norte da cidade atópase unha fértil estepa suavemente ondulada que chega até a fronteira con Casaquistán.

Hidrografía

A cidade está percorrido polo río Chui, un río nado na confluencia dos ríos Joon Aryk e Kochkor, que é dos máis longos e importantes do país cos seus 1067 quilómetros.

Clima

Bixkek ten un clima continental seco de verán e mediterráneo dependendo de que isoterma se use. (Clasificación climática de Köppen Csa / Dsa respectivamente)..^[4] A precipitación media é de arredor 440 milímetros por ano. As temperaturas medias diarias altas varían de 3 °C en xaneiro a aprox. 31 °C en xullo.^[5] Os meses de verán son principalmente secos, con tormentas ocasiónais que forman fortes ventos racheados e raras tormentas de po. As montañas do sur fan un límite natural e protección contra gran parte do clima danoso, igual que a pequena cadena montañosa que se atopa de noroeste a sueste. Nos meses de inverno, as características dominantes son as escasas tormentas de neve e frecuente néboa pesada. Ás veces hai inversións de temperatura que fan que a néboa dure días.

Datos climáticos para Bixkek
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Anual
Temperatura máxima en °C	19,2	25,3	30,5	34,7	35,6	40,9	42,8	39,7	36,8	34,1	27,9	23,3	42,8
Media máxima en °C	3,2	4,9	11,2	18,5	23,6	29,0	31,7	30,9	25,5	17,8	11,0	5,0	17,7
Media diaria en °C	−2,6	−0,8	5,3	12,3	17,4	22,4	24,9	23,8	18,5	11,0	4,7	−0,9	11,3
Media mínima en °C	−7,1	−5,2	0,4	6,4	11,1	15,6	17,9	16,4	11,3	5,0	−0,1	−5,1	5,6
Temperatura mínima en °C	−31,9	−34	−21,8	−12,3	−5,5	2,4	7,4	5,1	−2,8	−11,2	−32,2	−29,1	−34
Precipitación media mm	26	35	55	67	61	34	21	13	19	45	42	35	453
Media de días con chuvia	3	5	9	12	13	10	10	6	6	8	7	4	93
Media de días con neve	9	9	5	2	0,3	0	0	0	0	1	4	7	37
Humidade relativa media (%)	75	75	71	63	60	50	46	45	48	62	70	75	62
Media de horas de sol mensuais	137	128	153	194	261	306	332	317	264	196	144	114	2 546
Fonte #1: Pogoda.ru.net^[5]
Fonte #2: NOAA (sun, 1961–1990)^[6]

Demografía

Bixkek é a cidade máis poboada do Kirguizistán, a súa poboación foi estimada en 937.400 no ano 2015. Dende a fundación da cidade até a mediadios dos anos noventa do século XX, a xente que habitaba a cidade eran a meirande parte de etnias procedentes de Europa (rusos, ucraínos, alemáns...). Segundo o censo de 1970, só un 12,3% eran de etnia kirguiz e os europeos comprendían máis do 80% da poboación. Agora Bixkek está formada principalmente por xente de etnia kirguiz cunha porcentaxe do 66% da poboación, mentres que os europeos superan por pouco o 20% do total. Malia a maioría kirguiz, o ruso é a lingua principal da cidade mentres que o kirguiz segue a perder terreo especialmente nas novas xeracións.^[7]

Composición étnica

Etnia	% da poboación
Kirguiz	66,2%
Rusos	23%
Uigures	1,6%
Tártaros	1.5%
Coreanos	1,4%
Uzbekos	1,4%
Casacos	1,1%
Ucraínos	1%
Dungáns	0,5%

Morfoloxía urbana

En pouco máis dun século a cidade pasou dun pequeno poste de correos ao centro industrial e económico do país e unha das cidades máis importantes de Asia Central.^[8]

Distritos

Distrito	Poboación
Leninskiy	198,019
Oktyabrskiy	238,329
Pervomayskiy	171,467
Sverdlovskiy	214,100

Historia

Orixinariamente o que queda dunha parada de caravanas (posiblemente fundada polos sogdianos) nun dos ramais da ruta da Seda a través da cordilleira de Tien Xán, a cidade foi fortificada en 1825 polo uzbeko khanato de Kokhand cunha fortaleza de barro.

Notas

↑ Atlas Mundial Galego Online
↑ Criterios para o uso da lingua
↑ Lingua galega. Dúbidas lingüísticas
↑ "Koppen Map". Upload.wikimedia.org. Arquivado dende o orixinal o 30 de xuño de 2017. Consultado o 4 de febreiro de 2019.
↑ ^5,0 ^5,1 "Weather and Climate-The Climate of Bishkek" (en ruso). Weather and Climate. Consultado o 4 de febreiro de 2015.
↑ "Frunze (Bixkek) Cli,a 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. Consultado o 4 de febreiro de 2019.
↑ "Ferdinand, S. & Komlósi, F. 2016. Vitality of the Kyrgyz Language in Bishkek" (en inglés). IJORS 5–2, pp. 210–226. Consultado o 10 de setembro de 2016.
↑ DYLDAEV, M. "URBANIZATION PROCESSES IN THE KYRGYZ REPUBLIC - CASE STUDY: THE CITY OF BISHKEK" (PDF) (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de xullo de 2018. Consultado o 4 de febreiro de 2019.

Véxase tamén

Ligazóns externas

Páxina oficila de Bixkek (en ruso)

[1] Atlas Mundial Galego Online

[2] Criterios para o uso da lingua

[3] Lingua galega. Dúbidas lingüísticas

[4] "Koppen Map". Upload.wikimedia.org. Arquivado dende o orixinal o 30 de xuño de 2017. Consultado o 4 de febreiro de 2019.

[Pogoda-5] 5,0 ^5,1 "Weather and Climate-The Climate of Bishkek" (en ruso). Weather and Climate. Consultado o 4 de febreiro de 2015.

[NOAA-6] "Frunze (Bixkek) Cli,a 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. Consultado o 4 de febreiro de 2019.

[Ferdinand_and_Komlósi-7] "Ferdinand, S. & Komlósi, F. 2016. Vitality of the Kyrgyz Language in Bishkek" (en inglés). IJORS 5–2, pp. 210–226. Consultado o 10 de setembro de 2016.

[8] DYLDAEV, M. "URBANIZATION PROCESSES IN THE KYRGYZ REPUBLIC - CASE STUDY: THE CITY OF BISHKEK" (PDF) (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de xullo de 2018. Consultado o 4 de febreiro de 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

v c e Subdivisións de Kirguizistán
Rexións (область)	Batken · Chuy · Jalal-Abad · Naryn · Osh · Talas · Isiq-Köl
Cidades independientes (шаар)	Bixkek · Osh