Poblacht Mhósaimbíc

Poblacht Mhósaimbíc
República de Moçambique (pt)
Bratach Armas
Aintiún	Pátria Amada
Mana	«Come to where it all started» «Dewch i'r fan lle cychwynwyd y cyfan»
Ainmnithe in ómós	Oileán Mhósaimbíc
Suíomh
19° S, 35° E / 19°S,35°E / -19; 35
Príomhchathair	Maputo
Daonra
Iomlán	29,668,834 (2017)
• Dlús	37.01 hab./km²
Déamainm	Mósaimbíceach
Teanga oifigiúil	an Phortaingéilis
Tíreolaíocht
Cuid de	an Afraic Thoir Portuguese-speaking African countries (en)
Achar dromchla	801,590 km²
Pointe is airde	Monte Binga (en) (2,436 m)
Pointe is ísle	Caolas Mhósaimbíc (0 m)
Ar theorainn le	an Tansáin Ríocht Esuaitíní an Afraic Theas an tSiombáib an Mhaláiv an tSaimbia Oileáin Chomóra
Sonraí stairiúla
Cruthú	25 Meitheamh 1975:  Stát ceannasach
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas Mhósaimbíc
Comhlacht reachtach	Comhthionól na Poblachta
• Uachtarán Mhósaimbíc	Filipe Nyusi (2015–)
• Príomh-Aire Mhósaimbíc	Adriano Maleiane
Údarás breithiúnach is airde	Cúirt Uachtarach Mhósaimbíc
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	15,776,757,420 $ (2021)
Airgeadra	metical Mhósaimbíc
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 Africa/Maputo (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.mz
Glaochód	+258
Uimhir theileafóin éigeandála	119, 117 agus 198
Cód tíre	MZ
Eile
Suíomh gréasáin	portaldogoverno.gov.mz

Is tír san Afraic í Poblacht Mhósaimbíc. Is í Maputo an phríomhchathair. Is iarchoilíneacht de chuid na Portaingéile í. Tá sí 801,590 ciliméadar cearnach ar achar, agus meastar go raibh breis is 22 milliún duine ina gcónaí sa tír sa bhliain 2010.

Tá Mósaimbíc ag críochantaíocht leis an Maláiv, an tSaimbia, an tSiombáib, agus an Tansáin. Tá dhá oileán de chuid Mhósaimbíce, Oileán Chizumulu agus Oileán Likoma, suite i Loch na Maláive, ionas go bhfuil siad timpeallaithe ag uiscí na Maláive ó gach taobh.

Is í an Phortaingéilis teanga oifigiúil Mhósaimbíce, ach is léir go bhfuil an dúrud teangacha bundúchasacha á labhairt ar fud na tíre. Is í an teanga Makhuwa an ceann is líonmhaire cainteoirí acu, ach níl sí féin ó dhúchas ach ag dhá nó trí mhilliún duine. Teangacha móra eile iad an teanga Tsonga agus an teanga Ndau.

Fuair an tír a neamhspleáchas sa bhliain 1975. Ina dhiaidh sin, áfach, chuir ceannairí FRELIMO, an ghluaiseacht treallchogaíochta, rialtas aon pháirtí ar bun a bhí go mór mór faoi thionchar an Aontais Shóivéadaigh. B'é Samora Machel a chuaigh i mbun na hUachtaránachta. Bhí cuid mhaith de mhuintir na tíre míshásta le polasaithe Marxacha Machel, agus tháinig gluaiseacht treallchogaíochta, RENAMO, ar an bhfód le troid a chur ar rialtas FRELIMO. Bhí RENAMO ag fáil cuidiú ón Afraic Theas, ina raibh an apairtéid faoi réim ag an am seo. Ón taobh eile, bhí Machel ag tacú go gníomhach le gluaiseachtaí frithapairtéide, ar nós na Comhdhála Náisiúnta Afracánaí (ANC).

Ní raibh Machel ábalta geilleagar na tíre a choinneáil ag imeacht, áfach, agus an tír ag titim as a chéile de dheasca na cogaíochta. Ní raibh sé in ann ach na cathracha ar fud an chósta a choinneáil faoi smacht, áfach, agus treallchogaithe RENAMO ag rith damhsa faoin tuath. Sa bhliain 1983, d'admhaigh Machel nach raibh ag éirí leis na polasaithe Marxacha, agus go gcaithfí geilleagar margaidh a thabhairt isteach agus leasuithe polaitiúla a chur i gcrích. Trí bliana ina dhiaidh sin, áfach, fuair Machel bás tobann i dtimpiste eitleáin. Creidtear go raibh lámh ag fórsaí slándála na hAfraice Theas sa timpiste seo.

Tháinig Joaquim Chissano i gcomharbas ar Machel, agus chuir seisean tús le comhchainteanna síochána le RENAMO. Sa bhliain 1990, tháinig daonlathas ilpháirtithe i bhfeidhm go hoifigiúil, nuair a reachtaíodh bunreacht nua. Mhair an cogadh cathartha go dtí an bhliain 1992, áfach.

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.