Litríocht na Peirsise

Is éard atá i gceist le litríocht na Peirsise (as Peirsis: ادبیات فارسی) ná iomlán na saothar litríochta atá scríte i bPeirsis. Dar le daoine áirithe, d’fhéadfaí saothair atá scríte i dteangacha eile de chuid mhuintir na Peirse a chur san áireamh leis (saothair Ghréigise agus Araibise, mar shampla).

Teanga Ind-Eorpach is ea an Pheirsis. De ghnáth, scríobhtar leis an aibítir Pheirseach-Arabach í, aibítir atá bunaithe ar an aibítir Arabach.

Téann litríocht na Peirsise siar go dtí an bhliain 650 RC, nuair a scríobhadh na clochscríbhinní is ársa atá fágtha de chuid na n-Aicéméinídeach. Is sa tSean- agus sa Mheán-Pheirsis a scríobhadh na clochscríbhinní sin. Ón mbliain 650 AD ar aghaidh a thosnaíonn litríocht na Peirsise i gceart, áfach, thart ar an dtréimhse nuair a tháinig Ioslam go dtí an Iaráin agus a chuir na hIoslamaigh an tír agus a muintir fé smacht. Tar éis dosna hAbasaigh teacht i gcumhacht, rud a tharla thart ar an mbliain 750 AD, is de bhunadh na Peirse a bhíodh móramh scríobhaithe agus mhaorlathaithe Impireacht Ioslam, chomh maith le móramh scríbhneoirí agus fhilí na hImpireachta leis.

Scríobhadh muintir na Peirse i bPeirsis agus in Araibis, ach bhíodh an lámh in uachtar ag an bPeirsis i measc lucht na litríochta.

Tá áit ar leith ag filíocht na Peirsise i litríocht an domhain. Traidisiún filíochta rí-shaibhir atá inti, traidisiúin a chlúdaíonn an fhilíocht eipiciúil, an fhilíocht staire, an fhilíocht fhealsúnachta, filíocht an ghrá agus filíocht an mhisteachais.

Tá ardchlú ar mhórfhilí na Peirse – leithéidí Saadi, Hafez agus Rumi –, filí go bhfuil saothair dá chuid aistrithe ar fud an domhain agus a d’imir tionchar nach beag ar litríocht go leor tíortha eile. Níl an aithne idirnáisiúnta chéanna ar scríbhneoirí comhaimseartha na Peirsise, scríbhneoirí cosúil le Hedayat, Chariati, Fereydoun Moshiri agus Forough Farrokhzad.

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.