Galar prióin

Galar prióin

Cineál	einceifealapaite agus neurodegenerative disease with dementia (en)
Speisialtacht leighis	galair thógálacha
Pataigineas
Cúis ghéiniteach	PRNP agus SEMA3A
Cúis	prión
Aicmiú
ICD-10	A81
ICD-9	046
Acmhainní seachtracha
DiseasesDB	25165
eMedicine	1168941
MeSH	D017096
Orphanet	56970 agus 56970
UMLS CUI	C0162534, C0162534 agus C0751645
DOID	DOID:649

Is éard atá i gceist le galar prióin ná Rangú neamhchoitianta galar a tharchuirtear ag oibreáin ionfhabhtaithe, déanta as próitéiní nó giotaí de phróitéiní, meastar.

Cumadh an t-ainm as an téarma ‘páirteagal ionfhabhtaithe próitéineach’ (proteinous infectious particle). Faightear é i ndaoine (mar shampla, galar Creutzfeldt-Jakob) agus ainmhithe (mar shampla, scráibeach i gcaoirigh, einceifealapaite spúinseach bólachta — galar na mbó buile — i mba).

Príomhalt: galar na mbó buile

Sna galair seo tarlaíonn meath forchéimnitheach sa néarchóras le hathruithe paiteolaíocha, ina measc poill bheaga sna cealla (folúisíní) ar tugadh an t-ainm einceifealapaite spúinseach ar an riocht astu, agus deascáin mhínormálta próitéine, fillte go mór. Cuirtear isteach ar fheidhmeanna uile na hinchinne, agus mar thoradh air sin tarlaíonn neamhoird gluaisne is néaltrú do dhuine/ainmhí.

Is féidir an galar a fháil sa bhroinn, a tholgadh go randamach, agus a tharchur ó ainmhí go hainmhí, de speiceas amháin nó speicis éagsúla. I dtolgadh dúchasach, féadfaidh sóchán géiniteach a bheith taobh thiar de chun an prión a tháirgeadh.

Is féidir le tarchur ionfhabhtaithe tarlú trí ionachlú nó ionghabháil fíocháin (fíocháin intinne is néaróige, go háirithe) ó fhoinse ionfhabhtaithe.

Is ábhar mór imní an seans gur féidir an galar a tharchur ó bha go daoine.^[1]

• Einceifealapaite spúinseach bólachta
• Galar Creutzfeldt-Jakob

Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir.

Is síol faoin galar é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.