Beirilliam

Beirilliam
	;
Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach, púdar inlasta, simple substance (en) agus dúil litifileach
Beirilliam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Be
Uimhir adamhach	4
Mais adamhach	9.0121831
Cumraíocht leictreon	1s² 2s² agus [He] 2s²
Peiriad, Grúpa	miotal cré-ailcealach; peiread 2
Airíonna fisiceacha
Dlús	1.85 kg/m⁻³
Leáphointe	2,349 agus 1,278
Fiuchphointe	4,532 agus 2,970
Leictridhiúltacht	2
Ga ianach	0.27 agus 0.45
Stair
Aimsitheoir	Louis Nicolas Vauquelin, Friedrich Wöhler agus Antoine Bussy
Fionnachtain	1798
Eapainm	beiril

Is é an beirilliam an ceann is éadroime de na miotail chré-alcaileacha, agus mar is dual do na miotail seo, is í an uimhir ocsaídiúcháin atá aige sna comhdhúile ceimiceacha ná +2. Nimh agus carcanaigin atá ann, agus tá comhdhúile an bheirilliam in ann damáiste tromchúiseach a dhéanamh do na scamhóga. Cé go bhfuil an beirilliam an-éadrom mar mhiotal, is féidir dearcadh air mar "throm-mhiotal" ó thaobh na tocsaineolaíochta de, ós rud é go bhfuil nimhiúlacht den chineál chéanna ag roinnt leis agus a shamhlaítear leis na trom-mhiotail.

Miotal liath sobhriste é an beirilliam, agus is sna cóimhiotail is mó a úsáidtear é. Ba iad Friedrich Wöhler agus Antoine Bussy ba thúisce a d'aonraigh beirilliam, thiar sa bhliain 1828. Roimhe sin, d'éirigh le Louis-Nicolas Vauquelin, sa bhliain 1798, ocsaíd bheirilliam a tháirgeadh.

Ní bhíonn an beirilliam le fáil go rófhlúirseach sa dúlra. Thairis sin, bhí sé ag dul rite leis na miotalóirí ar feadh i bhfad modh maith oibre a fhorbairt leis an mbeirilliam a dhí-ocsaídiú go miotal. Cuid mhór de na mianraí beirilliam, is seoda iad iontu féin agus praghas mór orthu, ar nós cloch mhuirghorm, smaragaid, beiril, agus araile.

Fuair an beirilliam a ainm ó bheiril, mianra sileacáite a bhfuil beirilliam ann. Is éard atá sa bheiril ná cioglaisileacáit alúmanaim agus beirilliam, Be₃Al₂(SiO₃)₆. Go bunúsach, níl dath ar bith sa bheiril, ach is minic a chuireann truailliú de chineálacha éagsúla dath éigin sa bheiril, agus bíonn ainmneacha difriúla ar na cineálacha éagsúla beirile de réir a ndathanna: morgainít (beiril phinc), bicsbít (beiril dhearg), cloch mhuirghorm (beiril ghorm), smaragaid (beiril uaine), góisinít (beiril ghlan nach bhfuil dath inti), beiril órga (beiril bhuí) agus heileadór (beiril atá idir eatarthu idir smaragaid agus beiril bhuí).

Amach ó na leaganacha éagsúla seo den bheiril, is mianraí tábhachtacha beirilliam iad an bheirtrindít (hiodrocsaíd sóraisileacáite an bheirilliam, Be₄Si₂O₇(OH)₂), an chrisibeiril (alúmanáit an bheirilliam, BeAl₂O₄), agus an fhéanaicít (ortaisileacáit an bheirilliam, Be₂SiO₄).

Is é ⁹Be an t-aon iseatóp cobhsaí amháin. Bíonn iarsmaí an dá iseatóp radaighníomhach úd ⁷Be agus ¹⁰Be ar fáil sa dúlra, agus iad ag teacht chun saoil faoi thionchar na radaíochta cosmaí.

Is dual don bheirilliam carnadh sna plandaí tobac, rud a chuireann leis an dochar a bhíonn sa tobac do na scamhóga.

Is é +2 an t-aon uimhir ocsaídiúcháin a bhíonn ag an mbeirilliam ina chuid comhdhúl.

Tagairtí