Fransöösk Rewolutsion

Tekst üüb Öömrang

At Fransöösk Rewolutsion wiar faan 1789 bit 1799, an wiar wel det wichtagst onernemen uun't Europeesk histoore. Hat hää di absolutismus ufskaafet an a minskenrochten för aaltumaal iinfeerd. Jo san det grünjlaag faan a demokratii, so üs wi det daalang kään. Faan Frankrik ging a föörstelangen faan persöönelk freihaiden trinjam a eerd, man jo san noch loong ei aueraal uunkimen.

• Tuiarst (1789-1791) san persöönelk freihaiden iinfeerd wurden an di könang an a hööw hed nü ei muar alian at saien.
• Man di könang an a föörsten wul det aphual, an sodenang kaam't 1792 bit 1794 tu en rewolutsioonsregiarang, an flook föörsten ferlus hör leewent oner't guillotine.
• Uun a juaren 1795 bit 1799 kaam a bourgeoisie tu a määcht an soocht en ütjglik tesken a föörsten an a rewolutsioneeren. Tu di tidj wooks uk det määcht faan Napoleon Bonaparte, di mä sin soldooten för rau suragt hää.

1804 as di "code civil", det bürgerlik gesetsbuk iinfeerd wurden. Diar as fäästlaanj wurden, dat arken en rocht üüb eegendom hää an neder a föörsten noch a stoot det wechnem mut. Uun't salew juar hää Napoleon ham do salew at keiserkrüün apsaat an wiar nü di määchtagst maan uun't lun.

Faan't rewolutsion kaam uk a trii grünjreegeln, huar di stoot efter ütjracht wurd skul:

• Freihaid (Liberté)
• Likedenanghaid (Égalité)
• Brederlikhaid (Fraternité)

an jodiar ideaalen haa daalang en grat bedüüdang för aal a minsken üüb a hialer eerd.

Sant at rewolutsion as det määcht faan a stoot apdiald:

• Legislatiif: Tuiarst hää noch a könang, leeder at parlament a gesetsen maaget.
• Eksekutiif: En stootsaperoot mä beamten feert a gesetsen ütj.
• Judikatiif: Rachtern beslütj auer rocht an ünrocht, an jo haa det leetst wurd.

 Commonskategorii: Fransöösk Rewolutsion – Saamlang faan bilen of filmer

 Wikisource: Fransöösk Rewolutsion  (sjiisk)

Wikiquote: Fransöösk Rewolutsion (sjiisk)