[go: up one dir, main page]
ویکی‌پدیا

کبالت

عنصری از جدول تناوبی با عدد اتمی ۲۷

کُبالت (به انگلیسی: Cobalt)الگو:به راسخیایی کُبالِت یک عنصر شیمیایی با نماد Co و عدد اتمی ۲۷ است. مانند نیکل، کبالت در پوسته زمین فقط به صورت ترکیبات شیمیایی یافت می‌شود، به جز رسوبات اندکی که در آلیاژهای آهن متوریک طبیعی وجود دارد. کبالت خالص که توسط گدازگری احیائی تولید می‌شود، فلزی سخت، براق، و خاکستری-نقره ای است.

کبالت، 27Co
cobalt chips
کبالت
تلفظ‎گوش دهیدi‎/ˈkoʊbɒlt/‎[۱]
ظاهرhard lustrous gray metal
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۵۸٫۹۳۳۱۹۴(۳)[۲]
کبالت در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
 -
↑
Co
↓
Rh
آهن ← کبالت → نیکل
عدد اتمی (Z)27
گروهگروه ۹
دورهدوره 4
بلوکبلوک-d
دسته Transition metal
آرایش الکترونی[Ar] 3d7 4s2
2, 8, 15, 2
ویژگی‌های فیزیکی
metallic gray
فاز در STPجامد
نقطه ذوب1768 K ​(1495 °C, ​2723 °F)
نقطه جوش3200 K ​(2927 °C, ​5301 °F)
چگالی (near r.t.)8.90 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)7.75 g/cm3
حرارت همجوشی16.06 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 377 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی24.81 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 1790 1960 2165 2423 2755 3198
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش−3, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5[۳] (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.88
انرژی یونش
  • 1st: 760.4 kJ/mol
  • 2nd: 1648 kJ/mol
  • 3rd: 3232 kJ/mol
  • (بیشتر)
شعاع اتمیempirical: 125 pm
شعاع کووالانسی pm 126±3 (low spin), 150±7 (high spin)
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری کبالت
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری ​دستگاه بلوری شش‌گوشه
Hexagonal crystal structure for کبالت
سرعت صوت thin rod4720 m/s (at 20 °C)
انبساط حرارتی13.0 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی100 W/(m·K)
رسانش الکتریکی62.4 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیferromagnetic
مدول یانگ209 GPa
مدول برشی75 GPa
مدول حجمی180 GPa
نسبت پواسون0.31
سختی موس5.0
سختی ویکرز1043 MPa
سختی برینل700 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-48-4
ایزوتوپ‌های کبالت
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
56Co syn 77.27 d ε 4.566 56Fe
57Co syn 271.79 d ε 0.836 57Fe
58Co syn 70.86 d ε 2.307 58Fe
59Co 100% 59Co ایزوتوپ پایدار است که 32 نوترون دارد
60Co syn 5.2714 years β−, γ, γ 2.824 60Ni
| منابع
کان‌سنگ کبالت.

از رنگدانه‌های آبی پایه کبالت (آبی کبالت) از زمان‌های بسیار قدیم برای جواهرات و رنگ‌ها، و دادن رنگ متمایز آبی به شیشه استفاده می‌شده‌است، اما بعداً تصور می‌شد که این رنگ به دلیل بیسموت فلزی شناخته شده باشد. معدنچیان مدت‌ها بود که از نام سنگ معدن کوبولد برای برخی از مواد معدنی تولیدکننده رنگدانه‌های آبی استفاده می‌کردند. این نامگذاری به این دلیل بود که دارای فلزات شناخته شده کمی بودند و هنگام ذوب شدن آنها بخارات سمی آرسنیک تولید می‌شد. در سال ۱۷۳۵ مشخص شد که چنین سنگ معدنی قابل تبدیل به فلز جدید (کشف برای اولین بار از زمان باستان) است و در نهایت این سنگ معدن کوبولد نامگذاری شد.

امروزه، بخشی از کبالت تولید شده در جهان به‌طور خاص از کبالتیت (CoAsS) تولید می‌شود. این عنصر معمولاً بیشتر به عنوان محصول جانبی استخراج مس و نیکل تولید می‌شود. کمربند مس در جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) و زامبیا بیشترین تولید جهانی کبالت را به همراه دارد. تولید جهانی در سال ۲۰۱۶ برابر ۱۱۶۰۰۰ تن متریک (طبق منابع طبیعی کانادا) بود و DRC فقط بیش از ۵۰٪ را به خود اختصاص داد.[۵]

کبالت در درجه اول در باتری‌های یون لیتیوم و در ساخت آلیاژهای مغناطیسی، مقاوم در برابر سایش و مقاومت بالا استفاده می‌شود. ترکیبات سیلیکات کبالت و آلومینات کبالت(II) (CoAl2O4، آبی کبالت) به شیشهها، سرامیکها، جوهرها، رنگها و لعابها یک رنگ آبی متمایز می‌دهند. کبالت به‌طور طبیعی تنها به عنوان یک ایزوتوپ پایدار، کبالت-۵۹ ظاهر می‌شود. کبالت-۶۰ یک رادیوایزوتوپ تجاری مهم است که به عنوان یک ردیاب رادیواکتیو و برای تولید پرتوهای گاما انرژی بالا استفاده می‌شود.

کبالت مرکز فعال گروهی از کوآنزیم‌ها به نام کوبالامین است. ویتامین B12، معروف‌ترین نمونه از این نوع، یک ویتامین ضروری برای همه حیوانات است. کبالت به شکل غیرآلی نیز ریز مغذی باکتری‌ها، جلبک‌ها و قارچ‌ها است.

سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده ذخایر جهانی کبالت را ۷۱۰۰۰۰۰ متریک تن تخمین زده‌است.[۶] در حال حاضر جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) 63% از کبالت جهان را تولید می‌کند. اگر توسعه برنامه‌ریزی شده توسط تولیدکنندگان معدن مانند Glencore Plc طبق انتظار انجام شود، این سهم بازار ممکن است تا سال ۲۰۲۵ به ۷۳٪ برسد. انرژی جدید مالی بلومبرگ تخمین زده‌است که تقاضای جهانی تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند ۴۷ برابر بیشتر از سال ۲۰۱۷ باشد.[۷]

مشخصات

ویرایش
 
یک بلوک از کبالت تصفیه شده الکترولیتی (خلوص ۹۹٫۹٪) که از یک پلیت بزرگ بریده شده‌است.

کبالت یک فلز فرومغناطیسی با وزن مخصوص ۸٫۹ است. دارای دمای کوری ۱۱۱۵ درجه سلسیوس[۸] و گشتاور مغناطیسی آهنربا ۱٫۶–۱٫۷ مگنتون بور در هر اتم است.[۹] نفوذپذیری نسبی کبالت دو سوم آهن است.[۱۰] کبالت فلزی به صورت دو ساختار کریستالوگرافی رخ می‌دهد: hcp و fcc. دمای انتقال ایده‌آل بین ساختارهای hcp و fcc برابر ۴۵۰ درجه سلسیوس است، اما در عمل اختلاف انرژی بین آنها به قدری کم است که رشد متوسط تصادفی این دو معمول است.[۱۱][۱۲][۱۳]

کبالت یک فلز کاهنده ضعیف است و توسط یک لایه غیرفعال در برابر اکسایش محافظت می‌شود. این عنصر توسط هالوژنها و گوگرد مورد حمله قرار می‌گیرد. گرمایش آن در اکسیژن باعث تولید Co3O4 می‌شود که اکسیژن را در دمای ۹۰۰ درجه سلسیوس از دست می‌دهد تا به کبالت(II) اکسید، CoO برسد.[۱۴] این فلز با فلورین (F2) در ۵۲۰ کلوین واکنش می‌دهد تا CoF3 تولید شود؛ و با کلرین (Cl2)، برمین (Br2) و ید (I2)، تولید هالیدهای دوتایی معادل می‌دهد. حتی در صورت گرم کردن با گاز هیدروژن (H2) یا گاز نیتروژن (N2) واکنش نشان نمی‌دهد اما با بور، کربن، فسفر، آرسنیک و گوگرد واکنش نشان می‌دهد.[۱۵] در دماهای معمولی، به آرامی با اسیدهای معدنی و بسیار آرام با هوای مرطوب، اما نه با هوای خشک، واکنش نشان می‌دهد.

تولید

ویرایش
 
نمودار تولید جهانی کبالت.

سنگ معدن‌های اصلی کبالت شامل کبالتیت، اریتریت، گلوکودوت و اسکوترودیت است، اما بیشتر کبالت با کاهش محصولات جانبی کبالت در استخراج و گدازگری نیکل و مس بدست می‌آید.[۱۶][۱۷]

از آنجا که کبالت معمولاً به عنوان محصول جانبی تولید می‌شود، تأمین کبالت تا حدود زیادی به امکان اقتصادی استخراج مس و نیکل در یک بازار معین بستگی دارد. پیش‌بینی شده بود که تقاضا برای کبالت در سال ۲۰۱۷ به میزان ۶٪ رشد کند.[۱۸]

تولید معدنی کبالت (۲۰۱۷) و میزان ذخیره آن بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی آمریکا[۱۹]
کشور تولید ذخایر
  جمهوری دموکراتیک کنگو ۶۴٬۰۰۰ ۳٬۵۰۰٬۰۰۰
  روسیه ۵٬۶۰۰ ۲۵۰٬۰۰۰
  استرالیا ۵٬۰۰۰ ۱٬۲۰۰٬۰۰۰
  کانادا ۴٬۳۰۰ ۲۵۰٬۰۰۰
  کوبا ۴٬۲۰۰ ۵۰۰٬۰۰۰
  فیلیپین ۴٬۰۰۰ ۲۸۰٬۰۰۰
  ماداگاسکار ۳٬۸۰۰ ۱۵۰٬۰۰۰
  پاپوآ گینه نو ۳٬۲۰۰ ۵۱٬۰۰۰
  زامبیا ۲٬۹۰۰ ۲۷۰٬۰۰۰
  کالدونیای جدید ۲٬۸۰۰ -
  آفریقای جنوبی ۲٬۵۰۰ ۲۹٬۰۰۰
  مراکش ۱٬۵۰۰
  ایالات متحده آمریکا ۶۵۰ ۲۳٬۰۰۰
سایر کشورها ۵٬۹۰۰ ۵۶۰٬۰۰۰
کل جهان ۱۱۰٬۰۰۰ ۷٬۱۰۰٬۰۰۰

روش‌های مختلفی برای جداسازی کبالت از مس و نیکل وجود دارد که به غلظت کبالت و ترکیب دقیق سنگ معدن بستگی دارد. یک روش، شناورسازی کف است که در آن سورفاکتانتها به اجزای سنگ متصل می‌شوند و منجر به غنی سازی سنگ معدن کبالت می‌شوند. تفت دادن بعدی، سنگ معدن را به سولفات کبالت تبدیل می‌کند و مس و آهن به اکسید، اکسایش می‌یابند. شسته شدن با آب، سولفات را به همراه آرسنات استخراج می‌کند. باقیمانده‌ها بیشتر با اسید سولفوریک شسته می‌شوند و محلول سولفات مس تولید می‌شود. کبالت را می‌توان از سرباره گدازگری مس نیز جدا کرد.[۲۰]

فرایندهای یادشده به اکسید کبالت (Co3O4) تبدیل می‌شوند. این اکسید در اثر واکنش آلومینوترمی یا کاهش در کربن در کوره بلند به فلز تبدیل می‌شود.[۱۴]

تغییراتی که کنگو در قوانین معدن در سال ۲۰۰۲ ایجاد کرد، سرمایه‌گذاری‌های جدیدی را در پروژه‌های مس و کبالت کنگو به همراه داشت. معدن موتانا گلنکور در سال ۲۰۱۶ مقدار ۲۴۵۰۰ تن کبالت، یعنی ۴۰٪ از تولید کنگو و تقریباً یک چهارم تولید جهانی را عرضه کرد. پس از عرضه بیش از حد، گلنکور اواخر سال ۲۰۱۹ موتاندا را به مدت دو سال تعطیل کرد.[۲۱][۲۲] پروژه معدن کاتانگا از گلنکور نیز از سر گرفته شده‌است و طبق گفته گلنکور تا سال ۲۰۱۹ باید ۳۰۰۰۰۰ تن مس و ۲۰۰۰۰ تن کبالت تولید کند.[۱۸]

کاربردها

ویرایش
 
طراحی رنگ آبی با استفاده از عنصر کُبالت

در سال ۲۰۱۶، مقدار ۱۱۶۰۰۰ تن کبالت استفاده شد.[۵] از کبالت در تولید آلیاژهای با کارایی بالا استفاده شده‌است.[۱۶][۱۷] همچنین می‌توان از آن برای ساخت باتری‌های قابل شارژ استفاده کرد و ظهور وسایل نقلیه الکتریکی و موفقیت آنها در بازار احتمالاً ارتباط زیادی با تولید فزاینده جمهوری دموکراتیک کنگو دارد. سایر عوامل مهم که باعث تشویق تولید کبالت در کنگو شده‌است، قانون استخراج معدن در سال ۲۰۰۲ بود که سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی و فراملی مانند گلنکور را افزایش داد و پایان جنگ‌های اول و دوم کنگو بود.

آلیاژها

ویرایش

در گذشته سوپرآلیاژهای پایه کبالت بیشتر مصرف کبالت تولید شده را به خود اختصاص می‌دادند.[۱۶][۱۷] پایداری دمایی این آلیاژها آنها را برای ساخت پره‌های توربین، توربین‌های گازی و موتورهای جت هواپیما مناسب می‌کند، اگرچه آلیاژهای تک کریستال مبتنی بر نیکل از عملکرد آنها پیشی می‌گیرند.[۲۳]

کاتالیست ها

ترکیب های متنوع کبالت کاتالیست‌های اکسیداسیون هستند. کاتالیزورهای مبتنی بر کبالت در واکنش‌های مربوط به مونوکسید کربن استفاده می‌شوند. کبالت همچنین یک کاتالیزور در فرآیند فیشر-تروپش برای هیدروژناسیون مونوکسید کربن به سوخت مایع است.[۲۴]

منابع

ویرایش
  1. ↑ Oxford English Dictionary, 2nd Edition 1989.
  2. ↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  3. ↑ Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2nd ed.). Oxford: Butterworth-Heinemann. pp. 1117–1119. ISBN 0080379419.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  4. ↑ Oxford English Dictionary, 2nd Edition 1989.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Danielle Bochove (November 1, 2017). "Electric car future spurs Cobalt rush: Swelling demand for product breathes new life into small Ontario town". Vancouver Sun. Bloomberg. Archived from the original on 2019-07-28.
  6. ↑ "Cobalt" (PDF). United States Geological Survey, Mineral Commodity Summaries. January 2016. pp. 52–53.
  7. ↑ Thomas Wilson (October 26, 2017). "We'll All Be Relying on Congo to Power Our Electric Cars".
  8. ↑ Enghag, Per (2004). "Cobalt". Encyclopedia of the elements: technical data, history, processing, applications. p. 667. ISBN 978-3-527-30666-4.
  9. ↑ Murthy, V. S. R (2003). "Magnetic Properties of Materials". Structure And Properties Of Engineering Materials. p. 381. ISBN 978-0-07-048287-6.
  10. ↑ Celozzi, Salvatore; Araneo, Rodolfo; Lovat, Giampiero (2008-05-01). Electromagnetic Shielding. p. 27. ISBN 978-0-470-05536-6.
  11. ↑ Lee, B.; Alsenz, R.; Ignatiev, A.; Van Hove, M.; Van Hove, M. A. (1978). "Surface structures of the two allotropic phases of cobalt". Physical Review B. 17 (4): 1510–1520. Bibcode:1978PhRvB..17.1510L. doi:10.1103/PhysRevB.17.1510.
  12. ↑ "Properties and Facts for Cobalt". American Elements. Archived from the original on 2 October 2008. Retrieved 2008-09-19.
  13. ↑ Cobalt, Centre d'Information du Cobalt, Brussels (1966). Cobalt. p. 45.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Holleman, A. F.; Wiberg, E.; Wiberg, N. (2007). "Cobalt". Lehrbuch der Anorganischen Chemie (به آلمانی) (102nd ed.). de Gruyter. pp. 1146–1152. ISBN 978-3-11-017770-1.
  15. ↑ Housecroft, C. E.; Sharpe, A. G. (2008). Inorganic Chemistry (3rd ed.). Prentice Hall. p. 722. ISBN 978-0131755536.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ Shedd, Kim B. "Mineral Yearbook 2006: Cobalt" (PDF). United States Geological Survey. Retrieved 2008-10-26.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ Shedd, Kim B. "Commodity Report 2008: Cobalt" (PDF). United States Geological Survey. Retrieved 2008-10-26.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Henry Sanderson (March 14, 2017). "Cobalt's meteoric rise at risk from Congo's Katanga". Financial Times.
  19. ↑ Cobalt Statistics and Information (PDF), U.S. Geological Survey, 2018
  20. ↑ Davis, Joseph R. (2000). ASM specialty handbook: nickel, cobalt, and their alloys. ASM International. p. 347. ISBN 0-87170-685-7.
  21. ↑ "Glencore's cobalt stock overhang contains prices despite mine suspension". Reuters (به انگلیسی). 8 August 2019.
  22. ↑ Intelligence, Benchmark Mineral (28 November 2019). "Glencore closes Mutanda mine, 20% of global cobalt supply comes offline". Benchmark Mineral Intelligence. the mine would be placed on care and maintenance for a period of no less than two years
  23. ↑ Donachie, Matthew J. (2002). Superalloys: A Technical Guide. ASM International. ISBN 978-0-87170-749-9.
  24. ↑ Torkashvand, Mostafa; Sarabadani Tafreshi, Saeedeh; de Leeuw, Nora H. (2023-05). "Density Functional Theory Study of the Hydrogenation of Carbon Monoxide over the Co (001) Surface: Implications for the Fischer–Tropsch Process". Catalysts (به انگلیسی). 13 (5): 837. doi:10.3390/catal13050837. ISSN 2073-4344. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کبالت موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کبالت&oldid=40267587»