William Faulkner

William Faulkner Ameriketako Estatu Batuen hegoaldean jaio zen, Mississippi estatuko New Albany udalerrian, Estatu Batuetako Hegoaldearen barnean. Handik gutxira, familia Ripley udalerrira joan zen bizitzera, eta Oxford udalerrira gero. Han igaro zituen William Faulknerrek bere bizitzako urterik gehienak. Bere familia nahiko tradizionala zela bere lehen urteak igaro zituen, eta urte haiek markatu zuten Faulknerren idatzizko produkzio guztia.

Faulkner jaio zenean osotara itxi gabe zeuden oraindik Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibilako zauriak. Familia harro zegoen hegoaldetarra izateaz, eta gizon handitzat zeukaten idazlearen birraitona, William Falkner koronela (horrela, u-rik gabe, hala baitzen familiaren jatorrizko deitura, harik eta idazleak u hori gehitu zion arte), Estatu Batuetako gerra zibilean Mississippiko infanteriako Bigarren errejimentua antolatu, finantzatu eta gidatu zuena^[3]. Falkner koronelak, gero, Ripley eta Tennessee arteko burdinbidea egin zuen, liburuak idatzi zituen, Europan zehar bidaiatu zuen eta dueloan hil zen^[4].

William Faulkner irudimen handiko haurra izan zen eta etxean esklaboei buruzko kontakizunak entzunez eta eskuratu zituen liburuak irakurriz (Charles Dickens eta ingeles klasiko asko) hornitu zuen bere irudimen berez ere handi hura^[3]. Ez zuen ikasten jarraitu nahi izan eta bertan behera utzi zuen goi mailako eskola bigarren urtean^[4]. 1915ean, ikasketak bertan behera utzi eta bere aitonaren banketxean lan egin zuen, bere auzoko neska gazte batekin, Estelle Oldhamekin, ezkontzeko asmoz. Bien bitartean, beste auzokide batek, Philipe Stonek, bere gain hartu zuen Faulknerren irakurketen ardura, eta Oxforden bestela lortu ezin zitezkeen liburuak eskuratu zizkion: Charles Baudelaire, Paul Verlaine, Stéphane Mallarmé, Oscar Wilde, James Joyce eta T. S. Eliot.

Estelle beste gizon batekin ezkondu zen eta Sortaldera joan zen bizitzera. Faulkner, orduan, Kanadako Aire Armadan sartu zen. Geroago, Lehen Mundu Gerraren bitartean, Royal Air Forceko (Erresuma Batuko aireko armada) hegazkinlari aritu zen^[5]. Torontora bidali zuten pilotu kadete gisa (1918), baina berak oinarrizko entrenamendua baino lehen bukatu zen gerra^[4]. Gudaren ostean, Oxfordera itzuli zen atzera, unibertsitatera bueltatu zen, baina denbora laburrerako, ikasketak berriro utzi baitzituen, idazteari esker bizi nahi zuen eta. Hurrengo urteetan,idazten ikasi bitartean, "papera, tabakoa, jatekoa eta whisky pixka bat" eskuratu ahal izateko adina lan egin zuen, liburudenda batean New Yorken, eta posta bulego batean Oxfordetik hurbil. 1924an argitaratu zuen bere lehenengo liburua, The Marble Faun (1924, "Marmolezko faunoa"), artzain giroko poema ziklo bat.

1925. urtearen lehen erdian New Orleansen kazetari aritu zen, eta, beste idazle baten (Sherwood Anderson) laguntzarekin, bere lehen eleberria argitaratu zuen: Soldier's pay, Georgiara itzultzen den hegazkin pilotu zauritu bati buruzkoa^[2]. Bere asmakizun ezagunena Yoknapatawpha konderria da, Lafayette konderrian inspiratua, non zabaldu zuen Estatu Batuen hegoaldeko estatuen egoera desatsegina eta, bereziki, beltzen egoera zurien aurrean. Han, Yoknapatawpha konderrian, proiektatu zituen bere pentsamoldeak bere familiarekiko, zehazteko, bere aitona identifikatu zuen Sartoris koronelarekin, konderri horren pertsonai bat. Yoknapatawpha konderriaren inguruan eleberri serie bat idatzi zuen^[5].

 

Uda eta udazkena Europan igaro zituen, Italian eta Parisen, eta eleberri serie bat idatzi zuen. Oxfordera itzuli zenean, lantxoak egiten jarraitu zuen bizimodua ateratzeko (etxe margolari, zurgin, golf jokalari, marinel, kontrabandista), eta idazten, jo eta su. Handik gutxira argitaratu zuen bere bigarren eleberria, Mosquitoes (1927, "Eltxoak"), New Orleansen ezagutu zuen literatura zirkuluaren satira garratza. Eleberriez eta poemez gainera, ipuinak ere idatzi zituen, baina argitaletxeek atzera bota zizkioten denak. Hirugarren eleberria ere, Flags in the Dust (1927, "Banderak hauts artean"), atzera bota zioten, baina beste izenburu bat jarri (Sartoris) eta eskuizkribuan aldaketa batzuk egin ondoren, argitaratua izan zen, azkenik, handik bi urtera^[6]. Eleberri hori izan zen bere ofizio ikasketako lanetatik azkena, eta horrekin ekin zien «Yoknapatawphako konderrian» -berak asmatutako lurraldea, bere irudizko geografia eta historiarekin- kokatutako kontakizun zikloari^[4].

1929ko ekainean ezkondu egin zen, Estelle Oldhamekin, aurreko ezkontzak porrot egin ondoren Oxfordera itzuli baitzen atzera. Urrian Hotsa eta ardaila (The Sound and the Fury) argitaratu zuen, haren lehen maisulana, ikusgarria teknikaren eta psikologiaren erabileragatik. Eleberrian aristokraziako familia baten -eta bidenabar, gizarte maila horren- gainbehera kontatu zuen. Udaberriaz geroztik prest zuen beste eleberri bat, Santutegia (Sanctuary), "bururatu zaidan kontakizunik izugarriena", baina argitaratzaileak ez zion argitaratu nahi izan, espetxeratuko zuten beldurrez. Urte gorabeheratsu hartako udazkenaren bukaeran As I Lay Dying ("Hiltzorian nagoen bitartean") idatzi zuen, eta, aspaldiko partez, ipuinak argitara ziezaizkioten lortu zuen: Arrosa bat Emily-rentzat (A Rose for Emily) argitaratu zioten aurrena, aldizkari batean, 1930eko apirilean.

Hurrengo urteak Faulknerren karrerako urterik oparoenak eta inportanteenak izan ziren. 1930-1940 bitartean asko idatzi eta argitaratu zuen: bi ipuin bilduma, bere bigarren eta azken poema liburua A Green Bough (1933, "Adar berdea"), eta bederatzi eleberri, beste lan batzuez gainera. Hauek dira bederatzi eleberriak: As I Lay Dying (1930, "Hiltzorian nagoen bitartean"); Santutegia (1931, Sanctuary); Light in August (1932, "Argia Abuztuan"); Pylon (1935); Absalom, Absalom! (1936, "Absalon, Absalon!"); The Unvanquished (1938, "Garaitu gabeak"); The Wild Palms (1939, "Basa palmondoak"); The Hamlet (1940, "Herrixka"), Snopes familiari buruzko trilogiaren aurrena; eta Go Down, Moses (1942, "Jaitsi zaitez, Moises")^[2].

Pylon (1935) izan ezik, eleberri guztiak Yoknapatawpha ziklokoak dira.

Nolanahi ere, 1940 ondoko urteetan jendeak ahaztu egin zuen haren lana, eta Hollywooden filmetarako historiak idazten hasi behar izan zuen bizimodua ateratzeko.

1946an, baina, The Portable Faulkner argitaratu zuen M. Cowleyk - Yoknapatawphako konderriaren azalpena, bere liburuetako pasarteez hornitua- eta izugarrizko arrakasta izan zuen. Haren lana miresten zuten idazleek hari buruzko saiakerak idatzi zituzten, jendea haren lanaren balioaz ohartzen hasi zen, eta argitaletxeak atzera inprimatu zituen liburu guztiak. 1948an beste eleberri bat argitaratu zuen, Intruder in the Dust ("Arrotza hauts artean"), mutil beltz bat lintxatzetik salbatzen duen mutil zuri bati buruzkoa, eta Collected Stories ("Ipuin guztiak") 1950ean. Azkeneko liburu horrekin literaturako sari nazionala irabazi zuen eta urte horren amaieran bertan 1949ko Nobel Saria eman zioten^[2].

Hurrengo urteetan Kanpo Arazoetako Ministerioarentzat lan egin zuen eta herrialde asko bisitatu zituen: Peru eta Brasil (1954); Japonia, Filipinak eta Mendebaldeko Europa (1955); Grezia (1957); Venezuela (1961). Bien bitartean idazten jarraitu zuen. 1951n Santutegia idazlanaren jarraipena argitaratu zuen, Requiem for a Nun ("Moja baten requiema"), eta 1954an A Fable ("Alegia bat"), idatzi zuen eleberririk luzeena; Kristo du protagonista, Lehen Mundu gerran kaporal frantses baten baitan herri gizon egina. Gero, The Town (1957, "Hiria") eta The Manion (1959, "Etxandia") idatzi zituen, Snopes familiaren trilogiako azken biak. Haren azkeneko lana, The Reivers ("Lapurrak"), bere haurtzaroari buruzko komedia bat, hura hil baino hilabete lehenago argitaratu zen, 1962an^[5].

Gaur egungo kritikarentzat guztiz idazle modernoa bada ere, William Faulknerrek oso lotura handia izan zuen beti tradizioarekin, eta askotan jo zuen Bibliara edo Shakespeareren lanetara erreferentzia puntuen bila. Beraz, aurrekoak oso kontuan hartuz idatzi zuen. Bestetik, askotan aitortu zuenez, haurtzaroan eta nerabezaroan familiartean entzundako narrazioak izan ziren haren etorriaren iturri nagusiak.

Haren lehenengo bi eleberriak - Mosquitoes eta The Marble Faun- estilo ariketa merezimendudunak dira, Faulknerrek bere baitako idazlea topatzeko eginiko ahaleginak, baina ez dira guztiz faulknerrianoak. Faulknerren estiloa Sartoris (1929) idaztean sortu zen. Eleberri hau ere ez da biribila; aitzitik, aurrekoak baino koska gehiago ditu beharbada, baina han dago bilduta Faulknerrek gerora idatziko zuen guztiaren ernamuina, bere familiaren eta ingurukoen historia, haurtzaroan entzun zuenaren arabera kontatua. Urte hartan bertan Hotsa eta ardaila idatzi zuen, XX. mendeko eleberri bitxi, zail eta hunkigarrienetako bat.

Flags in the Dust atzera bota izanak inoren esanetara idatzi beharraren mendekotasunetik atera zuen idazlea: "Orain bai, idazten has naiteke" esan zuen, irakurlea kontuan hartu gabe eta askatasunez idazten has zitekeela adierazi nahiz. Eleberri hura Sartoris titulupean argitaratu zen azkenean, eta heriotza hera eta heriotzak sortzen duen beldur zorrotza aztertu zituen bertan, gertaera bat beraren lau ikusmiren kontakizun bana eginez. Gai hori bera aztertu zuen bere hurrengo eleberrian (1930, As I Lay Dying), baina oraingoan ikusmira gehiagotatik aztertuta, eta, aurrekoan ez bezala, gertakizuna familia behartsu batean kokatuta.

Faulknerren eleberrietan gizakiaren patuaren madarikazioari beste bat gehitzen zitzaion, gizon batzuk beste batzuentzat ziren zigorrarena. Hala, heriotza onartu ezinak banakoari dakarkion gaitzari gaitz soziala gehitu behar zitzaion: esplotazioa, bestelakoaren gorrota (arrazismoa, «Hegoalde Barnean»), diruzalekeria, handiustea eta Gaizkiaren gainerako aldaerak. Gaizkiak indarkeria dakar eta indarkeria izan zen Faulknerren lehen eleberri arrakastatsuaren gai nagusia: Santutegia, neska baten bahiketaren historia.

Baina eleberri horretan trajediaz gainera garrantzi handiko beste osagai bat zegoen: komedia, hain zuzen. Izan ere, Santutegiaz geroko eleberrietan askotan erabili zituen batera trajediako eta komediako elementuak . Hala egin zuen, adibidez, The Unvanquished, Estatu Batuetako gerra zibileko istorio bilduma bat, eta The Hamlet obretan.

Faulknerrentzat Mississippiko garai bateko nekazari mundu zahar hark, hierarkiatan gogorki mailakatua, esklabotzak zamatua, eta ahaidekeriak joa egon arren, bazituen zenbait bertute ere, gizonaren patu trajikoaren lagungarri. Iparralde industrialaren garaipenetik sortu ziren buruzagi berrien lapurreria, jendetasunik eza eta izaera doilorrak ez zuten berez larria zen gauzen egoera larriagotu baizik egin, eta lehengo mundu desitxuratuarenak baino askoz ere kaos handiagoa eragin. Horra Faulknerrek Snopes familiari buruzko hiru eleberrietan landu zuen gaia. Baina behinolako gertaerak ez ezik bere garaikoak ere landu zituen: Pylon eta The Wild Palms eleberrietan, adibidez, maitasun obsesiboaz eta horrek dakarren kalteaz idatzi zuen.

Faulknerren eleberririk konplexuena, dudarik gabe, Absalom, Absalom! da. Henry Sutpenen trajedia kontatzen da bertan, Quentin eta Shreve gazteek kontatua.

Hauen ikuspegia, baina, beste bi lekukoen kontakizunen arabera dago moldatua, eta Sutpenen ondorengo baten ikusmoldearen galbahetik igaroarazia. Pertsonaiak eta horien historia eraikitzeko erabiltzen dituen material narratiboak zatika agertze hori ez da, noski, erabaki arbitrarioa, egia era horretara eta horrela bakarrik lor daitekeelako uste sendoa baizik. Faulknerren munduan barrena egitea ez da gauza erraza, baina lortzen duenak nekez aurkituko du beste mundu bat biziagoa eta osoagoa «Yoknapatawpaha konderriko» hori baino.

Faulknerek beti jaso zuen txalo gehiago kritikaren aldetik publikoren aldetik baino. Bere liburuak ez ziren ondo saltzen, Santutegia (1931) eleberriaren salbuespenarekin. Arrazoi honengatik Malcolm Cowley kazetaria Faulknerren alde azaldu zen hainbat artikuluetan. Bere influentzia handiena Hegoamerikako idazleetan aurkitzen da, eta bere heriotzaren ostean XX. mendeko fiziozko idazlerik handienetarikoa kontsideratuta dago. Dena dela, bere alkoholismoaren ondorioz bere izen ona galdu zuen hil aurretik.

• Soldiers' Pay (1926).
• Mosquitoes (1927).
• Sartoris (Flags in the Dust) (1929).
• Hotsa eta ardaila (1929, The Sound and the Fury)^[7].
• As I Lay Dying (1930).
• Santutegia (1931, Sanctuary). Euskarazko itzulpena, Xabier Olarrak, Elkar, 1990.
• Light in August (1932).
• Pylon (1935).
• Absalom, Absalom! (1936).
• The Unvanquished (1938).
• If I Forget Thee Jerusalem (The Wild Palms/Old Man) (1939).
• Go Down, Moses (1942).
• Intruder in the Dust (1948).
• Requiem for a Nun (1951).
• A Fable (1954).
• The Reivers (1962).
• Flags in the Dust (1973).

1. The Hamlet (1940)
2. The Town (1957)
3. The Mansion (1959)

• Vision in Spring (1921)
• The Marble Faun (1924)
• A Green Bough (1933)
• This Earth, a Poem (1932)
• Mississippi Poems (1979)
• Helen, a Courtship and Mississippi Poems (1981)

• .Hotsa eta ardaila (The Sound and the Fury, 1929) Ibaizabal, 1992. Itzultzailea: Maria Garikano.
• Santutegia (Sanctuary, 1931) Elkar, 1990. Itzultzailea: Xabier Olarra.
• Arrosa bat Emily-rentzat (A Rose for Emily, 1930) Ttu-ttuá aldizkaria, 1984. Itzultzailea: Imanol Zubiria^[8].

• Belaunaldi galdua

• Arrosa bat Emily-rentzat Hegats Aldizkaria 15-16. 27. o.
• William Faulkner webgunean (Ingelesez)