[go: up one dir, main page]
Edukira joan

Titulus pictus

Wikipedia, Entziklopedia askea
Dressel 20[oh 1] anfora bat, Testaccio mendian aurkitutako tituli picti-aren adibideekin.
Antzinako Ponpeiako kale batean idatzitako titulus pictus edo graffiti bat.

Titulus pictus (pluralean tituli picti) antzinatean erabiltzen zen idazkun mota bat da. Titulus[1], idazkun bat da eta pictus, margotua, koloreztatua eta adornatuta esan nahi du[2]. Berez, pintatutako idazkunak dira, testu motzak, mota askotariko azalean idatziak. Idazkun horiek gorri edo beltz koloreko pinturaz egiten ziren.[3][4] [5][6]Horrelako testu margotuak aurki daitezke, adibidez, Ponpeiako hormetan[7][8] edo Murtziako Cueva Negra leizean.[9] 2,500 tituli picti jasota daude CIL IV liburukian ( Vol. IV: Inscriptiones parietariae Pompeianae, Herculanenses Stabianae (1871)" : hau da, Ponpeiako, Herkulanoko eta Estabiako latinezko idazkunak). Baina ohikoenak eta ezagunenak, merkataritzan garraiorako erabiltzen ziren anforetan aurki ditzakegunak dira, gehienetan, anforaren lepo inguruan[10][11][12].[13] [14][15] Tituli picti izena margoarekin idatzitako testutxo horiek izendatzeko erabiltzen da usu epigrafia eta arkeologia ikerketetan.

Ohikoak ziren inskripzio horiek erromatarren garaiko zeramikazko ontzietan[16][17][18], eta batez ere, merkataritza-ontzietan garraiatzen ziren anforatan. Batzuk oso zaharrak dira, adibidez, Siziliako Lipariko irlan K.a. III. mendeko La Secca de Capistelloko ontzi urperatuan topatu zen 1977an, eta ondoratutako anforek greko-latinoetan, grezierazko tituli picti-ak estanpatuta zeuden.[19]

Bestalde, anforetan eta ez dira tutuli picti-ak bakarrik egoten, beste testu motz batzuk ere idazten zituzten, inskribaturik (gafitoak) edo estanpatuta (zigiluak). Denak kontuan hartzen dituen terminoa instrumentum domesticum scriptum izan daiteke. Zigiluak matrize batek edozein objektu eta euskarriren gainean sortutako markak dira oro har, zeramikan ante coctionem (hau da, zeramika labean egosi aurretik) egiten zen, buztin freskoaren gainean estanpa batekin presioa eginez; grafitoak, tresna gogor batekin eginak dira, eta azkenak tituli picti izenez ezagutzen diren inskripzio pintatuak, tintaz, pintzel batez edo kalamu batez gainazal gogorren gainean eginak.[20] Merkataritza-izaerako epigrafe horietan jatorria, hartzailea, edukia, jabea eta abar zehazten ziren.[21][22][23]

Baina ez ziren bakarrik komertzioaren beharretako erabiltzen.[24][25] baliagarria zen, ere bai, gaur egun "marka" esango geniokeen izenak finkatzeko eta ezagutarazteko, eta, baita ere, zerbait hondatzen bazen, seguru moduan, erreklamazioak egiteko.[26][27]

Tunisian aurkitutako titulus pictus batean, 4. mendetik 6. medera arte datatu daitekeena irakur daiteke: Ardo ontzia, Mariak Kristo sortzen du, 22 ardo unitate.[28] Kretar titulus pictus-a zuen eta Capuan aurkitu zen beste batean hau irakur daiteke: Campaniarena den ardoa, anfora 472.[29]

Ezaugarriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Etiketa" horien diseinua oso konstantea izan ohi da, baina, gaur egun gertatzen den bezala, anforan ontziratutako produktuaren arabera aldatzen zen, ezaugarriak adieraziz: jatorri-tokia, ontziratze-data, zahartze-urteak (hala badagokio), pisu garbia, etab. Horrela, formula desberdinak daude anfora mota bakoitzerako: olioa, ardoa, arrain-gazituak, frutak, etab. Izan ere, tituli picti horiek anfora erromatar ia guztietan idatzi ziren, eta horiek mota guztietako produktuak garraiatzeko balio izan zuten, baina, batez ere, elikagaiak garraiatzeko.

Testu horietan askotariko laburdurak erabiltzen ziren, hala nola: primum, excellens, optimum, flos, florum, praecellens, penuarium, eta secundarium.[30][31] Litekeena da epiteto horiek erabili izana produktuaren kalitatea transmititzeko.[26] Laburdurak hainbat elementuz osaturik zeuden eta arau batzuk jarraitzen zituzen. Zenbakiekin adierazten zen edukiontziaren adina eta pisua, eta ontziaren pisua hutsik zegoenean.[32] Baziren tria nomina ere, eroslea eta saltzailea adierazten zituena. Beste elementu bat jabearen izena zen.[27][33]

Erromako Testaccio mendiaren iraupenari esker, olioak garraiatzen zituzten anforak dira titulu picti ezagunenak. Testaccio mendia Erromako Aventino mendiaren oinean dago, 50 metroko altuera eta kilometro bateko perimetroa du, eta zaborrontzi ofizial baten hondakina da. Estatuak generotan jasotako zerga gisa eskuratzen edo erosten zuen olioa, hiriko merkatuetan prezioak egonkor mantentzeko balio ziona, Erromara iritsi zeneko anforen hondarrak metatzeko balio izan zuen. Horrela, diruz lagundutako olio horrek, doan banatzen zen laborearekin batera, ahal zen neurrian herritarren matxinadak saihesteko balio izan zuen.

Olioaren adibidearekin jarraituz, anfora horien etiketak bost inskripzio izaten ditu. Anforaren zati finkoetan jartzen ziren, eta H. Dressel-ek grezierazko letrekin izendatu zituen: alfa, beta, gamma, delta eta epsilon, nahiz eta azken inskripzio hori ez den beti agertzen.[20]

Titulus pictus delakoaren egitura desberdina zen erabileraren arabera. Titulurik korapilatsuenak Betikako olio anforenak ziren. Normalean, tituli horiek beltzez pintatzen ziren, eta adierazten zuten anforaren pisua, edukia, ekoizlea eta jabearen izena genitiboan. Kretako ardo anforetako tituliak, grekoz, latinez edo biez idatzia zen. Inskripzio horiek ardoaren nolakotasunen berri ematen zioten irakurleari, baita ontziaren bolumenaren, dataren, jatorriaren eta jabearen berri ere (haren izena gorriz idatzita zegoen, eta kasu datiboan).[34] Koloreek ere kodifikatuta zeuden eta iturriari buruzko informazioa ematen zuten. Adibidez, zuria, ekoizlearen izena ematen zuen.[34] Baina gorriak zuen ekoizlea bertakoa zela esan nahi zuen. eta tituli beltzak jabeak handizkako merkatariak zirela esan nahi zuen.[34] Kasu gramatikal ezberdinek esanahi ezberdina zuten; datiboa edukiontzia edo eroslea adierazten zuen. Genitiboak ekoizlea eta jabea identifikatzen zuen.[35] Ablatiboa salgaien bidaltzailea identifikatzeko erabili zen eta nominatiboa Kasu izendatua kontsumitzailea edo handizkako eroslea identifikatzeko erabili zen.[36]

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Heinrich Dressel aleman epigrafistak eta historialariak Testaccio Mendian lurperatuta dauden anforen sailkapena egin zuen; anforak bere itxuraren arabera klasifikatu zituen, eta irudiko horri 20. zenbakia eman zion. horregatik, forma horri, gaur egun Dressel 20 esaten zaio.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Gaztelaniaz) «DICCIONARIO LATÍN-ESPAÑOL: titubans» LATÍN ONLINE (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «DICCIONARIO LATÍN-ESPAÑOL: pigre» LATÍN ONLINE (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  3. ↑ Bezeczky, Dr. (1996). «Amphora Inscriptions - Legionary Supply?» Britannia 27: 329–336.  doi:10.2307/527048. ISSN 0068-113X. (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  4. ↑ (Ingelesez) Bernal-Casasola, Darío; Bonifay, Michel; Pecci, Alessandra; Leitch, Victoria. (2021-11-04). Roman Amphora Contents: Reflecting on the Maritime Trade of Foodstuffs in Antiquity (In honour of Miguel Beltrán Lloris): Proceedings of the Roman Amphora Contents International Interactive Conference (RACIIC) (Cadiz, 5-7 October 2015). Archaeopress Publishing Ltd ISBN 978-1-80327-063-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  5. ↑ Peña 2021, 42-43 orr. .
  6. ↑ Bezeczky 1996, 329-336 orr. .
  7. ↑ (Ingelesez) Ruffolo, Silvestro Antonio et alii. (2020 maiatza). «New insights to assess the consolidation of stone materials used in built heritage: the case study of ancient graffiti (Tituli Picti) in the archaeological site of Pompeii» Heritage Science 8(1)  doi:10.1186/s40494-020-00393-0..
  8. ↑ (Ingelesez) «Tituli Picti» Pompeii Commitment (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Cueva negra de Fortuna» Región de Murcia Digital (Noiz kontsultatua: 2024-10-14).
  10. ↑ Okon 2017, 165-172 orr. .
  11. ↑ Marzano 2013, 193 orr. .
  12. ↑ Curtis 2015, 179 orr. .
  13. ↑ Kouneni 2014, 170 orr. .
  14. ↑ Rodriguez 2002, 303 orr. .
  15. ↑ Carannante 2019, 380 orr. .
  16. ↑ Peña 2021, 79-81 orr. .
  17. ↑ Berdowski 2008a, 239-252 orr. .
  18. ↑ Berdowski 2008, 251-266 orr. .
  19. ↑ (Ingelesez) Frey, Don; Faith D., Hentschel; D. H., Keith. (1978 otsaila). «Deepwater Archaeology: The Capistello Wreck Excavation, Lipari, Aeolian Islands» International Journal of Nautical Archaeology.
  20. ↑ a b (Gaztelaniaz) Pérez, Jordi. «La base de datos on-line del CEIPAC. Los tituli picti. Ar@cne 190» GEOCRÍTICA. Portal científico de geografía y ciencias sociales. Unibersitat de Barcelona. (Noiz kontsultatua: 2024-10-15).
  21. ↑ Broekaert 2016, 223-253 orr. .
  22. ↑ Broekaert, Wim (2012). "Vertical Integration in the Roman Economy: A Response to Morris Silver". Ancient Society, 42: 109–125. ISSN 0066-1619. JSTOR 44079962.
  23. ↑ Djaoui 2016, 120-124 orr. .
  24. ↑ Whittaker, Dick (1989). "Amphorae and Trade". Publications de l'École Française de Rome. 114 (1): 537–539.
  25. ↑ Nedelea, Luciana (2021). "Graffiti, Tituli Picti and Manufacturer Stamps Identified on Roman Earthenware from the Potaissa Legionary Fortress (2nd-3rd centuries AD)". Studia Universitatis Babes-Bolyai - Historia, 65 (1): 39–70. doi:10.24193/subbhist.2020.1.03. ISSN 1220-0492. S2CID 233904523.
  26. ↑ a b Curtis (2018ko uztailaren). Garum and Salsamenta: Production and Commerce in Materia Medica. Brill. ISBN 978-90-04-37726-4.
  27. ↑ a b Peña, J. Theodore (4 November 2021), Pecci, Alessandra; Leitch, Victoria; Bonifay, Michel; Bernal-Casasola, Darío (eds.), "The reuse of transport amphorae as packaging containers in the Roman world: an overview", Roman Amphora Contents: Reflecting on the Maritime Trade of Foodstuffs in Antiquity, Berkeley: University of California, ISBN 9781803270630.
  28. ↑ Peña, J. Theodore (2007-04-30), "The Reuse of Amphorae as packaging containers", Roman Pottery in the Archaeological Record, Cambridge University Press, ISBN 9781139464277
  29. ↑ Gallimore, Scott (2018). "The relationship between agricultural production and amphora manufacture on Roman Crete". Journal of Roman Archaeology. 31: 373–386. doi:10.1017/S1047759418001381. ISSN 1047-7594. S2CID 166165864.
  30. ↑ Hosking, Richard (2006). Authenticity in the Kitchen: Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cookery 2005. Oxford Symposium. ISBN 978-1-903018-47-7.
  31. ↑ Grainger, Sally (2020ko abenduaren 30). The Story of Garum: Fermented Fish Sauce and Salted Fish in the Ancient World. Routledge. ISBN 978-1-351-98022-7.
  32. ↑ Curtis, R. I. (2005). "Sources for production and trade of Greek and Roman processed fish". In Bekker-Nielsen, Tonnes (arg.). Ancient Fishing and Fish Processing in the Black Sea Region. Aarhus University Press. ISBN 978-87-79-34925-4. S2CID 221227131.
  33. ↑ Peña, J. Theodore (2021eko azaroaren 4), Pecci, Alessandra; Leitch, Victoria; Bonifay, Michel; Bernal-Casasola, Darío (arg.), "The reuse of transport amphorae as packaging containers in the Roman world: an overview", Roman Amphora Contents: Reflecting on the Maritime Trade of Foodstuffs in Antiquity, Berkeley: University of California, ISBN 9781803270630.
  34. ↑ a b c Komar, Paulina (2020ko irailaren 25). "Petty Traders or Wealthy Wholesalers? Who Imported Wines to Italy?". Eastern Wines on Western Tables: Consumption, Trade and Economy in Ancient Italy. 435. lib. Brill. ISBN 978-90-04-43376-2.
  35. ↑ Bekker-Nielsen, Tonnes (2005-02-01). Ancient Fishing and Fish Processing in the Black Sea Region. Aarhus Universitetsforlag. ISBN 978-87-7934-925-4.
  36. ↑ Curtis, Robert I. (2015-07-03), Wilkins, John; Nadeau, Robin (eds.), "Storage and Transport", A Companion to Food in the Ancient World, Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd, 173–182 or., doi:10.1002/9781118878255.ch16, ISBN 978-1-118-87825-5

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • A. Aguilera Martín (2001), “Los tituli picti δ en el convento astigitano en el primer tercer siglo III”, Ex Baetica Amphorae Nazioarteko Kongresua. Erromatar Inperioko Betikako kontserbak, olioa eta ardoa. Ecija eta Sevilla, 1998ko abenduaren 17tik 20ra, Ecija, 2001, ISSN: 1231-1240.
  • E. Rodríguez Almeida (1989) Los tituli picti de las ánforas olearias de la Bética, (Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko argitaletxea), Madril.
  • E. Rovira Guardiola, “El Archivo Sulpicio y los tituli picti b: circulacion de comercios en el Mediterraneo”, XII Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. 3- 8 September, Bartzelona 2002.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Titulus_pictus&oldid=9941754"(e)tik eskuratuta