Hamartia

Hamartia (antzinako grezieraz: ἁμαρτία) Aristotelesen Poetikan erabilitako termino bat da,^[1] normalean "errore tragiko", "zorigaiztoko errore", akats, huts edo bekatu bezala itzultzen dena. "Heroi tragikoak" egiten duen zorigaiztoko akatsa da, "zuzena dena egiten" saiatzen baita, zuzena dena, besterik gabe, egin ezin den egoera batean.

Grezieraz, hamartia hitzak bere erroak tiroa huts egitearen ideian ditu, itua ez jotea (ἁμαρτάνειν hamartanein), eta esanahi-espektro zabal bat barne hartzen du,^[2] istriputik aktseraino, mina edo bekatua bezala.^[3] Istripu bat bera ere hamartiarako itzulpen egokitzat jo daiteke, "kasu bietan batek ez baitu ituan jo".^[4] Nikomakorentzako etikan hamartia honela deskribatu zuen Aristotelesek: gizon batek beste bati egin diezazkiokeen hiru laido-motetako bat. Hamartia ezjakintasunez egindako iraina da (eragindako pertsona edo emaitza agentearen ustez zirenak ez direnean).^[5] Horrek esan nahi du pertsonaia zorigaiztoko errore batean erortzen dela, osatu gabeko autoezagutzan oinarrituta. Adibidez, Ediporen hamartia bere aita hiltzea izan zen, hilketa bat egiten ari zela jakin arren, gizona erregea eta bere aita zirela ez zekielako. Hilketan "huts egin" zuen, arrotz bat hil nahi zuelako eta lotura estua zuen norbait hil zuelako.

Greziar tragedian protagonista da hamartian erortzen dena, publikoak katarsia esperimentatzea eragiten duena. Heroiak bere erorketa merezi ez duelako gertatzen da hori, eta publikoak errukitu egiten du. Heroia publikoaren antzekoa denez, egoera bera gerta dakiekeen beldur da.

Obraren gertaerak heroiaren bitartez bikarioki esperimentatzean, errukia eta beldurra sortzen dira ikusle bakoitzaren barruan; hala ere, purgatuta geratzen dira obra amaitzen denean eta publikoa konturatzen da imitazio bat baino ez zela.

Hamartarra osatzen duen akatsa edo akatsa aldatu egiten da; ezjakintasunaren ondoriozko akatsa izan daiteke, zentzuzko akatsa, heroiaren izaerari datxekion akatsa edo arau-haustea.